Wiesław Gołas (1930)

Wszystkie źródła i dokumenty podają inną datę: 4.10.1930. Sam aktor w swoich wspomnieniach "Na Gołasa" opublikowanych w roku 2008 pisze: "Oficjalnie, urzędowo, urodziłem się 4 października 1930 roku w Kielcach, a naprawdę - 9 października. Przy chrzcie pijany organista wpisał do mojej metryki błędną datę, i tak już zostało".

W czasie wojny był żołnierzem Armii Krajowej. Studiował w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej – wtedy jeszcze pod dyrekcją Aleksandra Zelwerowicza. Studia ukończył w 1954 roku. W przedstawieniach dyplomowych u Aleksandra Bardiniego grał Grabca w „Balladynie" Juliusza Słowackiego i u Mariana Wyrzykowskiego – Szymona w "Nadziei" Hermana Heijermansa.

Debiutował w 1954 roku w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze rolą Papkina w „Zemście" Aleksandra Fredry oraz Walentyna Van Cucka w "Nie trzeba się zarzekać" Alfreda de Musseta – oba przedstawienia w reżyserii Aleksandra Rodziewicza. W połowie 1955 roku wrócił do Warszawy i zaczął występować w Teatrze Domu Wojska Polskiego (od 1957 Teatr Dramatyczny). Jego pierwsza rola to Rycerz Czarny u Maryny Broniewskiej i Jana Świderskiego w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego. W 1958 roku zagrał u Ewy Bonackiej Gila w "Paradach" Jana Potockiego.

Inne role w tym teatrze to m.in. u Ludwika René: Jang Sun i Bonza w "Dobrym człowieku z Seczuanu" Bertolta Brechta (1956), Bullinger w "Szwejku" – również Brechta (1957), Mówca w "Krzesłach" Eugene'a Ionesco (1957), Czwarty Obywatel w "Wizycie starszej pani" Friedricha Dürrenmatta (1958), Frej, szantażysta w "Willy Stark" Roberta P. Warena (1962), Hauel, aferzysta w "Dziewiątym sprawiedliwym" Jerzego Jurandota (1963), Nekroztar, mistrz Kościej w "Wędrówkach Mistrza Kościeja" Michela de Ghelderode (1964), Spurius Tytus Mamma w "Romulusie Wielkim" Friedricha Durrenmatta (1966) i Pułkownik Siergiej Skałozub w "Mądremu biada" Aleksandra Gribojedowa (1967). U Wandy Laskowskiej zagrał Mieczysława Walpurga w "Wariacie i zakonnicy" Witkacego (1959), Jana w "Nosorożcu" Eugene'a Ionesco (1961) i Dziadka w "Grupie Laookona" Tadeusza Różewicza (1962). U Konrada Swinarskiego wystąpił jako Brighella w "Księżniczce Turandot" Carla Gozziego (1959) i Nowak w "Ptakach" Andrzeja Jareckiego i Agnieszki Osieckiej (1960). U Jana Świderskiego zagrał Korczakiewa w "Ożenku" Mikołaja Gogola (1961) i Alberta Cobba w "Kto uratuje «Wieśniaka»"? Franka D. Gilroya (1964). U Gustawa Holoubka wcielił się w postać Laertesa w "Hamlecie" Williama Szekspira (1962) i zagrał ponownie swoją ulubioną postać Papkina, z którą czuł się ogromnie zżyty w "Zemście" (1970 oraz 1975 w przedstawieniu impresaryjnym). U Witolda Zatorskiego wystąpił w trzech rolach: Żołnierza, Wieśniaka i Kata w "Kubusiu Fataliście" Denisa Diderota (1976), a u Jerzego Jarockiego – Amiensa w Szekspirowskim "Jak wam się podoba" (1980).

W 1985 roku aktor przeniósł się do warszawskiego Teatru Polskiego i występuje w nim do chwili obecnej. Zagrał tam m.in. u Kazimierza Dejmka Brata Józefa i Śmierć w "Żywocie Józefa" Mikołaja Reja (1985), Hula-Babulę w "Zaczarowanej królewnie" Or-Ota (1985), Szpiekina w "Rewizorze" Mikołaja Gogola (1989), Niemowlę w "Szczęśliwym wydarzeniu" Sławomira Mrożka (1993).
U Andrzeja Łapickiego wystąpił w rolach: Grzegorza w "Damach i huzarach" (1986), Oberżysty w "Dożywociu" (1996 i 1998) i Kompozytora Muzyki w "Eurocity" Aleksandra Fredry (2005), zaś u Jarosława Kiliana zagrał Spója w "Śnie nocy letniej" Williama Szekspira (1998 i 2003) i Belzebuba w "Igraszkach z diabłem" Jana Drdy (1999), wystąpił u niego także jako Henri Rousseau w "Jak wam się podoba" Williama Szekspira.

Ostatnio zagrane role w Teatrze Polskim także są atrakcyjne: „Przygody Sindbada Żeglarza" Bolesława Leśmiana (Kupiec, Listonosz) w reż. Jarosława Kiliana (9 marca 2002), „Sen nocy letniej" (Spój) w reż. Jarosława Kiliana (17 października 2003), „EuroCity [Z Przemyśla do Przeszowy] Aleksandra Fredry (Kompozytor muzyki) w reż. Andrzeja Łapickiego (30 listopada 2005) oraz „Jak wam się podoba" Williama Szekspira (Henri Rousseau) w reż. Jarosława Kiliana (10 listopada 2006).

