Utopia wcielona
"1984" - reż. Barbara Wysocka - Teatr Powszechny w WarszawieKłopot z "Rokiem 1984" Orwella polega na tym, że jego dystopia została wcielona. Niemal idealnie w Kambodży rządzonej przez Czerwonych Khmerów, a po części w wielu innych krajach. Toteż działania przedsiębrane w Orwellowskim kraju Wielkiego Brata natrętnie przypominają to, co się dzieje wokół nas.
Bohaterem powieści uczynił pisarz podrzędnego urzędnika Departamentu Archiwów w Ministerstwie Prawdy, Winstona Smitha (Arkadiusz Brykalski). Ministerstwo Prawdy zajmuje się zmienianiem przeszłości, uznawaniem za niebyłe i wymazywaniem z prasy i książek faktów i wydarzeń niesłusznych (!) według rządzącego Centrum. Wypisz wymaluj prototyp polityki historycznej, z którą mamy na co dzień do czynienia: stał pomnik Leona Kruczkowskiego, myk! - i już go nie ma. Mogłoby się więc wydawać, że wystawienie spektaklu opartego na powieści Orwella trafi w punkt. Ale tak nie jest. Może właśnie dlatego, że proroctwa Orwella, które w roku 1949 brzmiały tak nieprawdopodobnie, stały się codziennością w świecie wciąż poddawanym manipulacji, indoktrynacji i dezinformacji. Oznaczałoby to, że pisarz stał się poniekąd ofiarą własnej przenikliwości.
Ważniejszy jednak powód jest taki, że reżyserka Barbara Wysocka nie znalazła sposobu na uczynienie bohaterów żywymi postaciami. Wprawdzie uruchomiła machinę sceniczną - działa obrotówka, boczny wybieg, projekcje, przesuwają się duże bloki dekoracji - ale brakuje w tym życia. Ani seanse nienawiści, ani wybuchające zakazane uczucie między Winstonem i Julią, ani scena tortur połączona z praniem mózgu Winstona nie elektryzują widowni. Może dlatego, że głównym pomysłem inscenizacji pozostaje realizacja słuchowiska z obrazkami: cytuje się tu garściami fragmenty powieści i potem je ilustruje. Najlepiej wypada wywiad, jakiego udziela autor powieści (Andrzej Kłak), pytany o jej sens, choć sytuacja wygląda jak przeklejona z innego przedstawienia.
