Polecamy nowy numer

Dziady

Maria Prussak recenzuje spektakl "Dziady" (cz. I, II, IV oraz wiersz Upiór) w reżyserii Michała Zadary (Teatr Polski we Wrocławiu, prem.: 15.02.2014). Recenzentka krytykuje determinującą charakter przedstawienia "nowoczesną dykcję" aktorów - nieporządną i napastliwą, zmieniającą melodię wiersza w skandowany rytm. Prussak kładzie nacisk na postmodernistyczne przemieszanie porządków, które ma pełnić funkcję uwspółcześnionej romantycznej ironii.

Towiańczycy

Katarzyna Fazan, pisząc o "Towiańczykach, królach chmur" Jolanty Janiczak w reżyserii Wiktora Rubina (Stary Teatr w Krakowie, prem. 14.03.2014), docenia zespół aktorski Starego Teatru oraz miejsce, jakie inscenizacja zajmuje w obrębie refleksji nad paradygmatem postromantycznym. Przytaczając teksty Marii Janion na temat dialogu teraźniejszości z historią, stwierdza, że wbrew tezie badaczki grafomania jako strategiczna forma może zająć ważne miejsce w dzisiejszym teatrze odwołującym się do przeszłości. Przytaczając natomiast stwierdzenie Gombrowicza, że "sztuka to człowiek, który się organizuje", zauważa, że w spektaklu Rubina zarówno Mickiewicz, jak i pozostałe postacie to ludzie, którzy się dezorganizują. Ta "znakomicie zagrana i boleśnie pomyślana" dezorganizacja wynika, jej zdaniem, ze współczesnej perspektywy postrzegania biografii historycznych, a w efekcie - ich "wulgaryzowania".

Archiwum

Diana Taylor zwraca uwagę na konieczność włączenia tradycji Ameryki Łacińskiej i całej południowej półkuli do rozważań na temat performansu oraz postuluje zbadanie specyficznych cech performansów w nowych uwarunkowaniach kulturowych. Poddaje analizie samą definicję performansu, a także jego funkcje, historię i sposoby rozumienia.

Zdaniem Małgorzaty Sugiery literatura science fiction, podejmując temat pierwszego kontaktu człowieka z obcym, staje się soczewką skupiającą aktualne rozumienie ludzkiej kognicji i jej ograniczeń. Autorka przedstawia istotę zwrotu performatywnego poprzez porównanie powieści "Eden" Stanisława Lema (1958) i "Ślepowidzenie" Petera Wattsa (2006). Przywołuje także definicję performatywności ze szkoły konkurencyjnej wobec performance studies Richarda Schechnera, zaproponowaną przez Dianę Taylor w książce "The Archive and the Repertoire". Taylor postrzega performatywność jako taką cechę ludzkich działań, która ustanawia się jako swój własny przedmiot.

Teatr Narodowy

Joanne Zerda snuje rozważania wokół "Black Watch" - stylizowanego spektaklu dokumentalnego Szkockiego Teatru Narodowego, którego premiera odbyła się w 2006 roku. W sztuce fragmenty rozmów autora, Gregory'ego Burke'a, z wracającymi z wojny żołnierzami Black Watch łączą się z fikcyjnymi scenami rozgrywającymi się w bazie Camp Dogwood w Iraku. Według autorki artykułu szeroko zakrojone tournée spektaklu po Stanach Zjednoczonych tworzy ruchomy operator narodowy, budując i kwestionując w ramach sztuki elementy oznaczające szkockość.

Mroczna turystyka

Roma Sendyka w artykule "Napatrzcie się! Mroczna turystyka i nowoczesność" przybliża zjawisko "tanatoturystyki" - praktyki odwiedzania miejsc naznaczonych cierpieniem, makabrą i śmiercią, takich jak cmentarze, pola bitew, miejsca katastrof, katownie polityczne czy mieszkania seryjnych morderców.

Iwona Kurz porusza problem nieuchronnego "wycierania się" doświadczenia pamięci o wojnie i Zagładzie w kontekście polskiego systemu edukacji i polityki historycznej, stosowanej wobec miejsc kaźni, a także reprezentacji tego procesu w kulturze (m.in. w pracy Winterreise Mirosława Bałki) - zwłaszcza w dobie wszechobecności internetowych portali społecznościowych i używanych przez nie narzędzi wyrażania opinii i oceniania. Skupiając się na przykładzie muzeum Auschwitz Birkenau, autorka przywołuje rozmaite mechanizmy sterowania emocjami i konstruowania stereotypu.