W filmie zadebiutował rolą Żandarma w „Pokoleniu" w reż. Andrzeja Wajdy (1954), grał także m. in. w spektaklach: „Zezowate szczęście" w reż. Andrzeja Munka (1960), „Mąż swojej żony" w reż. Stanisława Barei (1960), „Żona dla Australijczyka" w reż. Stanisława Barei (1963), „Prawo i pięść" w reż. Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego (1964), „Chudy i inni" w reż. Henryka Kluby (1966), „Lalka" w reż. Wojciecha Jerzego Hasa (1968), „Dzięcioł" w reż. Jerzego Gruzy (1970), „Potop" w reż. Jerzego Hoffmana (1974), „Rififi po sześćdziesiątce" w reż. Pawła Trzaski (1989) i „Szabla od komendanta" w reż. Jana Jakuba Kolskiego (1996).
Oraz w kilku serialach filmowych np.: „Czterej pancerni i pies" w reż. Janusza Przymanowskigo (1969), a także „Kapitan Sowa na tropie", „Droga", 40-latek", „Dyrektorzy", „Zaklęty dwór", „Polonia Restituta", „Alternatywy 4" i „40-latek. 20 lat później".

W 1961 roku zagrał główną i jedną z najlepszych swoich ról filmowych – Hipolita Kalenia w "Ogniomistrzu Kaleniu" u Ewy i Czesława Petelskich. Rola ta dała najpełniejszy obraz możliwości aktora. Stworzył bardzo dynamiczną postać żołnierza, który z frontowego wesołka zmienia się w bohatera tragedii.

Występuje w rolach pierwszoplanowych, ale częściej odtwarza role drugoplanowe lub niewielkie, ale znaczące epizody. Na szczęście potrafi w wielkim skrócie znakomicie sportretować ludzkie charaktery, daje im wyrazisty rysunek i ostry kontur, przy czym są to postacie niezwykle ciekawe i różnorodne.

W Teatrze Telewizji debiutował w szkolnej „Balladynie" w reż. Aleksandra Bardiniego rolą Grabca (premiera 23 kwietnia 1954), a następnie m. in. „Antygona" w reż. „Dom otwarty" w reż. Jerzego Dobrowolskiego (31 grudnia 1963), „Mieszczanin szlachcicem" w reż. Jerzego Gruzy (1969), „Rewolwer" w reż. Jana Świderskiego (1977), „Grube ryby" Jana Bratkowskiego (1992).

Teatr Polskiego Radia to m. in. spektakle: „30 lutego" w reż. Jerzego Rakowieckiego (28 stycznia 1956), „Sprawa Józefa K." w reż. Jerzego Rakowieckiego (10 maja 1956), „Kabaret starszych panów" w reż. Jeremiego Przybory (1959 - 1964), „Suita tramwajowa" w reż. Edwarda Płaczka (26 grudnia 1972), „Co zrobić z ciotką Zuzanną" w reż. Andrzeja Pruskiego (18 stycznia 1977) i „Divertimento op. 4. Sylwestrowe" w reż. Jeremiego Przybory (9 lutego 1977).

Znany ze wspaniałych zdolności imitatorskich i improwizacyjnych. Doskonale czuje się w świecie slapsticku i surrealizmu, gdzie każdy okazuje się kimś innym, niż się początkowo wydaje.

O możliwościach aktora świadczą wycyzelowane mikroformy kabaretowe. (...) Gołas tworzy postacie jakby od niechcenia, ale wiadomo, ile trudu kosztuje podobna lekkość.
Wraz z grupą przyjaciół ze szkoły teatralnej współtworzył w drugiej połowie lat pięćdziesiątych legendarny kabaret "KOŃ". Był również w latach 1965-1974 gwiazdą kabaretu "Dudek", gdzie wykonywał znane skecze, m.in. "Ucz się Jasiu" i bardzo popularne piosenki: "Ballada o Dzikim Zachodzie", "Tupot białych mew", "W co się bawić", "W Polskę idziemy". Ogromną popularność przyniosły aktorowi występy w latach 1959-1966 w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego oraz w latach 1966-67 w cyklu Divertimento. W programach tych zaśpiewał niezwykle znane piosenki: "Kapturek 62", "Upiorny twist", "No co ja ci zrobiłem?", "Moja dziewuszka nie ma serduszka", "Podła".

W 2015 nakładem wydawnictwa Marginesy ukazała się książka "Gołas", będąca wywiadem-rzeką córki artysty, Agnieszki Gołas, z ojcem. Książka jest przede wszystkim podsumowaniem jego kariery zawodowej, choć pojawiają się w niej i wątki z życia prywatnego aktora.

W 1995 roku powstał film "100 Filmów z Wiesławem Gołasem" Tadeusza Pawłowicza. W 2000 roku odcisnął dłoń na Promenadzie Gwiazd podczas 5. Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach.

Żonaty z Marią Krawczyk-Gołas. Ma córkę Agnieszkę.

Źródła: Cculture.pl, E-teatr, FilmPolski, Wikipedia.