Teatr, jakiego nie ma

W Katalogu, wydanym w języku polskim oraz angielskim znalazły się teksty teatrologów, szekspirologów, organizatorów wystawy, muzealników. Są także grafiki oraz ilustracje Daniela Chodowieckiego pochodzące ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku oraz z prywatnej kolekcji profesora Jerzego Limona, w tym inspirowane twórczością Williama Szekspira.

Jako że Wystawa „Gdańskie ślady Szekspira. Chodowiecki & Limon"czynna jest od maja do 31 lipca 2022 roku, Katalog staje się samodzielnym wydawnictwem obrazującym jej przesłanie, a także istotną pozycją historyczno-teatralną. Układ treści Katalogu prowadzi czytelnika od motywów i koncepcji zorganizowania Wystawy poprzez fascynującą opowieść o tym, jak profesor Jerzy Limon realizował swoje marzenia, by powstał Gdański Teatr Szekspirowski. Kończy się prezentacją ilustracji Daniela Chodowieckiego, w tym do wybranych dzieł Williama Szekspira.
Po tekście Piotra Stepnowskiego „Gdańsk mówi Szekspirem" przedstawiającym czytelnikowi szczegółowe działania związane z uczczeniem pamięci Jerzego Limona, a kończącym się wypowiedzią Prospera z szekspirowskiej „Burzy", głos zabiera sam profesor. W swojej wypowiedzi „Teatr, jakiego nie ma" dzieli się swoimi refleksjami związanymi z decyzją o podjęciu działań, by w Gdańsku odbudować/zbudować teatr szekspirowski. Ciekawie czyta się o tym, w jaką odmienną rzeczywistość wkracza człowiek nauki, by zrealizować swoje marzenie, a przede wszystkim, by odbudować brakujące ogniwo w polskiej dramaturgii, by wypełnić puste miejsce, które niegdyś tętniło teatrem, w najszerszym rozumieniu tego słowa. Oprócz fantastycznie poprowadzonej narracji, porywającej wewnętrzną energią, entuzjazmem, konsekwencją w realizowaniu powziętych zamierzeń, profesor olśniewa wprost posiadaną wiedzą, z którą bardzo chętnie się dzieli z innymi oraz komunikatywnością stylu. Lekkość narracji nasycona „poetyckością" daje w rezultacie posmak jedynej w swoim rodzaju wyprawy w przeszłość, którą profesor ożywia. Co więcej, nadaje jej jedyny w swoim rodzaju koloryt historyczny, wskazuje, że współczesność nie może istnieć bez przeszłości. Te architektoniczne, teatralne, dramatyczne, aktorskie asocjacje nie pozwalają się oderwać od wypowiedzi profesora. Dopełnia ją wspomnienie Justyny Limon zatytułowane „Gdańskie marzenie Jerzego Limona", nasycone osobistymi reminiscencjami, z bardzo wyczuwalnym podkreśleniem poczucia spełnienia zamierzeń i marzeń profesora. Poetyckość języka 
Justyny Limon tworzy wokół postaci profesora niepowtarzalny klimat, konstruuje obrazy zdarzeń z jego udziałem. Powstaje portret człowieka niezwykłego, a oddaje go cytat z przemówienia „Pochwała szaleństwa", które wygłosił w roku 2014 podczas uroczystego otwarcia Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego". Owo szaleństwo odnosi się do pomysłu odbudowy teatru elżbietańskiego, od samego początku określanego jako „szalony". Przytoczone słowa profesora - „(...) pamiętajcie, że szaleństwo utkane jest z tej samej materii, co sny, więc nie mówcie mi, że jest inaczej, że tego co widzę, nie ma, nie wytrącajcie mnie ze snu, bo chciałbym, żeby trwał wiecznie" – są nie tylko puentą podjętego działania, ale określeniem niezwykłej osobowości.
Interesujące merytorycznie i bardzo osobiste jest również wspomnienie Joanny Kamień pt. „Profesor Jerzy Limon – życie (z) Szekspirem", w którym stwierdzenie, że „dzięki profesorowi Limonowi Gdańsk zaczął mówić Szekspirem", zostało oparte na omówieniu jego zainteresowań, drogi zawodowej, 

twórczości, kontaktów, które podejmował, by zrealizować swoje życiowe zamierzenie. Wspomnienie Stanisława Waltosia o profesorze związane z zwiedzaniem teatru szekspirowskiego, zamyka niejako tę część Katalogu.Kolejną otwiera tekst Piotra Kąkola prowadzący czytelnika do „teatralnego krajobrazu Gdańska w czasach Daniela Chodowieckiego", żyjącego w latach 1726-1801, polsko-niemieckiego malarza i rysownika. Ilustratora m. in. sztuk Williama Szekspira. I tutaj warto zwrócić uwagę na sposób zastosowanej narracji i kompozycji, która wspaniale konstruuje ów krajobraz teatralny z faktów historycznych, kulturowych, obyczajowych. Autor bardzo sugestywnie i jednoznacznie podpowiada, w jaki sposób środowisko kształtuje człowieka, inspiruje go i wyzwala w nim artystyczne wizje. W tym przypadku - Chodowieckiego.