Repertuar

Rafał Kołsut recenzuje pierwszy odcinek serialu teatralnego w reżyserii Moniki Strzępki na podstawie tekstu Pawła Demirskiego "Klątwa. Odcinki z czasu beznadziei" (Teatr Łaźnia Nowa, Teatr IMKA, prem.: 15.03.2014). Kołsut krytycznie ocenia dramaturgiczną strukturę spektaklu, zwraca uwagę na zaburzone tempo narracji i zbyt długi czas trwania, wywołujący u widza znużenie i poczucie przesytu. Kolejnym zarzutem staje się niski poziom humoru i jego niespodziewana zachowawczość. Recenzent docenia jednak znakomitą grę aktorską, zwłaszcza Krzysztofa Dracza i Pawła Tomaszewskiego. Na szczególne uznanie zasługuje fenomenalna kreacja Dobromira Dymeckiego jako gniewnego Jezusa.

Marta Bryś recenzuje "Akropolis" Łukasza Twarkowskiego (Stary Teatr w Krakowie, prem.: 30.11.2013). Utwór Stanisława Wyspiańskiego "Akropolis" po poddaniu go dramaturgicznej obróbce przez Ankę Herbut okazał się tekstem w pełni autonomicznym, pozwalającym na wykreowanie na scenie wirtualnej, rządzącej się własnymi prawami, wysoce abstrakcyjnej przestrzeni. Marta Bryś przygląda się scenografii i konstrukcji spektaklu, które pozwoliły na zderzenie dramatu z konkurencyjną dla niego sceniczną rzeczywistością. Równocześnie zwraca uwagę na inną możliwą drogę interpretacji przedstawienia, polegającą na dialogu z dramatem Akropolis jako rezerwuarem kulturowych klisz i zbiorowych wyobrażeń.

Według Agaty Łukszy "Lód" oparty na powieści Władimira Sorokina w reżyserii Konstantina Bogomołowa (Teatr Narodowy w Warszawie, prem.: 25.01.2014) łączy krytyczną ocenę społeczeństwa rosyjskiego na początku XXI wieku z pesymistyczną, a zarazem ironiczną wizją historii XX wieku. Spektakl ten, zdaniem recenzentki, nie udał się na poziomie realizacji podstawowego pomysłu inscenizacyjnego.

Paweł Schreiber recenzuje spektakl komuny//warszawa "Terry Pratchett". Nauki społeczne - współczesna opera kameralna (prem.: 16.02.2014). Przygląda się zaadaptowanej do spektaklu fikcyjnej postaci kapitana Vimesa, dowódcy Straży Miejskiej Ankh-Morpork, metropolii znanej z cyklu powieści o Świecie Dysku autorstwa Terry'ego Pratchetta. Bogatą w szczegóły fabułę serii komuna//warszawa przekształciła na scenie w codzienną grę, w której uczestniczą archetypy stróża prawa i siewcy bezprawia. Recenzent zwraca uwagę na oryginalność formy przedstawienia, które wykorzystując estetykę teatru tańca i opery, buduje w przemyślany sposób niejednoznaczny obraz funkcjonowania prawa i porządku w społeczeństwie.

Zagranica

Anna Teuwen o Szekspirowskiej "Burzy" w reżyserii Mai Kleczewskiej (Deutsches Spielhaus w Hamburgu, prem.: 23.01.2014). Recenzentka zwraca uwagę na niespójność koncepcji spektaklu balansującego między próbą zbudowania głębokiej psychologii postaci a odwołaniami do aktualnych kwestii politycznych.

Florian Malzacher opisuje drogę twórczą Kelly Cooper i Pavla Liski, począwszy od pierwszych fascynacji artystycznych. Zaznacza, że stworzone przez parę artystów projekty są jednymi z najbardziej znaczących prac teatralnych, jakie powstały w ostatnich latach w Nowym Jorku. Według Malzachera prace duetu są niepowtarzalne dzięki mieszance konceptualnej surowości, oryginalnego amalgamatu strategii artystycznych i ekstatycznej sztuki teatralnej. Autor artykułu zwraca również uwagę na odwołania do praamerykańskich gatunków teatralnych oraz inspiracje pochodzące z Manhattanu, nazywając przy tym teatr Cooper i Liski "niewątpliwie nowojorskim".

