Typy teatrów

Maciej Englert na swoim blogu prezentuje kilka najistotniejszych typów teatrów repertuarowych działających w Polsce i w polskich warunkach. Opisuje charakterystyki takich teatrów: artystycznego, menedżersko – reżyserskiego, menedżersko-aktorskiego, ideowo-artystyczno-menadżerskiego.

Teatr repertuarowy – artystyczny

Teatr, o określonej linii repertuarowej , prowadzony przez artystę wokół, którego programu zgromadził się zespół aktorów zainteresowany takim właśnie kierunkiem pracy. Zespół jest traktowany rozwojowo, a teatr dba o prawidłowy rozwój aktorów, chociażby przez to, że wybór repertuaru uwzględnia również skład zespołu.  O takim teatrze mówi się teatr zespołowy, a nie teatr repertuarowy. Cechuje  go dążność do najwyższego profesjonalizmu. Dyrektor takiego teatru, w większym stopniu zajęty programem artystycznym i doborem repertuaru i pracą z aktorami, jest oczywiście zainteresowany jasnym systemem przypływu pieniędzy z jednego źródła, a nie zabieganiem o dofinansowania poszczególnych premier. Teatr podejmuje ryzyko poddania się ocenie poprzez wystawiane przedstawienia, a nie zabieganie o najlepsze gwarancje finansowe na kolejne klapy. Żyje głównie z widowni i dla widowni. Utrzymuje ciągły repertuar, tzn. gra codziennie, biuro organizacji widowni zupełnie szczątkowe lub wcale.

Teatr repertuarowy – menedżersko – reżyserski

Teatr repertuarowo eklektyczny. Dyrektor realizuje repertuar wynikający z tytułów zgłaszanych przez, zapraszanych do współpracy reżyserów. Kryterium zaproszenia jest związane z pozycją artystyczną i rynkową reżysera a nie z estetyką ani światopoglądem artystycznym. Mimo zatrudniania stałego zespołu, z racji wymagań zapraszanych reżyserów, korzysta w mniejszym lub większym stopniu z wypożyczonych z innych teatrów aktorów. Większą wagę przywiązuje do szumu medialnego wokół premier i zagwarantowaniu tzw. dobrej prasy, niż do zainteresowania widowni przedstawieniem. Tego typu działania wymaga gromadzenia poważnych kwot na przygotowywanie premier skazanych na brak szerszego zainteresowania widowni a zatem na konieczność zwiększania ilości premier. Teatr, w którym mocno rozbudowane biuro organizacji widowni, prędzej czy później domaga się bajek dla dzieci, żeby na porankach nadrobić frekwencję.
W takim teatrze, dyrektor będzie zawsze zainteresowany jak największą ilością źródeł dotacji, a jak ognia będzie się bał uzależniania ocen od ilości widzów, czy rentowności premier. Taki teatr uzasadnia wszelkie koszta, korzyścią płynącą z reprezentowania miasta na festiwalach i w mediach. Ma wiele sztuk w repertuarze, gra nieregularnie w oparciu o działalność biura organizacji widowni. Promocje, karnety zbiorowe bilety itp.

Teatr repertuarowy – menedżersko-aktorski.

Teatr gromadzący zespół o dużej liczbie „gwiazd" aktorskich, gdzie repertuar jest w dużej mierze wynikiem potrzeb gwarantowania im właściwych sztuk. Prowadzenie takiego teatru jest wielką sztuką dyplomacji choć prędzej czy później, najczęściej  bez wiedzy delikwenta, dyrektor staje się zupełnym zakładnikiem zespołu aktorskiego. Praktycznie wakat na stanowisku dyr. artystycznego. Teatr ma dobre wyniki finansowe (gwiazdy), poziom dość wahliwy ale za to dużą ilość pół-komercyjnych gościnnych występów poza siedzibą. Małoobsadowe sztuki, pozwalają jeździć, bez przerywania ciągłości grania w siedzibie.  Gwiazdy gwarantują dość dobry wskaźnik pozyskiwania sponsorów. Jedyny kłopot polega na tym, że gwiazd coraz mniej, albo coraz bardziej zgrane. Częstą praktyką jest współprodukcja, lub produkcja sztuk stricte komercyjnych, często na przyzwoitym poziomie. Mankamentem są zawyżane stawki na wyjazdach komercyjnych, które siłą rzeczy rzutują na zawyżanie stawek w siedzibie, a przez to komplikacje finansowe, prędzej czy później odbijające się na planach artystycznych. Komercja wygrywa.
Ten typ teatru, oczywiście jest zainteresowany jednym stałym i przewidywalnym źródłem przychodu dotacji. Egzamin zdaje przed widownią i nie lęka się ocen efektywności. Stara się grać jak najwięcej przedstawień. Utrzymuje  ciągły repertuar, nie jest ulubieńcem dzisiejszej krytyki, która z reguły nie lubi gwiazd.

Teatr repertuarowy – ideowo-artystyczno-menadżerski

Ten typ teatru, dla odmiany, krytyka lubi. Teatr artysty, lub artystów, którzy szukają nowych dróg, co prawda niezwykle podobnych do tych, które teatry w UE dawno zbudowały i trudno je uznać za arterie. Teatr walczący ze starym, siłą rzeczy skierowany do młodych, a jednocześnie wymagający niezwykle sprawnego menedżerstwa i to w zakresie międzynarodowym. Teatr zainteresowany w najwyższym stopniu pozyskiwaniem pieniędzy z jak największej ilości źródeł, jako, że sens jego istnienia w żadnym razie nie może być weryfikowany, przez widownie, która nie jest przewidziana w procesie twórczym. Bardzo drogi teatr, jeśli spełniać wszelkie potrzeby artystyczne spektakli granych dla, góra stu pięćdziesięciu ludzi. Teatr z nieograniczoną inwencją rozpętujący akcje medialnie spektakularne. W dzisiejszych czasach, przy pewnej sprawności i talencie wspaniała trampolina na rynek europejski, i zdobyte miano ambasadora kultury polskiej, przy dość niewielkim wysiłku. Kantor się w grobie przewraca. Prawdopodobnie bardzo popularny model teatru, pasujący zarówno do funduszy strukturalnych jak i z powodzeniem działający w sferze trudnego do zdemaskowania koniunkturalizmu artystycznego.  Jeśli nie przeje wszystkich pieniędzy na kulturę w kraju, nieszkodliwy, choć bardzo żywotny i głośny.

Reszta typów teatrów to już tylko mutacje albo po prostu złe teatry. Nie opisałem teatru działającego na potrzeby lokalnej społeczności ale mamy chyba tylko Dziuka w Zakopanym i Głomba w  Legnicy.

Maciej Englert

 

Maciej Englert
a tu jest teatr
28 lipca 2012
Portrety
Maciej Englert

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...