Spotkanie z węgierskim pisarzem

Po przeszło 30 latach od węgierskiego wydania polski czytelnik otrzymuje powieść György Spiró Iksowie, zatrzymaną przez PRL-oską cenzurę w atmosferze nagonki i oskarżeń pisarza o polakożerstwo. Odebrano mu wówczas polskie stypendium i uniemożliwiono przyjazd na prapremierę dramatu o Wojciechu Bogusławskim Szalbierz, napisanego na podstawie tej powieści, a wystawianego w 1987r. przez warszawski teatr Ateneum (link do wybitnej realizacji telewizyjnej spektaklu z Tadeuszem Łomnickim w roli głównej.

Powieść opowiada o Bogusławskim i działalności jego ideowych i artystycznych przeciwników z tajnego Towarzystwa Iksów. Rok 1815, dzień podpisania Świętego Przymierza. Warszawa. Do miasta po półrocznym pobycie we Lwowie powraca Wojciech Bogusławski. Mistrz, guru, Wielki Dyrektor. Ma pięćdziesiąt osiem lat, fałszywy paszport kupca i jest zadłużony po uszy. Rozpoczyna walkę o stanowisko kierownika Teatru Narodowego, intryguje, zbiera wokół siebie ludzi, chce stworzyć teatr, jakiego jeszcze nie było. Wreszcie udaje mu się wrócić na scenę. Jednak po spektaklu w prasie zaczynają ukazywać się zjadliwe recenzje podpisane tajemniczym X. Ktoś bardzo nie chce, by Mistrz występował... Barwnie przedstawione realia Warszawy z początku dziewiętnastego wieku, tempo akcji niczym w powieści łotrzykowskiej, plastyczny, współczesny język i wnikliwy opis teatru od kulis: przepychanki, utarczki i złośliwości w aktorskiej trupie - Spiró z rozmachem ożywia świat sprzed dwóch stuleci.

György Spiró (ur. 1946) - węgierski prozaik, dramatopisarz, eseista, tłumacz, dyrektor teatrów, wykładowca uniwersytecki. Znawca polskiej kultury, ma w dorobku przekłady dramatów Wyspiańskiego i Gombrowicza. Jest autorem powieści Kerengő (Krużganek, 1974), Iksowie (1981), A jövevény (Przybysz, 1990), Mesjasze (2007, W.A.B. 2009), bestsellerowej epopei Fogság (Niewola, 2004), licznych dramatów, w tym Szalbierza (1983), Dogrywki (1998) i Stłuczki (2004), zbiorów esejów i opowiadań. Otrzymał wiele prestiżowych nagród literackich i teatralnych, w tym Literacką Nagrodę Europy Środkowej ANGELUS (2010, za Mesjaszy) oraz Międzynarodową Nagrodę Wyszehradzką, przyznawaną przez ministrów kultury państw Grupy Wyszehradzkiej.