Premiera w Radiowej Dwójce

Grzegorz Małecki czyta „Sowę córkę piekarza" Marka Hłaski

50 lat temu zmarł Marek Hłasko, a jego ostatnią wydaną za życia powieścią była „Sowa córka piekarza". By upamiętnić rocznicę śmierci wybitnego pisarza Program 2 Polskiego Radia przygotował adaptację wspomnianego dzieła, które przeczyta we fragmentach Grzegorz Małecki. Pierwszy odcinek w poniedziałek 4 listopada w cyklu „Książka do słuchania".

– Cała ta książka jest o miłości i o tym, ze człowiek może iść za innym człowiekiem przez dolinę cienia śmierci, nie znając zła ani strachu, jak długo ten drugi człowiek idzie za nim – tak w liście do Juliusza Sakowskiego pisał Marek Hłasko o „Sowie córce piekarza". To ostatnia książka wydana za życia autora. Opowiadał on, że pracował nad nią pięć lat, właściwie pięć razy od początku do końca. Pierwotnie miała nosić tytuł: „Pójdź za nim przez dolinę". Jak przyznawał sam Hłasko, było to odwołanie do fragmentu 23 Psalmu Dawida: Choćbym też chodził w dolinie śmierci, nie będę się bał złego, albowiem Tyś ze mną; laska Twoja i kij Twój: te mnie cieszą. Słowa tego psalmu w języku angielskim cytuje jeden z bohaterów powieści major Rackman.

Ostatecznie książka wyszła w Paryżu na początku 1968 roku pod tytułem „Sowa córka piekarza". Hłasko nie wydał jej jednak, tak jak na przykład „Cmentarzy", w Instytucie Literackim Jerzego Giedroycia. Redaktor „Kultury" zapytany, dlaczego nie opublikował tej powieści, miał odpowiedzieć: „Bo mi się nie podobała".

Jak pisze w książce „Piękny dwudziestoletni" kuzyn pisarza Andrzej Czyżewski, książka ta – „dziwna, zagmatwana i wieloznaczna" – spotkała się po wydaniu z różnymi reakcjami i opiniami. Kuzyn autora „Sowy córki piekarza" wskazuje na wątki autobiograficzne tej opowieści. Marek Hłasko po dekadzie życia na emigracji wraca w niej do wydarzeń ze swojego dzieciństwa i młodości spędzonych w Warszawie i Wrocławiu. Barwna postać wuja Józefa wzorowana jest na postaci Józefa Czyżewskiego. Jak pisze Andrzej Czyżewski: Postać ta jest dla Grzegorza, głównego bohatera powieści, uosobieniem sprytu, dowcipu, żywotności, wdzięku i radości życia. Pełni rolę Zorra, Batmana i w ogóle herosa, dla którego nie ma rzeczy niemożliwych.

Ale jest to równocześnie ostra, szczera opowieść o Polsce w okresie stalinowskim. Mowa w niej o procesach politycznych, torturach w więzieniach, skazywaniu ludzi na śmierć. Akcja rozgrywa się w 1953 roku, i rozpoczyna w momencie gdy Grzegorz – główny bohater – przyjeżdża z Warszawy do Wrocławia i zostaje szoferem Weroniki Rackman. Jej mąż – major lotnictwa RAF-u wraca po wojnie z Anglii, zostaje aresztowany i czeka w więzieniu na wykonanie wyroku śmierci. Grzegorz romansuje z Weroniką i zaczyna odgrywać rolę jej męża.

Sam Hłasko dodał jeszcze jeden wymiar poszerzający wymowę jego opowieści. W liście do Juliusza Sakowskiego napisał: Cała ta książka jest poszukiwaniem Boga, w każdej chwili, w każdym momencie. Kim jest major Rackman, który zostanie zabity w wieku lat 33; zamęczony i niewinny; i nie mogący się nikomu poskarżyć? Kim jest ten człowiek?

Fragmenty powieści „Sowa córka piekarza" radiowa Dwójka przygotowała w 50. rocznicę śmierci autora, który zmarł 14 czerwca 1969 roku w Wiesbaden. Miał 35 lat.

Na antenie Dwójki powieść czyta Grzegorz Małecki. Emisja w „Książce do słuchania" codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach 19.15-19.30. O powieści i jej autorze opowie Dorota Gacek w audycji „O wszystkim z kulturą" w poniedziałek 4 listopada o godz. 17.30.

Artur Szklarczyk
Materiał Polskiego Radia
4 listopada 2019
Teatry
Polskie Radio

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...