Subiektywny raport polskiej niezależności

Książka stanowi więc wielogłosowy (na poziomie tematycznym i osobowości twórców) dyskurs dotyczący częściowej symbiozy i osmozy kontrkultury i kultury oficjalnej.

We wstępie do książki redaktor Piotr Marecki zaznacza, że interdyscyplinarne wydawnictwo ma pełnić funkcję nieoficjalnego uzupełnienia Kongresu Kultury, który odbył się w 2009 roku w Krakowie. Zdaniem autora uczestnicy kulturowego „spotkania na szczycie” nie zwrócili wystarczającej uwagi na działania realizowane w obszarze sztuk niezależnych. Według Mareckiego takie pominięcie jest bezpodstawne. Redaktor wskazuje na rozległą sieć powiązań między obszarami kontrkultury i kultury oficjalnej, której istnienia umiejętnie dowodzą w swoich tekstach współautorzy książki. Odejście od akademickiego charakteru poszczególnych rozdziałów, przebijające gdzieniegdzie sylwetki twórców i dopuszczanie do głosu subiektywnych emocji sprawia, że książka, oprócz czysto merytorycznego charakteru, przyjmuje formę retrospektywnej kulturowej podroży. Marecki, wspólnie z pozostałymi autorami, oddaje w ręce czytelników syntetyczny i bardzo rzeczowy przewodnik, który nie  stroni od wybiórczości i nieobiektywnych sądów. „Kultura niezależna w Polsce 1089-2009” to przekrój polskiej kulturowej niezależności, przegląd zjawisk, które w założeniu nie mają stworzyć wyczerpującego studium tego okresu kontrkultury, a raczej podsumowują ją z punktu widzenia poszczególnych autorów.

Książka to zbiór tekstów autorstwa krytyków, entuzjastów, jak i osób czynnie działających w danym obszarze sztuk alternatywnych. W „nielegalne przestrzenie kultury” wprowadza nas Jan Bińczycki; w świat literatury, czasopism i wydawnictw – Michał Tabaczyński. Artziny to domena Pawła Dunina-Wąsowicza, natomiast o alternatywnym teatrze pisze Tadeusz Kornaś. Niezależnością w sztukach wizualnych zajmuje się Aleksandra Jach, polskie kino prezentuje Piotr Marecki, muzyczny przekrój zarysowuje Joanna Wojdas, a z awangardą w komiksie mierzy się Jakub Woynarowski. Cykl tekstów zamyka Mariusz Pisarski, wkraczający w kulturowy wymiar internetu. W poruszaniu się po tym książkowym przeglądzie kontrkultury pomaga czytelnikowi redakcyjna konsekwencja. Całość stanowi pewien zarys, propozycję niezależnej mapy polskiej kontrkultury ze wskazaniem na konkretne miejsca, ludzi, daty i zjawiska. Nie jest to jednak jej wadą, wręcz przeciwnie. Autorzy szkicują pewne tematy wyjściowe, punkty ich zdaniem znaczące lub nawet zwrotne, z których praktycznie każdy zasługuje na osobne, dokładne omówienie. W ten sposób teksty mają charakter orientacyjny, systematyzujący poszczególne obszary kultury niezależnej.

Przykładem realizowania tej strategii jest tekst poświęcony teatrowi autorstwa Tadeusza Kornasia, rozpoczynający się od sugestii, że obecny teatr repertuarowy przejął dawną publiczność teatrów studenckich. Krytyk już na samym początku wskazuje na problematyczność kwestii związanych z rozdzielaniem tych dwóch obszarów w obecnym krajobrazie teatralnym. Młody teatr, który posiada wiele cech klasyfikujących go jako nurt alternatywny (niewygodna tematyka, zupełnie nowe środki estetyczne stanowiące kontrę wobec teatru tradycyjnego, „zła reżyseria” etc.), zdominował tę sferę kultury. Alternatywa przeobraziła się więc w pewnym stopniu w kulturę oficjalną, która ze względu na swój najczęściej skomplikowany charakter wciąż pozostaje niszą. Kornaś tej właściwej niezależności, rozumianej jako cecha zjawisk proponujących alternatywę wobec dominującego nurtu, szuka na teatralnym marginesie, nierzadko wśród małych grup, otwartych na jeszcze większą dawkę eksperymentu i nowego doświadczenia niż teatr Klaty, Lupy, Jarzyny czy Warlikowskiego. Syntetyczny przekrój twórczości i wpływu na główny nurt takich grup jak np. Komuna Otwock, Akademia Ruchu, Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice stanowi propozycję szkicu „teatru innego” (posługując się terminologią Kornasia), który zdaniem autora zasługuje na szczególną uwagę kulturoznawców.

W przypadku innych tekstów schemat redaktorskiej strategii jest podobny. Każdy z autorów rozpoczyna swój wywód od wyprowadzenia definicji niezależności, po to by w narzuconych sobie ramach wskazywać na zespół subiektywnie wyselekcjonowanych zjawisk składających się na spójny kulturowy raport.  Wszystkie teksty opatrzone są dodatkowo cytatami – wypowiedziami artystów reprezentujących daną formę kontrkulturowej niezależności. W efekcie otrzymujemy bardzo czytelny i przejrzysty fragment kontrkulturowego krajobrazu ostatnich dwóch dekad.

"Kultura niezależna w Polsce 1989-2009” - red. Piotr Marecki - Korporacja Ha!art - Kraków 2009