Pola Negri (1896/1897 - 1987)

Aktorka teatralna i filmowa, tancerka. Międzynarodowa gwiazda kina niemego.

Urodzona 22 grudnia 1896?/3 stycznia 1897 w Lipnie k. Włocławka. Zmarła 1 sierpnia 1987 w San Antonio w Teksasie.

Właściwie Barbara Apolonia Chałupiec. Matka wpoiła jej ambicję, żądzę sukcesu i obrotność życiową. Wcześnie także dostrzegła urodę i uzdolnienia córki, których rozwój wspierała. Dziewczynkę posłano na lekcje tańca i gry aktorskiej.

Po ukończeniu dwu pierwszych kursów teatralnej Szkoły Aplikacyjnej w Warszawie młodziutka Pola, z wydatną pomocą wiceprezesa WTR (Warszawskie Teatry Rządowe) Kazimierza Hulewicza, 1 września 1912 zadebiutowała rolą Klary w „Ślubach panieńskich" w Teatrze Małym w Warszawie. Debiut ten umożliwił jej następnie występy w teatrach rządowych: Wielkim (Sumurun, Niema z Portici), Letnim, w których szybko zdobyła dużą popularność.

Podczas I wojny światowej zachorowała na gruźlicę. Leczyła się w sanatorium w Zakopanem. Po powrocie z sanatorium atelier filmowe „Sphinx" zaproponowało jej rolę. Debiutowała 25 grudnia 1914 w filmie „Niewolnica zmysłów" w reż. Jana Pawłowskiego. Wystąpiła także w innych polskich filmach: „Żona", „Studenci", „Bestia" (inny tytuł: „Kochanka apasza"), w cyklu Tajemnice Warszawy („Arabella", „Pokój nr 13", „Jego ostatni czyn"). W tym czasie na cześć swojej ulubionej włoskiej poetki – Ady Negri przyjęła pseudonim artystyczny Pola Negri.

W 1917 wyjechała do Berlina, gdzie występowała u Maxa Reinhardta. Zagrała w niemieckich filmach: „Oczy mumii Mia", „Carmen", „Madame du Barry", „Sumurun" i in., reżyserowanych między innymi przez Ernsta Lubitscha. Były to najbardziej wartościowe artystycznie obrazy w całej jej karierze aktorskiej.

W 1923 przybyła do Hollywood i wystąpiła w filmach: „Hiszpańska tancerka", „Zakazany raj" (wysoko oceniana przez krytykę za rolę carycy Katarzyny), „Hotel Imperial", „Miłość aktorki" i wielu innych. Była rywalką innej ciemnowłosej divy Glorii Swanson.

W USA została gwiazdą kina niemego i symbolem seksu, do czego przyczyniły się także głośne romanse z Charlie Chaplinem i Rudolphem Valentino (zarzucano jej, że pogrzeb Valentino wykorzystała dla autoreklamy) oraz plotki o jej uczuciu do długoletniej przyjaciółki Margaret West.

Nie odniósłszy sukcesu w filmach dźwiękowych „Z rozkazu kobiety" - z powodu silnego akcentu i niskiego głosu odczuwanego jako zbyt ordynarny jak na wielką gwiazdę), powróciła do Niemiec, gdzie początkowo kontynuowała karierę. Po dojściu do władzy nazistów minister propagandy Goebbels zakazał angażowania jej do filmów z powodu rzekomo żydowskiego pochodzenia. Uwolniona od podejrzeń w wyniku osobistej interwencji Hitlera, który był jej wielbicielem, zagrała ponownie w filmach „Mazurka" 1935, „Moskau-Shanghai" 1936, „Madame Bovary" 1937, „Tango Notturno" 1937, „Die fromme Lüge" 1938 i „Die Nacht der Entscheidung" 1938.

Przed wybuchem wojny powróciła do Ameryki. Wystąpiła jeszcze w kilku filmach, jak „He Diddle Diddle" i „The Moonspinners". Ostatni raz pojawiła się na ekranie w 1965.

Po wojnie popadła w zapomnienie, ale dzięki swojej firmie maklerskiej żyła w dostatku. Zmarła w wieku 90 lat.

Bibliografia:
Pola Negri, "Pamiętnik gwiazdy", Warszawa 1976
Wiesława Czapińska, "Pola Negri, polska królowa Hollywood", Warszawa 1988
Barbara Kurowska (red.), "Legenda kina - Pola Negri", Łódź 2008
Mariusz Kotowski, "Pola Negri, legenda Hollywood", Warszawa 2011
W sierpniu 2014 ukazała się polska edycja książki o Poli Negri pt. "Pola", autorstwa Danieli Dröscher, w tłumaczeniu Sławy Lisieckiej.

Od 2007 Lipnowskie Towarzystwo Kulturalne im. Poli Negri organizuje festiwal „Pola i inni". Podczas imprezy emitowane są filmy z udziałem aktorki oraz przyznawane są statuetki „Politki" dla artystów polskich robiących karierę za granicą podobnie do Poli. Laureatami owej nagrody są m.in.: Teatr Polski w Toronto (2016), Paweł Deląg (2015), Piotr Adamczyk (2014), Weronika Rosati (2013), Robert Więckiewicz (2012), Agnieszka Grochowska (2011), Agata Buzek (2010), Izabella Miko (2009), Karolina Gruszka (2008). Festiwal organizowany jest od kilku lat w Lipnie (rodzinnym mieście Poli Negri).

W 2012 Janusz Józefowicz zrealizował pierwszy na świecie musical w technologii 3D oparty na biografii Poli Negri pod tytułem „Polita". Odegrała ją Natasza Urbańska.

Kwestią sporną była data jej urodzenia. Na nagrobku widnieje podany w autobiografii 31 grudnia 1899, jednak wiele źródeł podawało rok 1897, a nawet 1894. Sprawę wyjaśniła ostatecznie Wiesława Czapińska, która dotarła do metryki z datą 22 grudnia 1896?/3 stycznia 1897. W Królestwie Polskim – a więc także i w Lipnie – obowiązywało podwójne datowanie. Urodziła się na terenie ziemi dobrzyńskiej, w rodzinie drobnomieszczańskiej, jej ojciec - słowacki Rom - był drobnym rzemieślnikiem, matka - Polka Eleonora z Kiełczewskich - prowadziła dom. Gdy Pola była jeszcze małym dzieckiem, jej ojca aresztowano i zesłano na Sybir. Odtąd wychowywała ją tylko matka, z którą przeprowadziła się w 1902 do Warszawy. W Warszawie matka prowadziła sklep, pracowała jako pomoc domowa. Na wakacje przyjeżdżały jednak stale do dziadków do Brdowa.

Źródło: Wikipedia, FilmPolski, Culture.pl

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
22 grudnia 2023
Portrety
Pola Negri

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...