Poznaj podziemny skarbiec

Magazyn zbiorów Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Podziemny skarbiec może kojarzyć się ze średniowieczną rzeczywistością lub nawet bajkową narracją z dziecięcej książki, a czy współcześnie też można odkryć niezwykłe zbiory? Tak, i wcale nie chodzi o archeologiczne rewelacje. Takim nowoczesnym skarbcem ukrytym dwa i trzy piętra pod ziemią są: magazyn zbiorów i wystawa stała Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Zbiory są dla Muzeum tym, czym dla cukierni jest flagowy przepis na tort – wiele składników, z których część wydaje się oczywista i nie do zastąpienia, mieszanka znanych i lubianych smaków i aromatów, aż wreszcie unikatowe dodatki, które decydują o charakterze i oryginalności.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku uchyla kolejne drzwi. Po sierpniowym otwarciu nowego budynku kompleksu muzealno-edukacyjnego, przygotowuje się do wernisażu wystawy stałej, który odbędzie się w Narodowy Dzień Niepodległości. Właśnie od tego dnia Muzeum zapraszać będzie do regularnego zwiedzania, ale już dziś opowiada o swojej kolekcji, a także o miejscu, które pozostanie niedostępne dla zwiedzających, choć na pewno jest bardzo ciekawe – magazynie zbiorów.

Imieninowe laurki dla Marszałka i Słup Pamięci z bitwy pod Kostiuchnówką
Zawartość skarbca przede wszystkim powinna być bezpieczna. Trzeba zatem zapewnić eksponatom wykonanym z różnych materiałów odpowiednie warunki. Dlatego przestrzeń magazynowa podzielona jest na siedem stref. Na 300 m2 automatycznie utrzymywana jest optymalna temperatura, natężenie światła oraz wilgotność powietrza, właściwe dla zgromadzonych w poszczególnych strefach: prac malarskich, obiektów papierowych i fotograficznych, elementów skórzanych i z wykonanych z tkanin, militariów oraz przedmiotów sztuki zdobniczej.

W zbiorach znajdują się eksponaty o najróżniejszej wadze i wielkości, jak delikatne laurki imieninowe dla Marszałka - niezwykłe, bo przypominające jak wielkim świętem był dla Polaków 19 marca. Dla równowagi wymienić należy potężny bazaltowy Słup Pamięci z pola bitwy pod Kostiuchnówką, których na Wołyniu w 1928r. ustawiono osiem. Obeliski miały uhonorować obecność Józefa Piłsudskiego na polu bitwy w 1916r. podczas największego i najkrwawszego boju Legionów Polskich. Ten oryginalny obiekt będzie prezentowany na wystawie stałej. A w samym magazynie znajduje się także dodatkowo sejf, w którym zdeponowane zostały bezcenne pamiątki po Józefie Piłsudskim jak szable, dokumenty, medale i odznaczenia, które ze zbiorów belwederskich ewakuowano do Londynu podczas II wojny światowej. Obiekty wróciły do Polski dzięki córkom Marszałka: Wandzie Piłsudskiej i Jadwidze Jaraczewskiej z Piłsudskich, a tym samym stały się zaczątkiem muzealnego zbioru.

30 tysięcy eksponatów
Łącznie od 2008 r. zgromadzono imponującą liczbę 30 tysięcy eksponatów własnych i depozytów, obejmujących chronologicznie okres od powstania styczniowego w 1863 roku, aż do czasów współczesnych. Zebrany w stosunkowo krótkim czasie zbiór wciąż rośnie, również dzięki dziesiątce tysięcy darczyńców, których nie sposób tu wymienić z osobna - 1/3 kolekcji to przedmioty ofiarowane Muzeum. Każda z tych rzeczy ma osobną, często fascynującą historię, a łączy je to, iż dzięki zaangażowaniu najczęściej prywatnych osób, udało się je ocalić od zniszczenia lub zapomnienia. Dziś są eksponatami muzealnymi i każdy pełni ważną rolę: jest elementem narracji o Marszałku, czasach współczesnych Jemu lub nam, czyli opowiada o dziedzictwie Józefa Piłsudskiego.

Część z eksponatów w przyszłości stanie się zapewne bohaterami wystaw czasowych, będą elementami projektów edukacyjnych czy przedmiotami badań naukowych. Teraz przechowywane są pod troskliwym okiem konserwatorów w specjalistycznych szafach z odpowiednimi zabezpieczeniami (np. broń palna i biała, mundury, obiekty papierowe), a prace malarskie zawieszone są na fachowych ruchomych kratach - to wszystko z elektronicznym systemem dostępu.

