Tadeusz Olsza (1805 - 1975)

Był synem Andrzeja Blomberga, fabrykanta organów, i Bronisławy z Mianowskich, bratem - Michała Halicza, mężem Priscilli z domu Mac Gregor-Brown. W 1915-17 uczył się śpiewu i harmonii w Konserwatorium Warszawskim.

Na poczatku 1917 za działalność niepodległościową został aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie w Lubaniu. Przed 1920 Kazimierz Wroczyński wymienia go wśród śpiewaków warszawskich kabaretu Czarny Kot (występował pod nazwiskiem Olsza). W 1921 zdał eksternistyczny egzamin aktorski ZASP-u i nadal występował na scenach warszawskich: od kwietnia 1921 w Qui Pro Quo, gdzie wg Ludwika Sempolińskiego "zabłysnął jako nowy, ciekawy talent charakterystyczny (piosenki groteskowe i sentymentalne)" (Dymek z papierosa); w listopadzie tego roku w teatrze Nietoperz; od połowy sezonu 1921/22 znowu w Qui Pro Quo; w 1922-23 w teatrze Stańczyk, w czerwcu 1923 wystąpił w roli Ścibora ("Wściekły lotnik") w operetce Nowości. W grudniu 1923 z lwowskim kabaretem Ul występował gościnnie w Płocku. W 1924-26 ponownie w Qui Pro Quo, z którym odwiedził Kraków (lipiec 1926). Później występował znów w Warszawie: jesienią 1926 w Teatrze Nowości, w sezonie 1926/27 Perskie Oko jesienią 1927 Karuzela, 1927/28 w teatrze Nowe Perskie Oko, 1928-31 i w czerwcu 1933 w Morskim Oku i z zespołem tegoż gościnnie we Lwowie (sierpień 1929), 1931-32 w teatrze Wesołe Oko. Równocześnie w 1931-33 występował w programach teatru Banda, z którym wyjeżdżał na gościnne występy do Krakowa (Bagatela, marzec 1933). W 1932 grał w warszawskim teatrze Kameleon, latem tego roku z grupą aktorów warszawskich w Płocku (lipiec) i Czortkowie (sierpień). W 1933 występował w Warszawie, w teatrze Alhambra i Rex w sezonie 1933-34 Cyganeria, 1934 Hollywood, 1934/35 Stara Banda. W lecie 1935 gościł w Łodzi, w Teatrze Letnim Bagatela. W 1935-37 grał w Warszawie, w Cyruliku Warszawskim (m.in. Ekscelencję w "Karierze Alfa Omegi"), a z nim gościnnie m.in. w Krakowie (1936) i Ciechocinku (1937). W 1937-39 był w warszawskim teatrze Małe Qui Pro Quo; po programie zatytułowanym "Pod parasolem" Kazimierz Wierzyński napisał: "bohaterem wieczoru był Tadeusz Olsza niewyczerpany w pomysłach, stwarzający przezabawne i coraz nowe typy, niedościgły w gwarze Wiecha"; także Jerzy Jurandot wspominał Olszę występującego w Małym Qui Pro Quo: "zdradziwszy piosenkę sentymentalną stał się kapitalnym wykonawcą ballad podwórzowych i twórcą świetnych typków z Grajdołka".

Był jednym z najpopularniejszych aktorów kabaretowych i rewiowych Warszawy. Odnosił sukcesy zwłaszcza jako znakomity wykonawca monologów i piosenek - zarówno sentymentalnych, jak i ballad podwórzowych, a także jako świetny tancerz, np. partner Zizi Halamy w słynnym tańcu "Złotej pantery" w rewii "Tysiąc pięknych dziewcząt".

Na ekranie debiutował już w 1918 epizodami w filmach niemieckich "Mater Dolorosa" i "Jugendliebe". W filmach polskich występował od 1921 (m.in. "Jedynaczka króla smalcu", "Krzyk nocy", "O czym się nie mówi", "Uśmiech losu", "Grzeszna miłość", "Jaśnie pan Nikt"). Brał udział w licznych audycjach PR, niemal od początku jego istnienia.

Zmobilizowany do wojska 24 sierpnia 1939, po kampanii wrześniowej znalazł się w Rumunii. W listopadzie tego roku grał Wilkosza ("Uciekła mi przepióreczka"), w przedstawieniu przygotowanym przez Zespół Artystów Warszawskich w Bukareszcie. Następnie przez Jugosławię i Włochy dotarł do Paryża, gdzie wystąpił ponownie w tym spektaklu (zespół przyjął nazwę Teatr Polski we Francji) w Theatre Antoine (luty 1940). Następnie służył w Polskich Siłach Zbrojnych w Szkocji, gdzie w 1941-43 zorganizował i prowadził półzawodowy Teatr Polowy 1 Brygady Strzelców; reżyserował trzy jego przedstawienia, z którymi objeżdżał polskie jednostki wojskowe, szpitale, obozy wysiedleńców i skupiska emigracji polskiej w Anglii i Szkocji.

Do kraju wrócił we wrześniu 1946. W sezonie 1946/47 początkowo występował w teatrze Siedem Kotów w Krakowie. Potem został zaangażowany do Teatru Muzycznego Domu Wojska Polskiego w Warszawie; wystąpił w kilku doskonałych rolach epizodyczno-charaktery stycznych: (Nikifor, Kelner) w głośnej premierze "Żołnierza królowej Madagaskaru" (luty 1947). W 1947 brał też udział w imprezach estradowych w Łodzi, zaś od stycznia do września 1948 kierował tam Spółdzielnią Aktorską objazdowego Teatru Małych Form, występował w łódzkim kabarecie literackim Ani Be, ani Me. Od sezonu 1948/49 do 1970/71 był aktorem warszawskiego Teatru Syrena (w 1959-61 także jego drugiej sceny Buffo), gdzie wg Witolda Fillera "przy dymku z papierosa uczył widza sztuki finezyjnej konwersacji". Reżyserował tam programy składane: "Żebyśmy tylko zdrowi byli", "Nie bądźmy dziećmi" oraz wspólnie z Kazimierzem Krukowskim: "Nasza żartoteka", "A my nic, tylko gramy". O pierwszym z nich pisał Jaszcz w recenzji zatytułowanej "Cud w Buffo": "Niewątpliwy sukces, ba, wybitny sukces. Od paru lat nie oglądała Warszawa tak udanego przedstawienia rewiowego. Doskonały program, świetne wykonanie. Prawie brak słabych punktów, a raz po raz dwucalowe gwoździe" (cytat za Ludwikiem Sempolińskim: "Druga połowa"). O występie Tadeusza Olszy w rewii "Zawiążmy supełek" (1959) Karolina Beylin pisała "budzi huragany śmiechu i oklasków w pysznych, naprawdę dowcipnych monologach" (cytat za Ludwikiem Sempolińskim: "Druga połowa"). Równocześnie stale występował w radiu, telewizji i na estradzie, ponadto w kabarecie Szpak (1954) oraz Cyganeria (1959), pod kier. Kazimierza Krukowskiego w warszawskim Grand Hotelu. W 1965 otrzymał tytuł członka zasłużonego ZASP-u. W tym samym roku, 24 października, obchodził jubileusz czterdziestopięciolecia, a 16 listopada 1971 pięćdziesięciolecia pracy artystycznej.

Rozczarowany klimatem politycznym i rozgoryczony coraz bardziej jawnym artystycznym prześladowaniem, Tadeusz Olsza wyemigrował do Wielkiej Brytanii w lutym 1972 roku, gdzie wraz z żoną i najbliższą rodziną mieszkał do śmierci.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980