Pyszna orgia w stylu retro

"Księżniczka na opak wywrócona" - reż. Jan Englert - Teatr Narodowy

Kochankowie z woli rodziców nie mogą być razem. I co z tego?! Scena jest pretensjonalna, melodramatyczna, staroświecka. Aktorzy obejmują się w nienaturalnych, operetkowo-baletowych pozach. Wtedy równocześnie tryska woda ze stojącej obok fontanny, zsuwa się z nadscenia neon w kształcie tęczy, a tuż pod nim wyrastają słoneczniki i zwracają ku słońcu jak w kreskówce. Publiczność wybucha śmiechem. Nie pierwszy i nie ostatni raz

Jan Englert sięgnął po XVI-wieczną sztukę o służącej, która zakładając suknię swojej pani, poczuła się księżniczką, po to, by przypomnieć, że teatr jest grą i zabawą. Użył chwytów starych jak świat, sprawdzonych przez Szekspira, Calderona i Moliera – teatru w teatrze i komedii omyłek. W czasie brutalistów, orgii genderowych, uwspółcześniania klasyki i przekładania na język multimediów wydawać by się mogło, że taki spektakl jest niemożliwy. Tymczasem w Narodowym ożyła aura, jaką pamiętam z „Wesela Figara” i „Kubusia Fatalisty” granych w Dramatycznym za dyrekcji Gustawa Holoubka, 30 lat temu.

Englert udowodnił, że mówienie wierszem wcale nie jest passé. To sztuka. Trzeba mieć jednak w zespole artystów. Inspirację znalazł w znakomitym tłumaczeniu Jarosława Marka Rymkiewicza. Słowna żonglerka aktorów jest perłą w paradzie teatralnych konwencji, szermierczych pojedynków i cyrkowych salt. Po scenie jeździ samochód z wesołego miasteczka. Małgorzata Kożuchowska pędzi na skuterze, jakby to była posthanuszkiewiczowska „Balladyna. Reaktywacja”. Są piosenki i musicalowy finał.

– Takie rzeczy zdarzają się tylko w kiepskiej farsie – komentuje jeden z aktorów. Można to odnieść do karuzeli w głębi sceny, przebieranek i qui pro quo. Zawsze jednak, gdy spektaklowi zagraża kicz – Englert wyciąga z kulisów „jelenia na rykowisku”. Bawi się autoironią i parodią. Pastiszem kina.

Cukierkowo przystojny Piotr Adamczyk ma tors sztucznie wymodelowany, a ramiona wypchane watą. Pręży się i biega jak Batman. Barbara Hanicka postawiła biały ekran, byśmy na jego tle widzieli ręce złożone do lotu i czarny płaszcz na wietrze.

Całość spaja muzyka Macieja Małeckiego, przypominająca liryczne tematy z włoskiego kina i „Różową panterę”. Dyrektor Narodowego ujął bowiem spektakl w cudzysłów retro. Stąd neony w stylu lat 60. zaznaczające miejsce akcji i piękne dziewczęta w seksownych sukienkach, jakie nosiła Bardotka – z końskimi ogonami oraz toczkami na głowie. Karuzela, wesołe miasteczko. Dla Englerta spektakl jest pewnie wyprawą w czasy młodości. Nawiązuje do złotej epoki teatru i kina, by udowodnić, że o ich magii decyduje wyobraźnia i poczucie humoru, a nie królująca dziś naturalistyczna dosłowność i multimedia.

W roli pseudoksiężniczki wystąpiła świetna Ewa Konstancja Bułhak. Jej dialogi z sarkastycznym Perote’em (świetny Grzegorz Małecki) są cięte, pełne zabawnych i erotycznych podtekstów. Ostro i wyraziście gra dramat prostaczki, która śniła złoty sen.

Powstał spektakl o ludziach łudzących się, że dzięki modnym ubraniom, operacjom plastycznym i komputerowym trikom staną się gwiazdami. Można bawić się w teatr życia, ale tylko wtedy, gdy ma się do niego i do siebie dystans. Inaczej przekracza się granicę śmieszności.

Englert pokazał to, unikając dosłowności, w koronkowej teatralnej maskaradzie, w której nawet ratlerek zagrał wielką rolę.

Jacek Cieslak
Rzeczpospolita
26 kwietnia 2010

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...