Przedmioty związane z Marszałkiem
Najistotniejszą część zbiorów stanowią oczywiście przedmioty związane z Marszałkiem – pamiątki osobiste czy wręcz intymne jak listy małżonków Józefa i Aleksandry Piłsudskich, liczne fotografie, książki, archiwalia oraz dzieła sztuki. Wśród niezwykłych obiektów znaleźć można m.in. koszulkę chrzcielną Józefa Piłsudskiego i starszego rodzeństwa, buławę marszałkowską, a także mundur, w którym został pochowany. Kolekcję uzupełniają pocztówki, plakaty, filatelistyka oraz falerystyka i numizmatyka: plakiety, medale, monety i banknoty.

Warto także wspomnieć o olejnych portretach Józefa Piłsudskiego autorstwa czołowych polskich artystów, przykładowo Wojciecha Kossaka, Stefana Norblina, czy Tadeusza Pruszkowskiego, a także portretach rysunkowych autorstwa m.in. Zdzisława Czermańskiego i karykaturach Gustawa Rogalskiego. Kolekcję zasilają także rzeźby, często popiersia Marszałka, autorstwa m.in. Jana Małety i Edwarda Wittiga.

Świadectwa epoki
Jednak zbiory Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku to nie tylko przedmioty bezpośrednio związane z osobą Marszałka. Z uwagi na narracyjny charakter ekspozycji, ważną rolę pełnią także świadectwa epoki, w której żył. Są to eksponaty związane z losami Polaków pod zaborami na przełomie XIX i XX w., a dotyczą między innymi dziejów ruchu robotniczego, czy walki o niepodległość. Ważną część kolekcji stanowią pamiątki po legionistach Józefa Piłsudskiego i Jego towarzyszach broni, ofiarowane bezinteresownie przez spadkobierców.

Na szczególne wyróżnienie zasługuje kolekcja aż 26 odznaczeń po jednym z najsłynniejszych legionistów - Władysławie Belinie Prażmowskim (podarowana przez córkę Amelię Prażmowską). Bogata jest także kolekcja po lekarzu legionowym Ferdynandzie Pawłowskim (ofiarowana przez córkę Krystynę Pawłowską), kolekcja zebrana przez Henryka Dulębę z Krakowa (podarowana przez córkę Annę Dulębę-Stec), a także kilkadziesiąt mniejszych kolekcji, na które składają się odznaczenia, dokumenty, fotografie i przedmioty osobiste legionistów. Wśród nich można znaleźć także pamiętniki, których treść jest świadectwem nierzadko wielkiego osobistego oddania sprawie odzyskania, odbudowania i podtrzymania niepodległości Polski.

Walka o niepodległość
Wiele innych eksponatów także prezentuje proces budowy odrodzonej, niepodległej i suwerennej II Rzeczypospolitej Polskiej. Przedmioty te dokumentują walkę o kształt i granice Państwa Polskiego w latach 1918–1922, zatem: wojnę z bolszewicką Rosją, powstania wielkopolskie i śląskie, plebiscyty. Równie ważne są ślady zaangażowania w działalność niepodległościową najróżniejszych instytucji i organizacji, a także poświadczające ich wkład w tworzenie fundamentów niepodległego państwa.

Pamięć o Marszałku przetrwała okres II wojny światowej i PRL, więc niektóre z eksponatów pochodzą z historii nowszej. W latach 80. XX w. wydawane były w II obiegu liczne publikacje dotyczące Józefa Piłsudskiego, ale także wznawiano książki jego pióra. Projektowano wówczas znaczki i koperty poczty podziemnej, okolicznościowe znaczki pamiątkowe i odznaki. W „oficjalnym" obiegu postać Marszałka zaistniała dopiero w 1988 r. przy okazji obchodów 70. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Z tego okresu pochodzą medale i monety okolicznościowe wybite przez państwową mennicę.

Nowoczesny skarbiec ukryty głęboko pod ziemią skrywa zatem mnóstwo obiektów z najróżniejszych dziedzin: od obrazu „Cud nad Wisłą" Jerzego Kossaka (wypożyczony z Zamku Królewskiego w Warszawie), słynne klucze do Wilna ofiarowane Marszałkowi jako wyraz wdzięczności, po replikę samochodu pancernego Ford FT-B.

Po wernisażu wystawy stałej 11 listopada 2020 r. każdy sam będzie mógł ocenić – wracając do cukierniczego porównania – który z eksponatów będzie dla niego wisienką na muzealnym torcie zbiorów.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku składa podziękowania wszystkim darczyńcom, którzy przyczynili się do powiększania zbioru.

Agata Rybus
PUBLIC DIALOG
25 września 2020

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...