Przechodzień niejedno ma imię

Kim byli ci zwyczajni ludzie, których losy obserwowaliśmy przez cztery teatralne wieczory? Człowiek w wielkim mieście, który ma pracę, dom, rodzinę, ale męczy go "mała stabilizaq\'a" i tęskni do jakiejś zmiany ("Miasto" Griszkowca). Rodzina bezrobotnego z Bukaresztu, która nie może się odnaleźć w sytuacji po transformacji politycznej ("Blifat" Pintilei). Galerianki, bezrobotny kierowca, podtatusiali podrywacze z galerii handlowej (Kazimierz i Karolina" wg Klaty). Narkomani z berlińskiego Dworca Zoo, dwa zaprzyjaźnione małżeństwa w jesieni życia ("Iluzje" Wyrypajewa) i członkowie nielegalnej w PRL-u organizacji "Wolność i Pokój", którzy chyba powinni wrócić do swojej działalności, bo czasy w jakich żyjemy, upominają się o takich, jak oni ("Sprawa operacyjnego rozpoznania"). I jeszcze bohaterowie autorskiego spektaklu Macieja Podstawnego "Ocalenie", którzy reprezentują niby niezwyczajne zawody (aktorka, pisarz, naukowiec), ale są w swoim codziennym życiu bardzo zwyczajni.

Wydawać by się mogło, że doskonale znamy te światy, bo albo ktoś z naszych najbliższych jest bezrobotny, albo ktoś się zaćpał, córka znajomych zakochała się w dziewczynie, a syn zaangażował w politykę i cierpią na tym jego najbliżsi... Banał? Niekoniecznie. Wszystko zależy od stopnia metaforyzacji tej zwyczajności, kształtu estetycznego, znalezienia odpowiedniego kontekstu lub paraleli.

Najmniej "Przechodniom" służyła rozbuchana inscenizacja ("Kazimierz i Karolina") lub nadmierny realizm ("Blifat"). Zdecydowanie najlepiej czuli się w realizacjach oszczędnych ("Iluzje", "Miasto", "Ocalenie") lub zbliżających się wręcz do techniki verbatin ("Sprawa operacyjnego rozpoznania").

Zbigniew Brzoza w "Sprawie operacyjnego rozpoznania" [na zdjęciu] oparł się na dokumentach Ruchu "Wolność i pokój", skonfrontował je z "Płomieniami" Stanisława Brzozowskiego i stworzył mistrzowski spektakl, który nie ma w sobie nic z kombatanctwa, brzmi za to bardzo współcześnie, a chwilami nawet śmiesznie. Oszczędność inscenizacyjna, pozór dokumentu sprawił, że bohaterowie stali się prawdziwsi, bliscy, chwilami wręcz znajomi. Ich problemy pozbawione nadmiernej i nachalnej teatralności urosły do rangi hiperboli, co spotęgowało wrażenie.