Po pierwsze edukacja

A jeśli nie edukacja, to...?

Polityka teatralna Bagateli zarządzanej przez Henryka Jacka Schoena to nie tylko chęć tworzenia ciekawych przedstawień. Dyrekcji, ale także aktorom i pozostałym pracownikom odpowiedzialnym za marketing i promocję Teatru, zawsze zależało na bezpośrednim kontakcie z publicznością. Jeszcze przed czasami bezpośredniej komunikacji , na jaką pozwalają dzisiaj media społecznościowe, Teatr był ciekawy opinii i zdania widzów, bez których żadna scena by nie istniała.

Kiedy Bagatela w 2004 roku pozyskała drugą – kameralną – scenę mieszczącą się przy ul. Józefa Sarego 7, Teatr znalazł miejsce do bezpośrednich spotkań z publicznością. Stało się to dzięki powołaniu do życia Laboratorium Młodej Reżyserii . Pomysłodawczynią i opiekunką Laboratorium była i jest zastępczyni dyrektora ds. literackich i organizacyjnych, Renata Derejczyk.

Idea Laboratorium polega na performatywnym czytaniu przez aktorów dramatów, opracowywanych przez młodych (stażem lub duchem) reżyserów. Czytanie wybranych pozycji z udziałem publiczności jest pierwszą konfrontacją tekstu z odbiorcą. Dzięki uwagom i reakcjom widzów , poznanym podczas dyskusji po odbytym czytaniu, nierzadko dyrekcja podejmowała decyzję, czy prezentowany utwór trafi na deski Teatru.

Pierwszym tekstem, jaki został zaprezentowany w ramach Laboratorium, był „Pasożyt" Grażyny Treli i Marcina Wrony. 8 marca 2006 roku Katarzyna Litwin, Małgorzata Piskorz, Michał Rolnicki, Dariusz Starczewski i Juliusz Krzysztof Warunek pod opieką reżyserską współautorki tekstu, Grażyny Treli, po raz pierwszy w historii Bagateli niejako konsultowali z widzami wady i zalety przedstawionego dramatu. Nieskrępowana atmosfera, jaka towarzyszy zawsze spotkaniom Laboratorium, możliwość wypowiedzenie się czy zadawania pytań, tak bardzo spodobała się widzom, że Laboratorium Młodej Reżyserii stało się trwałym elementem edukacyjnej i artystycznej zarazem oferty Bagateli. Kilkadziesiąt edycji Laboratorium, dzięki którym do repertuaru Teatru trafiła niejedna sztuka, potwierdziło, że pomysł takich konfrontacyjnych dyskursów trafił w sedno.

Laboratorium, dla którego powstał uniwersalny, ciekawy plakat (projekt Piotr Panasiewicz), zainicjowało całą gamę najrozmaitszych wydarzeń zarówno o charakterze edukacyjnym, jak i promocyjno-marketingowym.

Odczytując potrzeby widzów mających małe dzieci, Teatr zaproponował prezentację niedzielnych spektakli na Scenie na Sarego7 dorosłym, którzy w trakcie trwania spektaklu mogą zostawić swoje pociechy na warsztatach plastycznych. Program Zabierz dziecko do teatru istnieje od 2013. Od 2015 roku pełną opiekę nad nim sprawuje Aneta Belcik. Na duże zainteresowanie warsztatami ma wpływ kilka czynników. Jednym z nich, bardzo istotnym, jest ich regularność – warsztaty odbywają się co miesiąc. Drugim dogodna pora. Niedzielne przedstawienie zawsze jest grane o 17.00. I od tej godziny do końca spektaklu, w osobnych salach przy ul. Sarego, dzieci w wieku od 5 do 12 lat zajmują się najrozmaiciej pojmowaną sztuką plastyczną.

Pod kierunkiem Izabeli Potrzebowskiej, mającej przygotowanie pedagogiczne absolwentki ASP, powstają maski teatralne, projekty kostiumów czy wykonane z papier-mâché oryginalne prezenty, zwykle dla krewnych. Choć regulamin warsztatów określa wiek ich uczestników, w zajęciach plastycznych biorą udział i młodsze i starsze dzieci - uzupełnia Aneta Belcik. Nierzadko bywa, że rodzicom, którzy już dawno skończyli oglądać przedstawienie, trudno jest nakłonić pociechę do powrotu do domu – dodaje.

