Teatr a człowiek

Marvin Carlson z nowojorskiego uniwersytetu napisał książkę, wydaną przez Oxford University Press, pt. ,,Teatr", w której znakomicie pokazał, że teatr funkcjonował od początku istnienia człowieka na ziemi, a do tego w każdym zakątku globu, czym tylko zachęcił czytelnika do dalszego zgłębiania wiedzy o teatrze. W Polsce ukazała się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego w serii ,,Krótkie wprowadzenie" (tłum. Krystyna Kujawińska Courtney i Anna Jędrzejewska).

Ta książka jest świetnym wyborem dla każdego – warto po nią sięgnąć, gdy nie wiemy nic o teatrze, ale nie zaszkodzi ją przeczytać, gdy wiemy już całkiem sporo. Podzielona na pięć rozdziałów pozycja porusza cały wachlarz zagadnień wokół teatru i pozwala zobrazować sobie jego panoramiczny obraz. Dowiemy się z niej czym jest teatr, czyli poznamy jego ogólnoświatową historię (nie tylko Zachodu). W rozdziale drugim spojrzymy na teatr przez pryzmat religii, w kolejnym oddzielimy teatr od tekstu pisanego – dramatu, a w dalszej części także od performansu. Idealną klamrą jest rozdział ostatni, który pokazuje ilu ojców ma teatr. A wszystko powyższe w chronologicznym porządku dziejów i w odniesieniu do całego świata. Zadbano także o listę lektur polecanych, więc po przeczytaniu tej pozycji od razu wiemy, gdzie kierować swoje następne kroki, by zgłębiać tajniki wiedzy z dziedziny teatrologii. Dodatkowo umieszczono indeks, który pozwala z łatwością wyszukać akurat to, co najbardziej nas interesuje np. informacje o japońskim teatrze kabuki, który został dosyć kompleksowo ujęty w tej pracy.

Jest to publikacja naukowa, ale napisana na tyle wdzięcznym językiem, że czyta się ją z przyjemnością, więc szybko i łatwo. W przystępny sposób autor pokazuje, że teatr to działalność człowieka od zarania dziejów (tylko o różnym kształcie). Człowiek naśladuje, odprawia ceremonie, aż wreszcie tworzy oraz sam bierze udział w sztuce. Publikacja-pigułka zachęca do poszerzania wiedzy i uzupełnia informacje o teatrze spojrzeniem z innej perspektywy. Pokazuje, że teatr związany jest ściśle z kulturą, więc z szeroko rozumianą twórczością człowieka. W wielu kontekstach (socjologicznych, wyznaniowych, historycznych, filozoficznych czy językoznawczych) omówiono to samo pojęcie.

Do książki można zaglądać jak do kompendium - czytać w różnej kolejności rozdziały, zajrzeć w razie potrzeby - lub przeczytać z uwagą od początku do końca jak najlepszą lekturę. Oprócz tego znajdziemy w niej ilustracje, które pomagają np. wyobrazić sobie wygląd sztuki pasyjnej z XIX wieku. Co więcej, Marvin Carlson poszerza definicje teatru, zadając pytanie o to: ,,co jest teatrem?" i wkraczając na ścieżkę badań uniwersyteckich.

Po przeczytaniu tej książki mam ogólniejsze spojrzenie na zjawisko teatru: bardziej z lotu ptaka, niż z pozycji przyziemnego widza. Teatr to nie tylko budynek, scena i wystawiana sztuka, a ludzie, kultura i historia. To procesy, które wciąż zachodzą i być może przyniosą coś, czego jeszcze nie było, a może tylko przeszłość na nowo znajdzie odbiór w teraźniejszości. Czy definicja teatru Erica Bentleya będzie zawsze uniwersalna (,A wciela się w B, podczas gdy C to ogląda")? Na to nie znajdziemy w tej książce odpowiedzi, ale z tą publikacją powędrujemy po stuleciach i poobserwujemy, jak to się stało, że dotarliśmy do miejsca, w którym jesteśmy dziś.

Zostają w tej pracy unaocznione źródła, z których ówcześnie czerpią teatralni twórcy, a dodatkowo pozostajemy z teatralną refleksją o świecie, lecz nie w duchu Szekspira.