Opera

Łukasza Grabuś i Kazimierz Bardzik rozmawiają z Piotrem Gruszczyńskim, Pawłem Passinim i Cezarym Tomaszewskim. Rozmowa kończąca przegląd przedstawień operowych organizowany pod hasłem "Otwieranie opery" (Kino Pauza w Krakowie, 8-13.05.2014). Twórcy opowiadają o środkach, narzędziach i strategiach właściwych dla tego medium, a także o możliwościach, jakie oferuje jego język. Poruszają wiele istotnych zagadnień dotyczących różnic między teatrem operowym a dramatycznym zarówno z perspektywy artystów, zaangażowanych w coraz częstsze w Polsce próby odświeżenia, ożywienia i zróżnicowania oferty scen muzycznych, jak i ze strony publiczności.

Natalia Jakubowa dokonuje przeglądu inscenizacji zaprezentowanych na Opernfestspiele w Monachium (Bawarska Opera Narodowa, 22.06 - 31.07.2013). Festiwal funkcjonuje jako rywal uroczystości wagnerowskich w Bayreuth, co w jubileuszowym 2013 roku przełożyło się na - zaprojektowany w programie imprezy - spór dwóch wielkich reformatorów opery: Giuseppe Verdiego i Richarda Wagnera. Dla autorki tekstu polemika ta zarysowała się pomiędzy Rigolettem w reżyserii Árpáda Schillinga a Simonem Boccanegrą w reżyserii Dmitrija Czerniakowa. Oprócz tych dwóch spektakli Jakubowa analizuje też Makbeta w reżyserii Martina Kušeja, Written on Skin George'a Benjamina - współczesną operę zrealizowaną przez Katie Mitchell, oraz Borysa Godunowa Calixto Bieito.

Taniec

Tomasz Kowalski analizuje różne sposoby oddziaływania na publiczność w spektaklach Disabled Theater (Theater HORA) oraz Theatre (kolektyw Superamas). Autor artykułu zwraca uwagę na formę obu przedstawień, która nie tylko wykracza poza tradycyjnie przyjęte granice teatru, lecz także w swoisty sposób testuje percepcję widzów. Tym samym sieć powiązań pomiędzy spektaklem zagranym przez niepełnosprawnych umysłowo a zanurzonym w absurdzie teatrze politycznej fikcji daleko wykracza poza proste usytuowanie ich w ramach sztuki angażującej.

Agnieszka Sosnowska relacjonuje występ Brown Dance Company w Brooklyn Academy of Music z przełomu stycznia i lutego 2012 roku, którym Trisha Brown żegnała się z publicznością i który stał się równocześnie swoistym hommage złożonym artystce. Program składał się z czterech skonfrontowanych ze sobą na zasadzie różnorodności choreografii powstałych w latach 1966-2011. Sosnowska podkreśla ogromne zasługi Brown w przekraczaniu tańca nowoczesnego i tworzeniu tańca post-modern, a także opisuje okoliczności powstania poszczególnych zaprezentowanych w Nowym Jorku układów.

Antyk

Krzysztof Bielawski przedstawia dwie główne linie interpretacyjne dominujące w dyskusjach na temat rytualnych teorii genezy teatru i jej związków z kultem Dionizosa: nazywa je na potrzeby tekstu "misteryjną" (na polskim gruncie reprezentowaną przez Jana Kotta) i "rzymską" (reprezentowaną przez Mirosława Kocura). Bielawski kładzie nacisk na metamorficzny aspekt boga; odnosi do teorii aktów performatywnych, wskazując nie tylko na symboliczny, ale i sprawczy charakter powodowanej przez Dionizosa zmiany - zarówno w kwestiach struktury społecznej, organizacji przestrzeni i czasu, jak i przemiany scenicznej.

Teatr w książkach

Agnieszka Wanicka recenzuje książkę Zbigniewa Osińskiego Spotkania z Jerzym Grotowskim. Notatki, listy, studium (Gdańsk 2013). Książka jest przede wszystkim zapisem powstawania i wchodzenia w obręb zajęć uniwersyteckich, badań naukowych w Polsce i na świecie teatrologii związanej z dziełem Jerzego Grotowskiego. Zdaniem recenzentki, jej największą wartość stanowi unikalny zapis żywej relacji reformatora teatru i badacza jego twórczości, utrwaloną w formie wspomnień i dokumentów prezentujących historię ich rozmów prywatnych, telefonicznych, spotkań publicznych, podróży, wizyt, pełną z pozoru nieistotnych szczegółów życia codziennego.