"Spychologia" nie pomaga

"Letnisko. Improwizacje" - reż: Maciej Podstawny - Teatr Studyjny PWSFTv i T w Łodzi

"Płatonow" to dramat Czechowa, który stał się punktem wyjścia do twórczej i niezwykle interesującej aktorskiej improwizacji. Studenci czwartego roku PWSFTViT na podstawie tego tekstu zrealizowali spektakl-eksperyment, w który "dziesiątka aktorów zainwestowała swoje osobiste marzenia, lęki i obserwacje". W konsekwencji największym atutem przedstawienia jest autentyzm, prawda bijąca z przeżyć bohaterów. Spektakl od początku do końca wciąga i przekonuje.

Nie ulega wątpliwości, że studenci nieprzypadkowo wybrali ten tekst. Dylematy i problemy bohaterów są bliskie dwudziestoparolatkom, którzy zaczęli już życie poza rodzinnym gniazdem i mają za sobą pierwszy etap mierzenia się z dorosłością. Niestety po raz kolejny okazuje się, że rozczarowanie i rozgoryczenie towarzyszą nam dużo częściej niż byśmy tego chcieli. Bez wątpienia ma rację Osip (Krzysztof Wach), który stwierdza, że „życie jest piękne, tylko ludzie są źli”. Z czego jednak składa się nasza egzystencja jeśli nie z kontaktów z drugim człowiekiem, z życia w społeczeństwie, w rodzinie? Właśnie dlatego rzeczywistość nie wygląda kolorowo.  

Grany przez Dobromira Dymeckiego Michał Płatonow nie ma siły na realizację swoich marzeń. Nie ma siły na nic, opanowała go totalna apatia, przezwyciężana chwilami przez przelotne romanse z kolejnymi kobietami. Jednak powoli i na to brakuje mu już energii, przestaje dostrzegać w tym sens. Realizację życiowych celów odsuwa z dnia na dzień nie zauważając, że owe cele coraz bardziej się oddalają, rozmywają. Nie pomaga już zagłuszanie sumienia, nie pomaga ucieczka w hedonizm. Wszystkie niedokończone sprawy wracają, nierozwiązane problemy dopominają się o uwagę, a w przeciążonym umyśle bohatera coraz trudniej odnaleźć ład. Co gorsza stan umysłu Michała znajduje odzwierciedlenie w jego otoczeniu, bowiem bohater sieje zamęt gdziekolwiek się pojawi. „Niszczę więc jestem” - to życiowe motto Płatonowa.  

Scenografia spektaklu jest niezwykle skromna, wręcz symboliczna - parę krzeseł, kanapy, okno na tylnej ścianie mają stworzyć poczucie, że znajdujemy się w jakimś wnętrzu, zamkniętej przestrzeni, nieważne gdzie i kiedy. Tu spotykają się młodzi, lecz już doświadczeni przez życie bohaterowie, którzy zdążyli się przekonać, że małżeństwo może się rozpaść w mgnieniu oka, przyjaźń zdarza się niezwykle rzadko, a miłość topnieje szybciej niż rozświetlony słońcem śnieg. Młodzi aktorzy ustami bohaterów wypowiadają swoje obawy, mówią o własnych obserwacjach, dzielą się z widzami rozgoryczeniem. Ciekawą, opartą na opozycji parę bohaterek tworzą Anna Wojnicew (Ewa Suchanek) i Sasza Płatonow (Kamila Jarosińska) - pierwsza to wyrafinowana uwodzicielka, która zwabia mężczyzn (nawet żonatych i skoligaconych z nią) do swojego letniego domku i bezkarnie uwodzi, druga natomiast jest inteligentną, wrażliwą, twardo stąpającą po ziemi matką i żoną, która zdaje sobie sprawę ze swojego fatalnego położenia, ale nie potrafi przestać kochać. Łączy je miłość do Płatonowa, dzieli - wszystko inne. Jednak losy ich obu pokazują, z jak wielką destrukcyjną siłą potrafi działać miłość. 

Młodzi aktorzy wydobyli z tekstu Czechowa to, co najistotniejsze - prawdę o życiu, które jest procesem stopniowej utraty złudzeń. Choć śmiejemy się w scenie czytania przezabawnego erotyka wierszoklety Izaaka Wengierowicza (Wojciech Stolorz), chwilę potem współczujemy chłopakowi widząc jego fascynację pomiatającym nim Michałem. Krótkie chwile szczęścia to złote nitki, którymi poprzetykane jest utopione w szarej codzienności życie. Jednak na podstawie losów bohaterów - w szczególności Michała Płatonowa - dochodzimy do wniosku, że „spychologia” w niczym nam nie pomoże, a odkładane problemy wrócą ze zdwojoną siłą odbierając nam chęć życia. Z rzeczywistością trzeba się niestety konfrontować na bieżąco.

Olga Ptak
Dziennik Teatralny Łódź
22 maja 2009

Książka tygodnia

Twórcza zdrada w teatrze. Z problemów inscenizacji prozy literackiej
Wydawnictwo Naukowe UKSW
Katarzyna Gołos-Dąbrowska

Trailer tygodnia