WERTEP to niezwykła teatralna przygoda

13. Międzynarodowy Festiwal Teatralny „WERTEP" 2021 30.07. - 1.08. i 4.08. - 8.08.2021

O festiwalu teatralnym odbywającym się w Puszczy Białowieskiej; o widzach idących na spektakl ścieżkami przez pola i łąki; o chłopcu, co zasnął podczas bajki i śnił; o słońcu, deszczu i wietrze współtworzących spektakl; o emocjach rodzących się w sercu aktorki oraz ich odbiciu wśród publiczności. Wreszcie o magii teatru i relacjach z widzem, które latem odrodziły się jak feniks z popiołów – opowiada Alina Wieckiewicz, zaproszona na festiwal WERTEP, ze spektaklem „Dziadek do orzechów – historia niezwykła" wystawionym przez jej „Teatr w Lesie".

W drodze na WERTEP
- Wieczorem 29 lipca br. wyruszyliśmy z Józefowa do Hajnówki na XIII Międzynarodowy Festiwal Teatralny „WERTEP". Podczas drogi zachwycaliśmy się widokami i pełni ciekawości około godziny 22:00 dotarliśmy na miejsce. To był mój pierwszy udział w tym festiwalu i poza informacjami z internetu oraz rozmów telefonicznych z organizatorami, niewiele o nim wiedziałam. A może wydawało mi się , że sporo wiem... Lecz rzeczywistość pokazała coś zupełnie innego. Pierwszy „żywy" festiwal w czasie trwania pandemii. Wygłodniali aktorzy... Czy widownia będzie równie stęskniona jak my? Te pytania towarzyszyły mi całą drogę.

Wyobrazić sobie magię WERTEP-u
- Idea WERTEP-u - nawiązanie do źródeł teatru wędrującego ze spektaklami, gdzie widownia tak jak aktorzy „przybywa" na spotkanie z teatrem wydawała mi się bardzo interesująca i byłam jej ciekawa. Ale choć na przestrzeni lat zagrałam setki spektakli, objeździłam wiele scen i różnych miejsc, moja fantazja okazała się za mała, aby wyobrazić sobie magię, jakiej doświadczyłam na scenie WERTEP-u. Każdy z występujących teatrów dostał wszystkie potrzebne materiały informacyjne, mapę miejsc, gdzie ma grać, informacje dotyczące logistyki rozstawiania scenografii. Wszystko wydawało się jasne. Narewka, Stary Dwór, Bielsk Podlaski, Narew, Gródek, Dubiny, Hajnówka, Białowieża, Orla, Hajnówka.

Tu zaraz powstanie nasz teatr. A to jest nasz Widz!
- Za każdym razem wszystkie teatry budują swoją scenę w plenerze. Niby wszystko jasne, ale czasem, gdy po krętych drogach docieramy na miejsce zastajemy tylko... przepiękną łąkę. Innym razem park i mamy wyznaczone drzewo, pod którym mamy swoją scenę. Tu zaczęła się dla mnie moja magia miejsca, ten niezwykły moment, gdy jadąc drogą na szlaku widzimy barwnych wolontariuszy, którzy kolorowymi szarfami kierują nas do skrętu... W pole? Na łąkę? Czy uda nam się przejechać? Przecież tu nic nie ma... No właśnie. Nic? A cudna łąka mieniąca się intensywną barwą kwitnącej szałwii, maki, rumianek? I ten dźwięk owadów unoszący się nad nią. Tu zaraz powstanie nasz teatr. Każdy zespół teatralny „buduje" swoją scenę, jest takie zamieszanie, jakbyśmy budowali Teatr Wielki. A potem zrozumiałam, że to jest Teatr Wielki, gdy zobaczyłam jak ścieżkami wśród pól i magicznych łąk idzie publiczność. To działo się jak w filmie, skąd oni przyszli, przecież tu nic nie ma, czy te pojedyncze domostwa mogą zapełnić naszą widownię? Ja, aktorka miałam, jak się okazało, za małą wyobraźnię. Widz szedł za teatrem „swoim teatrem". Gdy pytałam organizatorów, czy dotrze tu widz, usłyszałam - Spokojnie, dotrze. To jest nasz widz!
- I tak było za każdym razem. Puste miejsce, zamieszanie z budowaniem sceny i nagle z różnych stron przychodzą ludzie, całe rodziny, niektórzy z psami, z wózkami, z dziećmi na rękach... Nasz widz.

