Pod pretekstem „promowania wartości patriotycznych
"Mein Kampf" - reż. Jakub Skrzywanek - Teatr Powszechny w WarszawieW powszechnej opinii „Mein Kampf" Adolfa Hitlera jest książką źle napisaną, bełkotliwą, nieczytaną i – co ważniejsze – niewartą czytania, a poza tym prawie niedostępną, bo już historyczną, książką zakazaną, której lepiej nie tykać. Są i tacy, którzy sądzą, że wpływ „Mein Kampf" na ludzkie umysły zakończył się wraz z klęską nazistów – tak jak pierwszy polski wydawca książki, który ćwierć wieku temu napisał: „Nie sądzę, aby poglądy autora w swojej najbardziej odrażającej warstwie mogły mieć dziś w Polsce wpływ na kogokolwiek" (Wydawnictwo SCRIPTA MANET, Krosno 1992).
Tymczasem „Mein Kampf", także po 1945 roku, była i jest tłumaczona, wydawana, sprzedawana i czytana niemal na całym świecie. Pozostaje nadal jedną z najbardziej wpływowych książek XX wieku. Można ją kupić, znaleźć w Internecie, a w niektórych krajach jest dostępna w stałej sprzedaży w księgarniach. W 2016 roku „Mein Kampf" znalazła się w domenie publicznej, ponieważ wygasły do niej prawa autorskie. Dotarcie do egzemplarza w języku polskim zajmuje (według wyszukiwarki Google) 0,35 sekundy.
Przyglądając się „Mein Kampf", staramy się zbadać, do jakiego stopnia aktualne są dziś postulaty i idee zapisane przed ponad dziewięćdziesięciu laty. Analizując język i narrację Hitlera, zadajemy sobie pytanie o język współczesności i mowę nienawiści. Pytamy, ile musiało paść słów, zanim doszło do Holokaustu oraz ile jeszcze musi ich paść, żeby historia się powtórzyła.
Dlaczego, pomimo doświadczeń drugiej wojny światowej, faszyzm i narodowy socjalizm znów stały się atrakcyjnymi ideologiami, a sztandary i hasła nacjonalistyczne tak szybko zastąpiły dumę z wielokulturowo różnorodnej, zjednoczonej Europy? Zastanawiamy się, czy w książce Hitlera można znaleźć odpowiedź na te pytania. Zwłaszcza w sytuacji, w której łączenie nacjonalistycznych haseł i socjalistycznych postulatów staje się częstą praktyką populistycznych ugrupowań politycznych.
W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości przez ulice w całym kraju (często pod patronatem polityków) przemaszerowały pochody propagujące ideologie faszystowskie, w polskich kościołach organizowane są msze, w których nacjonaliści wywieszają swoje symbole, a wiele organizacji pod pretekstem „promowania wartości patriotycznych" organizuje koncerty, w których propagowane są treści łamiące art. 256 KK §: „Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2".
Podejmując refleksję nad „Mein Kampf", nie zamierzamy jedynie oskarżać oraz wskazywać osób i środowisk odpowiedzialnych za tego typu działania. Być może społeczny pejzaż sprzyjający odrodzeniu idei narodowego socjalizmu jest szerszy, a nasze osobiste uwikłanie w ten proces większe niż myślimy.
Spektakl jest częścią obchodów Roku Antyfaszystowskiego: https://rokantyfaszystowski.org/.
Jakub Skrzywanek – (ur. 1992 r.) reżyser, autor, twórca instalacji performatywnych, student Wydziału Reżyserii Dramatu w Akademii Sztuk Teatralnych (dawnej PWST) w Krakowie. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim. W 2013 roku, w ramach stypendium, studiował na Uniwersytecie Karola w Pradze. W styczniu 2016 roku oficjalnie zadebiutował spektaklem „Cynkowi chłopcy", zrealizowanym w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu (I nagroda na festiwalu „m-Teatr" w Koszalinie oraz Grand Prix za najlepszy debiut na festiwalu „Pierwszy Kontakt" w Toruniu).
W 2017 roku wyreżyserował spektakl „Kilka sposobów na to, jak schudnąć i zostać szczęśliwym. Czyli jak kapitalizm nas tuczy i nie pozwala dojeść" (premiera podczas festiwalu Przegląd Piosenki Aktorskiej w Teatrze Muzycznym Capitol we Wrocławiu). Jako laureat konkursu im. Jana Dormana, organizowanego przez Instytut Teatralny, wyreżyserował spektakl dla młodzieży „Kiedy mój tata zmienił się w krzak" (premiera 20.09.2017 r. w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu) – spektakl obecnie grany jest na scenie wałbrzyskiego teatru, był też pokazywany w ramach projektu „Atlas of Transitions" w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Jakub Skrzywanek jest wraz z Justyną Sobczyk współreżyserem „Superspektaklu", przygotowanego w ramach koprodukcji Teatru Powszechnego w Warszawie i Teatru 21 (premiera 11.11.2017 r.). W 2018 roku wyreżyserował „Kordiana" w Teatrze Polskim w Poznaniu, w którym m.in. w rolę Kordianki wcieliła się Alex Freiheit (performerka znana z duetu Siksa). W sezonie 2018/2019, w koprodukcji Teatru Zagłębia w Sosnowcu i Teatru Dramatycznego w Wałbrzychu, wyreżyserował spektakl „Duchologia Polska", a w Teatrze Polskim w Poznaniu spektakl „27 grudnia".
W styczniu 2019 r., w miesięczniku „Dialog", ukazał się jego debiutancki tekst „Pogrom alfonsów, Warszawa 1905". Aktualnie Skrzywanek jest laureatem stypendium artystycznego Prezydenta Wrocławia i stypendystą „Laboratorium Nowego Teatru" Teatru Nowego w Krakowie. Przygotowywał liczne performanse i czytania prezentowane m.in. na Międzynarodowym Festiwalu Malta w Poznaniu, Festiwalu Genius Loci w Krakowie, IX konkursie na dramat „Metafory Rzeczywistości", w ramach XI Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej oraz w wielu innych teatrach w Polsce.