Z ogromnym zaangażowaniem czyta się również tekst Kaliny Zabuskiej „Świat jest teatrem, aktorami ludzie...", w którym to autorka wokół postaci Daniela Chodowieckiego buduje przebogatą panoramę teatralną Europy. Pojawia się postać Fryderyka II, Gottholda Lessinga, omawiana jest niemiecka dramaturgia. Najbardziej fascynuje sam zabieg literacko-merytoryczny, który to najważniejsze fakty polityczne, artystyczne wiąże ze sobą w sieć. Autorka omawia wieloletnią współpracę Daniela Chodowieckiego z wydawcami kalendarzy, almanachów i książek. Dowiadujemy się o obecności Szekspira w teatrze i w kulturze niemieckiej oraz o „intensywnych związkach Chodowieckiego z tematyką szekspirowską". A także i o pierwszym zamówieniu dla artysty, by uwiecznił pierwszą berlińską inscenizację Hamleta. Pierwsza akwaforta przedstawiała pojawienie się ducha ojca , kolejna - rozmowę Hamleta z Ofelią. Rzeczą przyciągająca uwagę jest i to, że autorka omawia również grę aktorską oraz charakteryzuje ówczesnych aktorów i aktorki. Ogromna wiedza Kaliny Zabuskiej, pobudzająca 
interpretacja ilustracji Chodowieckiego w odniesieniu do postaci szekspirowskich to prawdziwy majstersztyk, także i w wymiarze interpretacji plastycznej dzieł artysty.

Minęło około dwustu lat od powstania obrazów Daniela Chodowieckiego inspirowanych twórczością Williama Szekspira, a mistrz ze Stratffordu nadal daje natchnienie wielu artystom. Pisze o tym w kolejnym tekście Agnieszka Żukowska „ Od ilustracji do instalacji: Szekspir a druk we współczesnej praktyce artystycznej". Autorka skupia swoją uwagę na wybranych przykładach współczesnych serii ilustracyjnych inspirowanych twórczością Williama Szekspira. Brawurowo omawia ryciny poświęcone postaci Otella brytyjskiego artysty Chrisa Ofiliego, kierując uwagę czytelnika na równorzędny status dramatopisarza oraz autora ilustracji. Pisze również o dramacie „Burza" obecnym w litografiach Marca Chagalla. Przedstawiając instalację „Hag-Seed" Zacha Liebermana, nawiązującej do „Burzy" Szekspira, jak i do opartej na niej powieści „Hag-Seed" Margaret Atwood, znanej u nas pod tytułem „Czarci pomiot", którą napisała w ramach „Projekt Szekspir". Koncepcja słowa jako kostiumu Liebermana w interpretacji autorki ukazuje czytelnikowi jego istotę i sens. Na koniec tej części Katalogu przeczytamy bardzo wrażliwy i osobisty tekst o tym, dlaczego gałązka rozmarynu stała się jego motywem 
przewodnim.

I druga część Katalogu. W tekście „Ryciny Daniela Chodowieckiego w kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku" Alicja Andrzejewska-Zając stosuje bardzo atrakcyjną dla czytającego formę narracji.

Opowieść o admiratorach sztuki graficznej Chodowieckiego, o powstawaniu ilustracji, o kolekcjach oraz ich losach wprost zaprasza do skrupulatnej obserwacji zamieszczonych dzieł na kolejnych kartach Katalogu. I tutaj wkraczamy w królestwo ilustracji wykonanych do spektaklu „Hamlet", które zostały opublikowane w „Literatur und Theater-Zeitung". Podziwiamy akwaforty do „Makbeta", serię ilustracji 
do"Henryka IV", do „Wesołych kumoszek z Windsoru" z Falstaffem w roli głównej i do „Koroliana".

Kolekcję Jerzego Limona eksponowaną na wystawie przedstawia i charakteryzuje Joanna Kamień. Profesor fascynację Szekspirem przekładał na kolekcjonowanie sztuki. Zbiór liczy kilkadziesiąt obrazów, rysunków, rycin różnych artystów, ilustrujących dramaty Szekspira oraz ryciny Daniela Chodowieckiego ze sztuki „Burza" ulubionego dramatu profesora. Autorka pozostawia nas sam na sam 
z kolekcją profesora, co daje szansę na bardzo kameralne spotkanie z pasją jego życia.

Na uwagę zasługuje projekt graficzny Katalogu autorstwa Rafała Sosina. Umieszczenie na okładce akwaforty „Muzy wieńczące popiersie Szekspira" Daniela Chodowieckiego staje się także metaforą dzieła profesora Jerzego Limona.
__

Gdańskie ślady Szekspira. Chodowiecki & Limon; Katalog Wystawy prac Daniela Chodowieckiego ze  zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku oraz z kolekcji szekspirowskiej Jerzego Limona; Wydanie dwujęzyczne; Recenzenci Katalogu: prof. Jacek Kopciński, prof. Kamil Zeidler; Redakcja i korekta: Joanna Kamień; Tłumaczenia tekstów na język angielski: David Malcolm; Opracowanie cytatów ze 
sztuk Szekspira w j. polskim i angielskim: Agnieszka Żukowska; Projekt graficzny Katalogu: Rafał Sosin; Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego; Miejsce wydania: Sopot; Rok wydania: 2022; Liczba stron: 268; Format: 280 mm x 240 mm; Okładka: miękka; ISBN 978 83 8206 414 8.