Uroki „Nocy wigilijnej"

Tegoroczne spotkanie teatrów z Ukrainy i Europy prezentujących w swych scenicznych realizacjach to, co teatr ukraiński ma w sobie najlepszego, odbywać się będzie pod hasłem przekraczania granic. To, wiele mówiące określenie, dotyczy nie tylko geograficznego zasięgu teatru ukraińskiego, w którym inspiracji szukają teatry i twórcy innych nacji, ale też korzystanie z europejskiego dorobku teatrów ukraińskich i wpisywanie jego osiągnięć w rodzimą estetykę i kulturę. Efekty tej syntezy uczestnicy festiwalu i publiczność będą mieli okazję ocenić w trakcie trwającego do końca kwietnia Festiwalu biorąc udział zarówno w prezentowanych na scenach krakowskich teatrów widowiskach, jak i w towarzyszących im imprezach plenerowych.

Powitanie gości zgromadzonych na ceremonii otwarcia festiwalu zostało przyjęte ogromnymi brawami, podobnie jak prezentacja poszczególnych zespołów teatralnych biorących udział w V edycji festiwalu i prezentacja oceniającego ich zmagania jury.

Pierwszym widowiskiem festiwalu był zrealizowany przez Akademicki Ukraiński Muzyczno-Dramatyczny Teatr im. Tarasa Szewczenki musical „Noc wigilijna", w reżyserii Andrija Bakirova, przygotowany na podstawie powieści M. Gogola. Zrealizowane z rozmachem widowisko, prezentujące standardowy motyw uczucia łączącego dwoje młodych, połączony z pozytywną realizacją zadania, którego zwieńczeniem ma być ręka ukochanej sprawiły, że przekaz – stosunkowo prosty w odbiorze – pozwolił reżyserowi na poświęcenie się tym elementom widowiska, które decydują o jego specyfice i wyjątkowości tak charakterystycznej dla teatru wschodniego.

Podczas całego widowiska dominują sceny zbiorowe co sprawia, że przebieg akcji wydaje się nieco powolny. Niemniej jednak równowaga zostaje zachowana dzięki wprowadzeniu czarta – postaci mocno zakorzenionej w ludowej tradycji, a jednocześnie dynamicznej, pełnej komizmu i jawnie, w pełen ekspresji sposób, wyrażanej emocjonalności.

Wyraźnie zarysowany jest też podział sceny między dwie grupy postaci, z których jedna związana jest z Oksaną, druga zaś ze starającym się o jej względy kowalem Wakułą. W skład pierwszej wchodzą kobiety, drugą stanowią mężczyźni. Obie grupy wykonują też większość partii wokalnych często przybierających formę dyskusji czy argumentacji. Pojawia się kilka postaci indywidualnych pełniących określone role i albo stanowiących znaczący kontekst dla czarta wskazujących na jego nadprzyrodzony charakter i wzmacniających efekty komiczne, którymi przesycone jest całe widowisko, albo zmieniających kierunek toczącej się akcji, przez przekierowanie uwagi płynącej z widowni na inny niż dotąd wątek lub postać. Z nimi także związany jest najmocniej ruch sceniczny i pełna dynamiki, a zarazem elementów ludowych choreografia układów tanecznych. Zachwyciła mnie precyzja z jaką obie grupy aktorów, tak liczne, że momentami scena teatru zlokalizowana przy ulicy karmelickiej wydawała się zdecydowanie za mała, odtwarzały układy taneczne dynamiczne, pełne gracji, często połączone ze śpiewem i innymi elementami spektaklu i stanowiące wraz z nimi pełną wewnętrznej ekspresji całość.

Warto też odnotować, że reżyser połączył tu ze sobą dwa plany: realistyczny realizowany przez wątek miłości i zalotów Wakuły do Oksany i fantastyczny przywołany przez kontekst nocy wigilijnej, hulającą na miotle czarownicę, czarta, nocną wyprawę na jego grzbiecie po trzewiki carycy dla ukochanej. Połączone ze sobą fabularnie, przenikają się wzajemnie, tworząc nierozerwalną, a zarazem spójną i harmonijną całość przypominającą nieco „Mistrza i Małgorzatę" Bułhakowa.

Inaugurujący V Międzynarodowy Festiwal Teatru Ukraińskiego Wschód – Zachód występ zespołu założonego w 1926 roku Czernihowskiego Teatru, pełen humoru, werwy, a jednocześnie przesycony wątkami fantastyki, uczuciem i zabawą od pierwszej do ostatniej minuty, trwającego ponad półtorej godziny widowiska, wciągał w orbitę swego wpływu także żywo reagującą publiczność. Potwierdzeniem, że spektakl mimo swej prostoty zafascynował zgromadzonych na widowni widzów, były długie owacje na stojąco towarzyszące ostatnim minutom widowiska i opadnięcie kurtyny dopiero po zejściu aktorów ze sceny. Pozostaje więc życzyć kolejnym zespołom prezentującym swoje realizacje równie ciepłego przyjęcia, a odbiorcom festiwalu wrażeń tej samej jakości, jak te, które dzisiaj stały się moim udziałem.

„Noc wigilijna", reżyseria Anrij Bakirov, Teatr Bagatela, V Międzynarodowy Festiwal Teatru Ukraińskiego Wschód – Zachód. Przekraczając Granice 23 – 30 kwietnia 2018 r.