Pokolenie zarażone teatrem

Grotowski w teatrze jest postacią kultową. Jak zatem w takim mitologicznym postrzeganiu twórcy odnaleźć prawdę? Czy w ogóle dotarcie do prawdy o człowieku na podstawie zachowanych wspomnień i śladów jest możliwe? Zadanie staje tym trudniejsze, że żadna z osób biorących udział w projekcie nigdy nie widziała na żywo spektaklu Jerzego Grotowskiego.

GROTOWSKI NON-FICTION to projekt o stwarzaniu pamięci. Kluczowym elementem tej eksperymentalnej pracy jest próba odtworzenia postaci samego Grotowskiego poprzez uwagi, opinie, wspomnienia oraz wyobraźnię i fantazję aktorów, którzy – przewrotnie – stają się reżyserami i badaczami tematu, wciągając widzów w nietypowe prace rekonstrukcyjne.

W trakcie pracy nad projektem powstała książka o Grotowskim pisana z perspektywy aktorów, a kontynuacją spektaklu jest wystawa Zbigniewa Libery.
Jerzy Grotowski (1933–1999), reżyser, teoretyk teatru, pedagog, twórca metody aktorskiej. Jeden z największych reformatorów teatru XX wieku. W 1959 r. został szefem artystycznym Teatru 13 Rzędów w Opolu, który w 1962 r. przyjął nazwę Teatr Laboratorium. W 1965 r. zespół przeniósł się do Wrocławia, gdzie działał do 1984 r.

Cienka jest ta granica pomiędzy tym, co jest życiem, a tym, co jest sztuką. Ponieważ to jest taka sztuka, w której decyduje pytanie — jak żyć. [Jerzy Grotowski]

Twórcy o spektaklu:
Grotowski jest dla mnie punktem wyjścia do badania mojego osobistego uwikłania w teatr jako fantazmatyczny obszar wspólnoty, w którym – jak w soczewce – ogniskują się wszystkie pragnienia, uwikłania i lęki. [Katarzyna Kalwat, konferencja prasowa, Opole 2018]

W spektaklu zadajemy pytanie, czy w ogóle można jeszcze dzisiaj uprawiać taki teatr, jaki zaproponował Grotowski, czy możliwa jest dzisiaj taka postawa wobec życia i sztuki. [Zbigniew Libera, konferencja prasowa, Opole 2018]

Zainteresowałem się Grotowskim ze względu na jego olbrzymią potrzebę wolności. Zainteresowałem się teatrem ze względu na swoją olbrzymią potrzebę wolności. [Mariusz Bąkowski]

Jerzy Grotowski zawsze istniał w mojej świadomości jako opozycja do działań artystyczno-teatralnych Kantora i odległy punkt odniesienia. Dziś jest inaczej. [Joanna Zielińska]

Ostatnio Grotowski przyszedł do mnie we śnie. Siedział w kącie pokoju i milczał. Palił fajkę. Długo mi się przyglądał. Jakby chciał się upewnić, z kim ma do czynienia. Nie wypowiedział ani słowa. Zadałem mu parę pytań. Długo wahał się z odpowiedzią. Na koniec mruknął tylko pod nosem: Ciągle tylko pytania, pytania... I wyszedł. Mam nadzieję, że jeśli wróci w moim śnie, wtedy odpowie. [Krzysztof Szekalski]

Dopiero teraz mam okazję zbliżyć się do tego wszystkiego, co za hasłem Grotowski się kryje. Teraz dla mnie wszystko staje się jasne; bardzo wcześnie zacząłem uciekać przed sobą i przed życiem. I mam wrażenie, że w tej sferze Grotowski jest mi bardzo bliski. [Andrzej Jakubczyk]

Od momentu, w którym uświadomiłam sobie pojęcie czasu i zmienności, czyli w okresie wczesnego dzieciństwa, rozpoczął się mój tragiczny proces oddalania się od własnego ciała. W wyniku tego utraciłam poczucie bezpieczeństwa. Desperacko pragnęłam spotkania, właściwej drogi, a nie właściwego celu... W tę niebezpieczną i fascynującą podróż zabrał mnie Grotowski. [Hanna Klepacka]

Ja nie chcę świętego spokoju. Wybieram niepokój, niepewność, niedoskonałość. Nie chcę zadowalających odpowiedzi, chcę niewygodnych pytań. [Monika Stanek]

W co wierzyć? W teatr, w człowieka... Potrzeba wiary jest silna, ponadczasowa. Była wtedy i jest dzisiaj. Pragnienie wiary w to „coś", co jest nienazwane. Jak pisał Miłosz, to wiara bezdomna, poszukująca. Niekościelna, z dala od władzy, hierarchii, kazań, ołtarzy, daleka od egzorcyzmów, chrzcielnicy i obrzędów. [Jerzy Senator]

Grotowski jako nieustający koszmar. No tak... Może to mój lęk przed nim. Albo odwrotnie, moja tęsknota za nim. Za kimś tej miary... Bo mnie to nie spotkało i nic podobnego nigdy nie spotka. [Ewelina Paszke-Lowitzsch]

Muzyczność w biografii Grotowskiego dotyczy głównie formacyjnych i zwyczajnych zdarzeń z jego życiorysu. Nie tylko artysty, ale i człowieka. Interesuje mnie cała warstwa foniczna związana z istotnymi etapami jego biografii. [Magda Maścianica]

Grotowski powiedział, że poprzez bluźnierstwo, a nie profanację, chciał przywrócić coś żywego, odtworzyć utracone więzi z Bogiem. Bo w jego odczuciu wszystkie świętości zostały zdeptane i, tak, to jest walka z Bogiem, ale dla Boga. Żeby go odzyskać. Przebudzić ludzi. [Rafał Kronenberger]

Zastanawiam się, co dał Grotowski ludziom dojrzewającym jak ja w latach 70. i 80. Najważniejsze, jak sądzę, było przyzwolenie na własną ekspresję w teatrze. Na wolność i realizowanie się na scenie bez pieczęci szkoły teatralnej czy instytucji. Całe moje pokolenie zarażone teatrem w latach 80. próbowało tej drogi. [Roman Pawłowski]

Dziś badam teatr – społeczną soczewkę – który, tak jak ten spektakl i realna rzeczywistość, składał i składa się z samych sprzeczności: wzlotów i upadków, tradycji i przekroczeń, anachronizmów i nowoczesności, przemocy i współczucia. [Krystyna Duniec]

GROTOWSKI NON-FICTION
koprodukcja:
Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu (TJK)
Wrocławski Teatr Współczesny im. Edmunda Wiercińskiego (WTW)