- To nic, poczekamy – mówili widzowie
XIII Międzynarodowy Festiwal Teatralny WERTEP zamieszkał w sercach tych ludzi, nie jako przelotna przygoda, tylko jako coś, na co się czeka. Darek Skibiński, główny organizator i Dyrektor Festiwalu dokonał cudu, oswoił miejsca i sprawił, że ludzie tu żyjący poczuli, że teatr, który przybywa do nich z „Wertepem", to ich teatr, ich czas. Byłam tam, widziałam to i do tej pory uśmiecham się na wspomnienie tych ludzi idących wśród łąk do ich teatru. A potem, gdy cała scenografia już stała i zagraliśmy pierwsze spektakle, ja byłam wśród szczęśliwców, grając w pięknym słońcu. Nagle niebo zasnuło się granatem i lunął deszcz... Na nasz teatr, a ludzie jeszcze stali, przykrywali się ubraniami, a potem deszcz wygrał i została pusta scena tonąca w deszczu. A my schowani pod małymi wiatami, cali mokrzy. Tak dział się teatr, ludzie czekali, może przestanie padać? - To nic poczekamy - mówili. Ale nie przestało. Zwijaliśmy mokre dekoracje, sami już nie zwracaliśmy uwagi na to, że jesteśmy przemoczeni, bo przecież widz też moknie. A szkoda, takie piękne miejsce, ale nikt nie narzekał. No trudno, za rok będzie słońce. Nie tylko deszcz uczył nas pokory na WERTEP-ie. W Narewce, Starym Dworze daliśmy się zwieść pięknej pogodzie. Cudowne słońce, scenografia rozstawiona, wolontariusze wielobarwni nie tylko przez stroje . To byli młodzi ludzie z różnych stron świata, zawsze uśmiechnięci, pytający w swoich językach, czy mogą w czymś pomóc?

Po spektaklu otoczyła mnie widownia
- Gdy widownia zasiadła na trawie i snuliśmy swoją opowieść... nagły podmuch wiatru dosłownie „porwał" scenografię, Tego dnia nad wodą, gdzie graliśmy, były doskonałe warunki do żeglowania. Tak, tego nie przewidzieliśmy, ustawiliśmy scenografię nie na sztorm. Wiatr zdmuchnął scenkę i widok zachwyconej publiczności uzmysłowił mi, że jest to żywa scena, więc grajmy dalej. Każdego dnia podczas WERTEP-u uczyłam się patrzeć na otaczające mnie miejsca. Już wiedziałam, że gdy gram na otwartej przestrzeni, muszę zabezpieczyć scenkę przed „przyrodą". W Bielsku Podlaskim, w pięknym parku, scenka została już mocno przytwierdzona do gruntu, a parasol z drzewa cudownie filtrował światło. Nie wymyśliłam tak cudownej scenografii, to dała mi natura i ten park. Muszę to zapamiętać - magia światła. Tu także widownia pojawiała się na ścieżkach parkowych z różnych stron. Cichy spokojny park zaludnia się widownią tak szczelnie, że brakuje miejsc. Widz niemal dotyka mojej scenki. Pomyślałam, że muszę to wykorzystać. To niemal intymne doświadczenie, taka bliskość z widownią. Każdy spektakl ma swoją narrację, poprzedza ją narracja Darka Skibińskiego, który „wprowadza" widzów w świat każdego ze spektakli. Jeszcze nigdy nikt tak nie opowiadał o moim teatrze. To był cały wykład o lalkach, o teatrze w drodze, o odrębności technik lalkowych, a wszystko przy zasłuchanej publiczności. Myślałam, że to może za trudne, ale nie... Ta publiczność chłonęła słowa Darka, to był ich Teatr. Oni słuchają o Teatrze i ja też. A potem dźwięk pozytywki i gramy. Tym razem nic nie porwało scenki. Po spektaklu widownia otoczyła mnie i moje lalki i chciała słuchać dalej, i dotknąć lalek, i samej scenki... To magia.

