Ścigając sens codzienności

,,Szczeliny istnienia'' – scen. Anna Bas, Iwona Kempa – reż. Iwona Kempa – Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie – 09.11.2024

,,Szczeliny istnienia'' w Teatrze im. Juliusza Słowackiego swoją pierwszą premierę odbyły w listopadzie roku 2023. Bazą spektaklu jest esej Jolanty Brach-Czainy o tej samej nazwie. Wspomniane dzieło ma charakter filozoficzny, uznawane jest za jedną z najważniejszych prac naukowych lat 90-tych. Zyskał również miano ,,biblii feminizmu''. Spektakl Iwony Kempy jest jego interpretacją, przekazuje widzowi treść w przystępny sposób, chociaż dalej pozostawia wiele zagadnień do wglądu własnego, głębszego przemyślenia po wyjściu z teatru.

Spektakl działa na zasadzie ,,wspólnego filozofowania'', przez które przeprowadzają widza cztery aktorki - Dorota Godzic, Martyna Krzysztofik, Natalia Strzelecka i Anna Tomaszewska. Aktorki są w roli siebie samych, opowiadają widzowi o swojej codzienności, zarówno o sprawach tych bardzo przyziemnych, jak i tych ważniejszych w życiu, kształtujących nas jako osoby. Widz zostaje przeprowadzony przez kolejne elementy życia, od urodzenia, przez codzienność, do mięsistości i śmierci.

Aktorki tłumaczą nam koncept tytułowych ,,szczelin'', przy tym wielokrotnie wchodząc w interakcje z widownią, co tworzy pewną wspólnotę. Efektem jest przyjemna i luźna atmosfera, której widz raczej nie spodziewa się idąc na spektakl o tematyce filozoficznej. Przez dużą część społeczeństwa filozofia postrzegana jest w sposób bardzo poważny, niepojęty i odległy, a przecież opowiada ona o naszym życiu, codzienności. Mówi o tym, w jaki sposób możemy postrzegać egzystencje i jaki powinniśmy mieć do niej stosunek.

Aktorki bardzo dobrze radzą sobie z opowiadaniem o założeniach Jolanty Brach-Czainy. Rozbawiają, ale nie tylko, przechodząc płynnie między różnymi emocjami, które odczuwamy w trakcie naszego istnienia. Opowiadają o rzeczach, z którymi widz może łatwo się utożsamić, zrozumieć filozofię na bazie kawałków własnego życia. Pomiędzy kolejnymi etapami aktorki śpiewają również piosenki, moim zdaniem dodanie ich jest genialnym pomysłem; kilka minut przerwy daje widzowi chwilę na refleksję, przyswojenie tego, o czym był poprzedni rozdział.

Opracowanie muzyczne stworzyła Iwona Kempa, aranżacją utworów muzycznych zajmował się Mateusz Bieryt, przygotowaniem wokalnym Mira Smrek. Elementy muzyki zdawały się również pokazywać więź i bliskość między aktorkami, w momentach, gdy te łączą się we wspólnym śpiewie. Było to pełne wzajemnego zrozumienia, empatii oraz ,,siostrzanej'' więzi (siostrzanej w kontekście feministycznym, jako ,,sisterhood''). Scenografia spektaklu, stworzona przez Joannę Zemanek jest ciekawa i minimalistyczna; wszystko miało miejsce na białym tle, w białym pokoju.

Ogromne znaczenie miały tu rekwizyty w postaci przedmiotów codziennego użytku; odkurzacz, wieszak, czy nawet deska do prasowania. Z jednej strony są to dobrze znane widzowi przedmioty, jednak oddzielone od domu nabierają innego znaczenia i stają się przedmiotem ciągnącym nas w stronę kolejnych refleksji. Kostiumy również mają podobne cechy do scenografii; są nimi całkiem białe kombinezony, na które zostają założone fartuchy. One również odwołują się do codzienności, a mimo tego scenografia oraz kostiumy kojarzyły mi się z pobytem w laboratorium, w tym przypadku badającego codzienność oraz jej cechy. Kostiumy również zostały stworzone przez Joannę Zemanek.

Spektakl zachęca do refleksji, sprawia, że widzimy drugie dno skryte pod ubraniem codzienności. Oddaje hołd kobiecości oraz macierzyństwu, naraz mówiąc o uniwersalnych wartościach, z którymi każdy z widzów jest w stanie się utożsamić. Moim zdaniem było to niesamowite przeżycie, bardzo osobiste, ponieważ widz staje się członkiem wspólnoty, słucha opowieści aktorek, które przekazywane są w sposób pełen emocji, intymny. Opowieści i sytuacje o których słyszymy są zakodowane jako te, o których opowiada się tylko osobom bliskim, podczas spektaklu ta granica jest zacierana.

Zdecydowanie jest to sztuka warta własnego wglądu, nawet, jeśli nie ma się doświadczenia oraz wiedzy w dziedzinie i zagadnieniach filozofii.

Jesper Nowakowski
Dziennik Teatralny Małopolska
19 listopada 2024

Książka tygodnia

Ziemia Ulro. Przemowa Olga Tokarczuk
Społeczny Instytut Wydawniczy Znak
Czesław Miłosz

Trailer tygodnia

Dziadek do orzechów (P...
Rudolf Nuriejew
Zobacz arcydzieło baletu z Paryskiej ...