Umieranie w trawie

Mira Markowka zdaje się z odwagą i świadomie podążać ku śmierci, dlatego postanawia za życia zorganizować swój pogrzeb. Czy jest to dowodem w tym przypadku na jej egzystencjalną dojrzałość? W pewnym sensie tak, bo bohaterka stara się patrzeć na wszystko dość racjonalnie, dlatego śmierć przestaje być tutaj tematem tabu. Bardziej zresztą może chodzić o jej zamaskowanie, niekiedy o zredukowanie do sztuki " charakteryzacji". Bo czymże innym jest rozmowa na temat wyboru trumny - w końcu na scenę zostanie wniesiona kartonowa - i podjęcie decyzji o sposobie ułożenia w niej ciała zmarłej. Okazuje się, że hasła reklamujące zakłady dla nieboszczyków zrobiły swoje. Śmierć jest w dramacie "Zimniej niż tu" obecna w każdej scenie, powraca obsesyjnie w strzępach rozmów z mężem, a także z córkami. Ta monotematyczność nie ma w sobie jednak nic nużącego, dlatego że doskonale konweniuje z naszym dzisiejszym klimatem czasu. Dodatkowo Joanno Olszewska gra to swoje dziewięciomiesięczne "oczekiwanie na pogrzeb" szalenie inteligentnie, subtelnie, zrównoważenie, jakby na wpółuśmiechu; tak samo zastyga w finale sztuki leżąc na trawie, którą gładzi ostatnim gestem swych rąk.

Pozorne poruszanie się w obrębie zamkniętego kręgu problemów zostaje w sposobach inscenizacyjno-scenograficznych Aniki Idczak (to kolejna po Barbarze Wiśniewskiej, niezwykle utalentowana młoda reżyserka, debiutująca na warszawskich scenach) i Joanny Walisiak (scenografia, kostiumy, make-up, fryzury - wszystko szalenie trafnie wysmakowane w najmniejszym detalu) poszerzone o perspektywy dotykające innych kategorii tego samego doświadczenia -tak jest chociażby w scenie zbiorowego wykonania piosenki, napisanej specjalnie na potrzeby tego przedstawienia (zdradzać szczegółów nie wolno, bo to sceniczna perełka), ale nie tylko. Dodatkowy ogląd i spojrzenie, również na relacje matki i ojca z córkami, budują bezsłowne sceny blackautowe , będące jakby swego rodzaju przymierzaniem kolejnych masek czy osobowości w próbach docierania do sedna wciąż tego samego, do chłodu, który daje ziemia otulająca nasze ciało po śmierci i do zimnej obojętności panującej między członkami rodziny.

Tak naprawdę spektakl w Teatrze Ochoty jest rozpisaną wariacją w dziewięciu odsłonach, z bardzo silnie zarysowanym tematem głównym, stanowiącym silną i dominującą strukturę, która jednak ma nie mniejszą znaczeniowo moc w wariacyjnych transpozycjach. Anika Idczak zdaje się już dzisiaj - kończy dopiero Akademię Teatralną w Warszawie - dysponować dużą inscenizacyjną wyobraźnią i wrażliwością, umiejętnością wypełniania oszczędnie konstruowanej przestrzeni malarskimi planami i głębią. Najważniejsze dla niej wydaje się być konstruowanie esencji i postaci, które są też poddane swego rodzaju formalizacji - stają się aktorskim znakiem, wyobrażeniem w plastycznej kompozycji . Ten zabieg zdaje doskonale egzamin w przypadku roli Magdaleny Koleśnik, gorzej jeśli chodzi o Klarę Bielawkę, która od początku do końca ukryta za konwencją nie jest w stanie nas ani na moment najzwyczajniej po człowieczemu poruszyć czy wzruszyć. A przecież nawet w scenach groteskowo-humorystycznych może objawić się ludzka bezradność, bezbronność i trwoga, a komizm oswajający lęk nie musi być zawsze podszyty sprowadzoną do ostateczności powagą. Bielawka od początku jakby zacięta w sobie, mówiąca na zaciśniętych ustach, jest dla mnie w tym spektaklu najmniej wiarygodna i prawdziwa. Dlatego dużo bardziej ciekawie wybrzmiewają pozostałe role, śmielej i dojrzalej przekraczające granice między aktorstwem a prywatnością. Ta swego rodzaju dychotomiczność czy pozorna tylko bezbarwność wydaje się być bardzo ważna w postaciach Olszewskiej, Dariusza Siastacza i Koleśnik. Dodatkowym estetycznie smaczkiem przedstawienia Idczak jest jego momentami oniryczny charakter, obracający się wokół określonych mityczno-symbolicznych archetypów, nawiązujących do motywu Erosa-Thanatosa, choć może bardziej w Woodyallenowskim wydaniu. Ciekawe też jest ogrywanie najzwyklejszej codzienności, pokazujące w jak różny sposób potrafimy zakotwiczać się w życiu, zapominając niekiedy, że kiedyś musi przyjść taki dzień, który będzie naszym ostatnim.