Polski chór

"Dialogi polskie" - reż. Mikołaj Grabowski - Teatr Bagatela w Krakowie

Pierwsza w tym roku premiera w Teatrze Bagatela będzie miała miejsce 29 lutego 2020. Na Dużej Scenie Teatru widzowie zobaczą „Dialogi polskie" w reżyserii Mikołaja Grabowskiego.

Podtytuł spektaklu – „Rozmowy prawdziwych Polaków z Gombrowiczem" – kreśli prześmiewczo-gorzki kierunek przedstawienia. Reżyser skomponował odautorski tekst w oparciu o fragmenty utworów Jędrzeja Kitowicza, Henryka Rzewuskiego i Witolda Gombrowicza.

Sięgając w 2020 roku po sarmackie, klasyczne pozycje Rzewuskiego, Kitowicza oraz wyrosłego z ich literackiej tradycji krytyka Gombrowicza, i opatrując je autokomentarzem, Grabowski w „Dialogach polskich" wyraźnie daje znak, że i dzisiejsza Polska jest ukonstytuowana sarmackością.

Nie trzeba być szczególnie bystrym obserwatorem życia społecznego w Polsce ostatnimi laty, żeby nie zauważyć gwałtownego nawrotu do retoryki „sarmackiej", retoryki żywcem zaczerpniętej ze słownika księcia Radziwiłła „Panie Kochanku" herbu Trąby – mówi reżyser.
Dziewięciorgu aktorom występującym na scenie Grabowski przypisał postaci, które nie umieją wejść w prawdziwy dialog. Aktorzy tworzą polski chór, w którym jednostka próbuje wydobyć się ze wspólnoty.

Zaznaczony także kostiumem podział na „kontuszowych, czyli prawdziwych Polaków" versus „Gombrowicze" jest faktem, który w spektaklu jest jednak stale naruszany – podkreśla reżyser. Jedni i drudzy często wymieniają się poglądami, jakby na przekór temu, do czego są przypisani, czemu hołdują i w co wierzą – uzupełnia.

Spektaklowi towarzyszą pełne wyrazu pieśni i stylizowana muzyka, której autorem jest wybitny kompozytor i aranżer Zygmunt Konieczny. Muzyka Zygmunta poza swoją niezwykłą pięknością pełni w spektaklu funkcję dramaturgiczną. Stanowi mocną strukturę, bez której spektakl obejść się nie może. Jest zarazem ironicznym, a często dramatycznym komentarzem przedstawianych wydarzeń – dodaje Grabowski.

W „Dialogach polskich" widzowie zobaczą panie: Urszulę Grabowską, Natalię Hodurek, Izabelę Kubrak i Ewelinę Starejki. Role męskie należą do Wojciecha Leonowicza, Macieja Sajura, Pawła Sanakiewicza, Dariusza Starczewskiego i Kosmy Szymana.
Muzykę na żywo, grając na starodawnej fisharmonii, wykonuje w przedstawieniu kierownik muzyczny Bagateli Artur Sędzielarz.
---
Mikołaj Grabowski, aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, reżyser teatralny i pedagog. Urodzony w 1946 w Chrzanowie. Absolwent krakowskiej PWST na wydziałach aktorskim (1969) i reżyserii dramatu (1977). Po studiach aktorskich zaangażowany do Teatru im. Słowackiego w Krakowie (1969-77), po reżyserskich – do Teatru im. Norwida w Jeleniej Górze (1977-79) i Teatru im. Jaracza w Łodzi (1979-81 i 1988-92). Był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Polskiego w Poznaniu (1981-82), Teatru Słowackiego (1982-85) i Starego Teatru (2002-12) oraz dyrektorem artystycznym Teatru Nowego w Łodzi (1999-2002). Od 1969 do 1973 asystent na macierzystej uczelni, a od 1998 do 2002 dziekan Wydziału Reżyserii Dramatu tamże. Gościnnie występował i reżyserował na szeregu innych scen w kraju i za granicą, m.in. w krakowskim Teatrze STU, warszawskim Teatrze IMKA i w Pantheater Kampnagel w Hamburgu. Współpracował też z Teatrem Telewizji i Teatrem Polskiego Radia.
Na przestrzeni lat kilkanaście razy powracał do twórczości Witolda Gombrowicza (m.in. Trans-Atlantyk, Teatr Jaracza 1981 i 1989; Teatr Słowackiego 1982; Teatr Śląski 1993; Stary Teatr 2008; Dzienniki, Teatr IMKA 2010). Zrealizował trzyczęściową adaptację pamiętników Jędrzeja Kitowicza (Opis obyczajów, czyli... jak zwyczajnie wszędzie się miesza złe do dobrego, Teatr STU i Teatr Telewizji 1990; Opis obyczajów część II, Teatr Słowackiego 1996; O północy przybyłem do Widawy... czyli Opis obyczajów III, Teatr IMKA 2010). Adaptował też kilkukrotnie prozę Henryka Rzewuskiego (Pamiątki Soplicy, Teatr Jaracza 1981; Teatr Telewizji 1983; Listopad, Teatr Polski w Poznaniu 1982; Teatr Słowackiego 1983, Teatr Telewizji 1995). W 2009 zainicjował program tematyczny „re_wizje/sarmatyzm" w Starym Teatrze, ale równie bliska jest mu współczesna twórczość Bogusława Schaeffera.
Ma na koncie blisko czterdzieści wyróżnień teatralnych, w tym Nagrodę im. Konrada Swinarskiego (1981), oraz Złoty Krzyż Zasługi (1998) i Srebrny Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis (2005).
---