Cudowni wolontariusze i pełna emocji publiczność
Po każdym spektaklu pokazanym na WERTEP-ie stajemy się widzami innych przedstawień. Nawiązują się przyjaźnie i ta niezwykła relacja z wolontariuszami. To cudowne spotkać tylu młodych ludzi, którzy w różnych językach mówią o teatrze, są zafascynowani sceną, ludźmi. Nikt nie biega z komórką, ludzie rozmawiają, uśmiechają się , i najważniejsze pytanie - Czy mogę ci w czymś pomóc?
- Pomóc? - Ja chłonę ich obecność, gdy mogę opowiedzieć tym młodym ludziom o lalkach, o tym jak buduję nastrój w spektaklu, a oni chcą tego słuchać. Gdy przy mojej scence zbierają się wolontariusze i mówią, że będą na kolejnym spektaklu, bo każdy jest inny, bo miejsce jest inne i że razem uczymy się czerpać z otaczających miejsc.
Każdego dnia oglądamy po kilka spektakli. W sumie przez 9 dni widzowie obejrzeli 65 przedstawień. Każde przedstawienie, choć tytuły się powtarzają, jest inne. Widownia przechodzi do różnych miejsc. Czasem tylko słyszmy dźwięki spektaklu, cichutko składając swoją scenografię, ale zawsze słyszymy żywą publiczność. - Ile spektakli mogą wytrzymać? - zastanawiam się.

Dziecko zasnęło na bajce i śni
Zdarza się tak jak na spektaklu w Białowieży, że widownia szczelnie wypełnia wielki namiot i niemal dotyka scenografii i mnie, bo dziecko siedzące najbliżej chce podać mi rękę i pyta - Czy mogę ci pomóc? - Chcesz pomóc mi na scenie? - odpowiadam. - Tak, możesz bo „wszedłeś" w mój spektakl, jesteś w nim i razem przejdziemy do końca. A potem cudowny uśmiech na jego twarzy. - Mamo ja pomogłem – wyszeptał. A inne dziecko zasnęło i śpi choć publiczność już wyszła. Cichutko składamy scenkę, ale nie do końca, aby nie obudzić małego chłopca. Wszyscy chodzą na palcach, a wolontariusze przynoszą soki, bo mama czeka, aż dziecko się obudzi, a ono śpi... Usnęło na bajce i śni.

Przecież teatr to długie rozmowy o emocjach
- Gdy dojeżdżamy do Orli, jesteśmy zafascynowani miejscem. Gramy w maleńkim parku, pod pięknym drzewem. Już wiem, że światło będzie cudne, ale potem zapada zmrok i kolejne spektakle przechodzą pod starą Synagogę i do jej wnętrza. A za aktorami idzie widownia. Skąd ci ludzie przyszli? Taka mała miejscowość, a tłum dochodzi z wszystkich stron. Magia teatru pantomimy „Pan i Pani O" to niezwykły obraz na tle ściany starej synagogi. Gdyby chcieć to zaprojektować, ale to dzieje się naprawdę. Ja również kolejny raz oglądam ten spektakl, ale w tym miejscu, to jest inny spektakl, dostrzegam nowe obrazy, jestem zachwycona. Teatr dzieje się na naszych oczach, widzę to po reakcjach publiczności. Po spektaklu ludzie podchodzą i rozmawiają, a my jesteśmy szczęśliwi, mogąc tu być. Ludzie nie chcą wracać, przecież teatr to też długie rozmowy o emocjach, a my rozmawiamy i kolejne godzimy składamy scenografię. Teraz już wszyscy się znamy, pomagamy sobie i czujemy tę niezwykłą więź WERTEP-u. A potem w nocy powrót do Hajnówki, bo przecież każdego dnia wyjeżdżamy z niej do kolejnego miejsca i całą scenografię budujemy tylko na jeden spektakl, wszystko jest budowane od początku. Czasem, jak w Orli wykorzystamy ścianę Synagogi jako tło, ale całą resztę trzeba zbudować. A potem poskładać, jedziemy w nocy i już wiem, że musimy uważać na zwierzęta, które przebiegają nam drogę. Wiem, że WERTEP to niezwykła przygoda i każdego dnia doświadczamy obrazów, które swoją urodą nas zachwycają.

