Veneziana na Actus Humanus

W koncercie wzięli udział muzycy słynnej formacji Antonia Florio - I Turchini oraz doborowy skład solistów - Leslie Visco (sopran), Cristina Grifone (sopran), Filippo Mineccia (alt), Rosario Totaro (tenor) oraz Giuseppe Naviglio (bas). Arcydzieło niemal zapomnianego twórcy, żyjącego w drugiej połowie XVII wieku Gaetana Veneziana, wydobyte zostało z przepastnych archiwów biblioteki dei Filippi w Neapolu i opracowane specjalnie na festiwal Actus Humanus. Antonio Florio, przywracający współczesności wiele zapomnianych dzieł, choćby Cristofara Caresany, Leonarda Lea czy Nicoli Fago i tym razem sięgnął po arcyciekawą kompozycję.

Veneziano, uczeń Francesca Provenzalego, pierwszego neapolitańskiego kompozytora, który przeszczepił na włoskie Południe operę, w wieku 22 lat został organistą w kaplicy królewskiej, a kilka lat później był już pierwszym w historii uczelni maestro di cappella w Conservatorio di Santa Maria di Loreto, następnie maestro di cappella przy neapolitańskim dworze oraz w bazylice Santa Maria del Carmine Maggiore. Jego muzyka osadzona jest w południowo-włoskim stylu, a odszukane przez Antonia Floria oratorium o swobodnych partiach wokalnych i eleganckiej instrumentacji, cechuje intensywna teatralność i gra napięć między głównymi postaciami.

Utwór, jak sugeruje tytuł: "La Purificazione della Vergine ovvero La Santissima Trinit impiegata nell a Concezione Immaculata di Maria", związany jest ze świętem Oczyszczenia NMP, jedną z najstarszych uroczystości Najświętszej Maryi Panny i ostatnim z cyklu świąt związanych z Narodzeniem Pańskim. Jeszcze w VII wieku w liturgii rzymskiej ta uroczystość zajmowała drugie miejsce po Wniebowzięciu.

Dzieło Gaetana Veneziana w niezwykle interesujący muzycznie sposób ukazuje zwycięstwo Maryi Dziewicy (La Vergine) nad spersonifikowanym Grzechem (Il Peccato), w czym pomagają jej kolejne symboliczne postaci Boskiej Miłości (Amor Divino), Mądrości (La Sapienza) i Wszechmocy (L'Onnipotenza). Oratorium zbudowane zostało z dwóch części, poprzedzonych instrumentalnymi sinfonią i sonatą. Każda zawiera krótkie, dynamiczne recytatywy z mocnymi kodami, rozbudowane, wirtuozowskie arie i śpiewne ensemble, przy czym pierwsza zawiązuje akcję, a druga doprowadza ją do zenitu. Wyszukana instrumentacja, niestandardowa, swobodna konstrukcja służąca mocnej dramaturgii - niesamowite, że włoskie archiwa wciąż skrywają takie arcydzieła!

Antonio Florio dobrał do poszczególnych ról bardzo charakterystyczne głosy. Partię Maryi zaśpiewała Leslie Visco o pięknym, kryształowo czystym sopranie. Jej arie zachwycały miękkimi liniami melodycznymi, splatającymi się w niezwykłych efektach echa i dublowania z koncertującymi skrzypcami. Fantastyccznym uosobieniem Grzechu - był mocny, dźwięczny bas Giuseppe Naviglio, któremu kompozytor powierzył pełne akcentów i interwałowych skoków partie. Arie Boskiej Miłości - w tej roli Cristina Grifone, charakteryzowały się wyjątkową słodyczą, a z nimi współgrały łagodne partie tenora Rosario Totaro (Wszechmoc). Nad wyraz emocjonalnie zaśpiewał partię Mądrości śpiewak, obdarzony głębokim, aksamintym altem - Filippo Mineccia.

Unikatowy, piękny utwór w mądrej, podpartej ogromną historyczną wiedzą i perfekcyjną interpretacją Antonia Florio wzbudził prawdziwy entuzjazm. Światowa premiera oratorium Gaetana Veneziana na Festialu Actus Humanus w Gdańsku zakończyła się owacją i bisem.