Ksiądz Jędrzej Kitowicz, pamiętnikarz, kronikarz epok saskiej i stanisławowskiej, konfederat barski. Prawdopodobnie urodził się ok.1727-8 w Wielkopolsce. Od ok. 1781 do śmierci w 1804 był proboszczem w Rzeczycy w ziemi rawskiej.
Autor Opisu obyczajów za panowania Augusta III (1840, wyd. pełne 1951), w którym plastycznie i drobiazgowo odmalował życie szlachty z poł. XVIII w. oraz Pamiętników, czyli Historii polskiej (1840, wyd. pełne 1971) z czasów Augusta III i Stanisława Augusta Poniatowskiego.
---

Hrabia Henryk Rzewuski, prozaik i publicysta, Wołynianin, urodził się w Sławucie w 1791, a zmarł w Cudnowie w 1866. Brat Eweliny Hańskiej, co uczyniło go szwagrem Honoriusza Balzaka. Używał pseudonimu Jarosz Bejła.
W latach 1845–50 współprzewodził konserwatywnej i ugodowej koterii petersburskiej; następnie do 1856 był urzędnikiem do specjalnych poruczeń w Warszawie przy namiestniku Iwanie Paskiewiczu. Wydawał i redagował „Dziennik Warszawski" (1851–56). Publikując Pamiątki J. Pana Seweryna Soplicy, cześnika parnawskiego (t. 1–4 1839–41, wyd. 1961 pt. Pamiątki Soplicy) z barwnym obrazem życia XVIII-wiecznej szlachty, stworzył gatunek gawędy szlacheckiej. Autor powieści z dziejów Polski Listopad (t. 1–3 1845–46) i Zaporożec (t. 1–4 1854), publicystyki i szkiców (Mieszaniny obyczajowe, t. 1–2 1841–43).
---

Mecenas Witold Gombrowicz, prozaik, dramatopisarz, eseista, urodził się w 1904 w świętokrzyskich Małoszycach k. Opatowa, w starej rodzinie ziemiańskiej wywodzącej się z okolic Remigoły na Litwie. Od 1911 mieszkał w Warszawie, gdzie w 1927 ukończył studia prawnicze. Studiował też krótko w paryskim Institut des Hautes Études Internationales, następnie pracował jako aplikant sądowy w Warszawie i adwokacki w Radomiu. Porzucił prawo na rzecz literatury. Debiutował zbiorem opowiadań Pamiętnik z okresu dojrzewania (1933, wyd. rozsz. pt. Bakakaj 1957), był publicystą i recenzentem kilku czasopism, głównie „Kuriera Porannego", miał swój stolik w kawiarni literatów „Ziemiańska". Do wyjazdu z Polski zdążył wydać kontrowersyjną powieść Ferdydurke (1937), sztukę Iwona, księżniczka Burgunda (1938) oraz pod pseudonimem Z. Niewieski gazetową powieść sensacyjną Opętani (1939). Wybuch wojny zastał go w Buenos Aires, gdzie początkowo biedował, sporadycznie publikując drobne artykuły i prozę w czasopismach, a w latach 1947-53 dorabiał jako urzędnik w Banco Polaco. W 1947 ukazał się w Buenos Aires hiszpański przekład Ferdydurke, a w 1948 dramatu Ślub. Od 1951 Gombrowicz współpracował z Instytutem Literackim w Paryżu i tamtejszą „Kulturą"; w serii «Biblioteka „Kultury"» opublikował powieść Trans-Atlantyk wraz ze Ślubem (1953) oraz powieści Pornografia (1960) i Kosmos (1965). Z namowy Jerzego Giedroycia od 1953 drukował w odcinkach w „Kulturze" Dziennik, wydany też w trzech tomach (1957, 1961 i 1966 razem z dramatem Operetka). Dla francuskich czytelników zaistniał w 1958 dzięki przekładowi Ferdydurke. W 1963 przebywał na rocznym stypendium Fundacji Forda w Berlinie Zachodnim. Od 1964 mieszkał we Francji początkowo w Royaumont koło Paryża, a następnie z sekretarką – późniejszą żoną – Ritą Labrosse w Vence koło Nicei, gdzie zmarł w 1969. Nad jego spuścizną literacką czuwa do dziś Rita Gombrowicz.

Magdalena Musialik-Furdyna
Materiał Teatru Bagatela
28 lutego 2020

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...