Choć warsztaty głównie mają charakter zajęć plastycznych, podczas ich trwania dzieci dowiadują się także co nieco o teatrze i jego specyfice. Wielu uczestników warsztatów Zabierz dziecko do teatru bywa na nich regularnie, dając tym samym dorosłym możliwość systematycznego zgłębiania repertuaru Sceny na Sarego 7.

Działaniem na wskroś edukacyjnym, ale nie zajmującym się bezpośrednio teatrem, lecz bezpieczeństwem na drogach, jest prowadzona od 2014 roku akcja pt. Błyśnij z Bagatelą. Nośny tytuł dotyczy programu realizowanego we współpracy z Wydziałem Ruchu krakowskiej policji. Prosty pomysł polega na tym, by bezpośrednio po zakończeniu pokazu „Tajemniczego ogrodu" prawdziwy policjant – a najczęściej jest nim sierżant Janusz Nowobilski – wytłumaczył, jak istotne jest noszenie po zmroku elementów odblaskowych.

Zamiast nudnawej pogadanki w ciągu kilku minut sierżant Nowobilski, który nota bene ma spore zacięcie aktorskie, prezentuje, jak działają i jak ważne są odblaski. Na wygaszonej scenie reflektor wyłapuje elementy odblaskowe. Poprzez atrakcyjne i niecodzienne miejsce prezentacji, jej krótką formę, skupienie, które pozostało po obejrzeniu przedstawienia – młodzi widzowie ważne zalecenia odbierają z uwagą. Dodatkową atrakcją dla dzieci jest obdarowanie kolorowymi odblaskami z logo Teatru Bagatela. Ekstra bonusem dla teatralnych organizatorów tej akcji jest wyławianie wzrokiem np. w tramwajach plecaków z przywieszonymi odblaskami z logotypem.

Wśród edukacyjnych działań bezpośrednio poświęconych teatrowi można znaleźć wiele propozycji dla odbiorców w każdym wieku.

Jednym z nich są spotkania z twórcami przedstawień odbywające się w ramach Premier studenckich. Spektakle prezentowane przy tej okazji to tużpopremierowe pokazy, na które szczególnie są zapraszani za pomocą mediów społecznościowych studenci, uczniowie szkół ponadpodstawowych oraz – tak, tak! – słuchacze Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Istotą tych rozmów pospektaklowa rozmowa z Twórcami moderowana od 2014 roku przez redaktora Jacka Wakara. W trakcie spotkania z publicznością, poza ogólnym omówieniem przedstawienia, widzowie są zachęcani do zadawania pytań skierowanych do reżysera, aktorów, scenografa. Te pytania, a zwłaszcza odpowiedzi na nie, są traktowane jako najważniejszy punkt spotkań. Konfrontacja uwagi odbiorców i ich pola zainteresowań jest bezpośrednią i spontaniczną odpowiedzią, czy prezentowane przedstawienie trafiło do ich serc i umysłów.

W trochę innym, bardziej kameralnym tonie przebiegają rozmowy z aktorem-bohaterem Festiwalu Sztuki Aktorskiej. Zainicjowany w 2012 Festiwal Sztuki Aktorskiej ma na celu przybliżenie sylwetki aktorki lub aktora Bagateli. W trakcie trwania Festiwalu są prezentowane spektakle, w których w znaczący sposób wyróżnia się aktor, a na koniec jego trwania jest prowadzony z nim wywiad. Dialog inicjowany przez zaproszonego dziennikarza czasami porusza nie tylko kwestie bezpośrednio związane z rozwojem kariery, ale także dotyka – na tyle, na ile pozwala bohater – spraw prywatnych. Te – bywa – bardzo intymne spotkania bardzo cenią sobie widzowie, którzy mają niecodzienną szansę także poprzez zadawanie pytań, czy dzielenie się swoimi refleksjami, poznawać lepiej i niekoniecznie z oczywistych stron swoich ulubieńców. Festiwalom Sztuki Aktorskiej zawsze towarzyszą wystawy zdjęć. Wcześniej prezentowane w kawiarni „Loża", od kilku lat znalazły miejsce w foyer Teatru Bagatela.