- Zawsze na was czekam cały rok!
- Spotykamy ludzi w sklepie, na ulicy i ludzie się uśmiechają. Mamy identyfikatory festiwalu, więc nie jesteśmy anonimowi, jesteśmy „ich" bo to ich festiwal. W każdym miejscu, do którego dotarliśmy z WERTEP-em spotykaliśmy widownię która przychodziła dla nas, dla „swojego Wertepu". Pani w sklepie nabiałowym w Hajnówce powiedziała, że zawsze chodzi na spektakle i że dobrze, iż w Hajnówce gramy w niedzielę, bo ona ma wolne, to będzie mogła przyjść i przyjdzie jak co roku. Czy to się dzieje naprawdę? Na dworcu Hajnówka w siedzibie „Pocztówki", organizatora Wertepu, oglądamy spektakl A3Teatr „Plan Lekcji". Jest godz. 21:00, już ciemno, pełna widownia, siedzimy na podłodze na pięknych ręcznie tkanych chodnikach o cudownych wzorach. I ta cisza zasłuchanej publiczności... A potem parada „Dance Macabre" w deszczu i przy pełnej widowni, która kroczy za kolorowymi aktorami w wielkich maskach i przy dźwiękach trzeszczących wózków... Ludzie idą i nie zauważają deszczu, a on pada i pada... Jedna z kobiet, która idzie obok mnie i trzyma dziecko śpiące na rękach i mówi. - Zawsze na Was czekam, cały rok. Dla takich słów teraz ja będę czekała cały rok.

Ważne jest budowanie relacji z widzem
- Wracam do Józefowa, do mojego „Teatru w lesie", pełna zapamiętanych obrazów. Doświadczyłam magii teatru. Teraz wiem, że teatr tworzą ludzie po obu stronach. Aktor nie istnieje bez widza, może grać do lustra, ale lustro nawet w najpiękniejszej oprawie nie pokaże wyciągniętej ręki widza i pytania, czy mogę ci pomóc?
- Zawsze otaczałam szacunkiem swoją widownią, ale może z czasem widownia stała się dla mnie zbyt oczywista? Czas pandemii i głuchej ciszy na widowni przypomniał mi, jak ważne jest budowanie relacji z widzem, że można grać wiele razy jeden spektakl, ale poprzez zmieniającą się widownię, za każdym razem spektakl tworzymy dla tego konkretnego widza. Nie wiem czy jeszcze uda mi się usłyszeć słowa, że ktoś na mnie czekał cały rok, ale aby je usłyszeć, na pewno warto pokłonić się widzom.
Wrażeń wysłuchała Ilona Słojewska

Międzynarodowy Festiwal Teatralny Wertep organizowany cyklicznie w Puszczy Białowieskiej przez Stowarzyszenie Kulturalne "Pocztówka". Link do strony internetowej - https://wertepfestival.pl/

Ilona Słojewska
Dziennik Teatralny Bydgoszcz
14 września 2021

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...