Za każdym, w tym także pracującymi poza ścisłymi działaniami teatralnymi, stoi przekonanie, że najważniejszą wartością jest bezpośredni kontakt z odbiorcą. A jeśli odbiorca nie może przyjść do teatru, to teatr przychodzi do niego. Zwłaszcza kiedy widz jest małym, schorowanym człowiekiem skazanym na pobyt w szpitalu. Z chęci niesienia radości dzieciom i z wiary, że sztuka jest elementem ozdrowieńczej terapii, w krakowskich szpitalach i na oddziałach dziecięcych prezentowano dwa spektakle dla dzieci. W okolicach 6 grudnia Bagatela w 2016 i 2017 roku przeprowadza rajd teatralny. W 2016 roku mając za partnera Galerię Kazimierz za sprawą Teatru cztery krakowskie szpitale prowadzące oddziały dziecięce odwiedziły krasnoludki i sierotka Marysia.

Kolorowe widowisko, które było adaptacją cieszącego się powodzeniem spektaklu „O krasnoludkach, gąskach i sierotce Marysi" granego na Dużej Scenie Bagateli, na potrzeby pokazów w szpitalach zaaranżowała według scenariusza Martyny Lechman jego reżyserka Iwona Jera. Inicjatorką tego wydarzenia – podobnie jak w roku następnym – była Aneta Belcik.

Nośne i jakże aktualne hasło: INNY=WYJĄTKOWY stało się pretekstem do stworzenia adresowanego do najmłodszych spektaklu. Przedstawienie „O czym marzą kredki" również obejrzeli mali pacjenci krakowskich szpitali prowadzących oddziały dziecięce. „O czym marzą kredki" – znów autorstwa Martyna Lechman, w reżyserii Przemysława Redkowskiego – powstało w odpowiedzi na ogłoszony przez Narodowe Centrum Kultury program Interwencje 2017. Pomyślane jako edukacyjno-artystyczne przedsięwzięcie skierowane do najmłodszych, w nienachalny, dowcipny sposób podejmowało poważną tematykę tolerancji oraz akceptacji dla odmienności.

„O czym marzą kredki" poza szpitalami było wystawiane także w krakowskich i podkrakowskich przedszkolach. Spektaklowi towarzyszyły spotkania z udziałem psychologa dziecięcego, który na bazie głównego wątku przedstawienia rozmawiał z maluchami o akceptacji dla szeroko pojmowanej inności.

Powracając do głównego nurtu edukacyjnego Bagateli nie sposób nie wymienić choćby pobieżnie takich działań jak:

- Warsztaty dla młodzieży „Lato w Teatrze Bagatela"
Wakacyjne dwutygodniowe warsztaty teatralno-muzyczne dla młodzieży szkolnej. I dla tych, którzy chcą rozwijać talenty: aktorskie, muzyczne, plastyczne, literackie, i dla tych, którzy pragną otworzyć się na świat, nabrać śmiałości, poznać sekrety teatralnej kuchni. Owoc warsztatów, przygotowany pod okiem profesjonalistów spektakl, prezentowany jest szerokiej publiczności.
- Lekcje teatralne. Dla uczniów szkół ponadpodstawowych organizuje po spektaklach tematyczne spotkania z zaproszonym gościem – specjalistą w danej dziedzinie – i zespołem aktorskim, podczas których omawiane są w szerszym kontekście poruszane w przedstawieniu zagadnienia.
- Spacery po zakamarkach teatru. Po spektaklach dziecięcych Teatr zaprasza na spacery przeznaczone dla uczniów szkół podstawowych. Zwiedzając kulisy teatru dowiadują się oni, jak powstaje spektakl, na czym polega specyfika pracy reżysera, scenografa, aktorów i zespołu technicznego przygotowujących przedstawienie.
- „Diabeł tkwi w kulisach" - warsztaty dla młodzieży. Teatr Bagatela przygotował program dla młodzieży ze szkół ponadpodstawowych zainteresowanej nie tylko aktorstwem. Kto chce poznać też to, czego nie widać – zaplecze sceny – tego Teatr zaprasza na cykliczne warsztaty.

Natomiast przedsięwzięciem o szczególnym wymiarze było zrealizowanie spektaklu pt „Plan Zemsta" z udziałem dzieci i młodzieży niewidzących i słabowidzących. Celem było stworzenie sztuki, dla której inspirację stanowiła komedia Aleksandra Fredry „Zemsta". Pod kierunkiem teatralnych twórców przygotowano w ciągu trzech miesięcy prób w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla dzieci Niewidomych i Słabowidzących w Krakowie pełnowartościowy spektakl muzyczny, który miał premierę 21 czerwca 2017 w Ośrodku przy ul. Tynieckiej, a później był także prezentowany na scenie przy ul. Sarego 7.

W przypadku realizacji „Planu Zemsta" trudno określić, kto był większym beneficjentem przedsięwzięcia: czy niewidząca młodzież, która przełamywała własne ograniczenia, czy twórcy teatralni, którzy mierzyli się z tak niecodziennym wyzwaniem?

W trakcie prób do spektaklu ucząc się wzajemnego zaufania zbudowano pozateatralną jakość, bo w efekcie – poza wystawieniem spektaklu – młodzież uczyła się przełamywać wewnętrzne i zewnętrzne bariery. A poprzez aktywne uczestnictwo w cyklach prób-warsztatów: plastycznych (prowadziła Agata Stańczyk), choreograficznych (prowadziła Małgorzata Haduch), muzycznych (prowadził Artur Sędzielarz) i aktorskich (prowadziła Iwona Jera) nabierała pewności siebie, odkrywając nowe talenty i możliwości.
Koordynatorką przedsięwzięcia powstałego w ramach programu MKiDN była także Aneta Belcik.

A jeśli nie edukacja, to...?

...marketing. A właściwie marketing i edukacja, a szerzej – przywiązanie do marki. Pisząc o szerokich działaniach Teatru, trudno pominąć rewolucyjną w polskiej skali inicjatywę reklamowo- marketingową. Były nią dwie edycje Indeksu teatralnego, przedsięwzięcia o charakterze programu lojalnościowego.

W 2012 roku dyrektorowi Schoenowi udało się pozyskać do współpracy jednego z krakowskich dealerów samochodowych, który chętnie przekazał widzom Teatru samochód. Oczywiście pamiętając, że to dla prowadzonego przez niego autosalonu doskonała reklama, okazał się nietuzinkowym marketingowcem wierząc, że Teatr Bagatela to dobre miejsce dla promocji motoryzacji. Powstał zatem pomysł, by któryś z widzów mógł wygrać ten samochód, który nota bene przez dziesięć miesięcy dumnie stał na teatralnym foyer.

By zdobyć kluczyki do auta, trzeba było w specjalnie wydanym indeksie poświadczać obecność na dziesięciu spektaklach z repertuaru Bagateli. Akcja poza tym, że mogła przynieść oczywistą, rzeczową nagrodę, czyli Peugeota 208, była pomyślana jako teatralny program lojalnościowy. W wakacje 2013 roku Urszula Grabowska i Jakub Bohosiewicz przeprowadzili, w obecności przedstawicieli firmy, która była organizatorem loterii, udane losowanie. Samochód trafił do jednej ze stałych widzek Bagateli.

Dwa lata później miała miejsce II edycja Indeksu teatralnego. Tym razem główną nagrodą był voucher wycieczkowy ufundowany przez jedno z wiodących polskich biur podróży.

Na takich samych zasadach, jak poprzednio, dzięki wizytom w Teatrze wygrano wakacje marzeń.

Wcale nie tak nieoczywiste mariaże sztuki i biznesu ucieleśniają się w Bagateli. Warto nadmienić, że przez kilka sezonów w latach 2013 – 2017 z powodzeniem pracownikom promocji Teatru udawało się pozyskiwać nagrody pomniejszej wartości dla widzów biorących udział w przeróżnych konkursach organizowanych przez teatralny Dział Kreacji.

Zarówno dla tej lojalnej, jak i dla nowej publiczności udział w organizowanych przez Teatr konkursach to nie tylko zabawa i chęć zdobycia jakiejś nagrody. To także refleksja, że Teatr prowadzi oryginalne, najczęściej zarezerwowane dla innych podmiotów działania marketingowo – promocyjne.

Magdalena Musialik-Furdyna
Materiał Teatru Bagatela
13 września 2019

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...