William Szekspir (1564 - 1616)

Powszechnie uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej oraz reformatorów teatru.

Napisał 38 sztuk, 154 sonety, a także wiele utworów innych gatunków. Mimo że cieszył się popularnością już za życia, jego sława rosła głównie po śmierci, dopiero wtedy został zauważony przez prominentne osobistości. Uważa się go za poetę narodowego Anglii.

Eksperci uważają, że większość swoich prac napisał między 1586 a 1612 rokiem. Przedmiotem ciągłej debaty jest ich chronologia, a nawet kwestia autorstwa większości z nich. Był jednym z niewielu dramaturgów, którzy z powodzeniem tworzyli zarówno komedie, jak i tragedie. Sztuki Szekspira przetłumaczono na wiele języków nowożytnych, inscenizacje mają miejsce na całym świecie. Jest również najczęściej cytowanym pisarzem anglojęzycznego świata. Wiele jego neologizmów weszło do codziennego użycia. Lista słów, które wprowadził do języka angielskiego, liczy około 1600 pozycji. W swoich dziełach użył od 20 000 do 30 000 różnych słów.

William Szekspir (znany także jako Shakespeare, Shakspere, Shakspear, Shakespere, Shaksper, Shaxper, oraz Shake-speare; zasady pisowni nie były jeszcze wtedy jednoznacznie ustalone, istnieje ponad sto odmian tego nazwiska) urodził się w kwietniu 1564 roku w Stratford-upon-Avon, jako trzecie z ośmiorga dzieci Johna Shakespeare'a, rękawicznika i lokalnego polityka, oraz pochodzącej ze znanej i bogatej rodziny, Mary Arden. Jego rodzice byli kuzynostwem, ich matki były siostrami. Tego typu małżeństwa nie były w XVI wieku w Anglii niecodzienne. Przypuszcza się, że urodził się w domu rodzinnym przy Henley Street. Dokładna data dzienna nie jest znana. Ze względu na to, że został ochrzczony 26 kwietnia, a zgodnie z tradycją taka ceremonia odbywała się nie później niż kilka dni po przyjściu na świat, przyjmuje się za datę jego urodzenia 23 kwietnia 1564.

W szkole w Stratford uczył się łaciny, historii, literatury antycznej i retoryki, zaś jego nauczycielami byli magistrowie z Oxfordu. Prawdopodobnie w okresie kłopotów finansowych ojca, związanych z nielegalnym handlem wełną, musiał przerwać naukę (jako syn lokalnego prominenta mógł pobierać nauki za darmo, nie ma jednak dokumentów potwierdzających ten fakt). Nic nie wiadomo o tym, żeby w późniejszym okresie kontynuował edukację. Pracował w kilku magnackich rezydencjach jako guwerner, sekretarz, a także aktor w dworskich przedstawieniach. W 1582 roku osiemnastoletni Szekspir ożenił się z Anne Hathaway, która miała wtedy 26 lat. W związku z różnicą wieku, a także z tym, że Anne była w trzecim miesiącu ciąży, przyjmuje się, że małżeństwo to było wymuszone przez jej rodzinę. Mieli trójkę dzieci: Susannę (ur. 1583) i bliźnięta o imionach Hamnet i Judith, urodzone w 1585. Hamnet zmarł w 1596 roku; niektórzy przypuszczają, że jego śmierć była jedną z inspiracji do napisania Hamleta.

Nic nie wiadomo o siedmiu latach jego życia, które nastąpiły po przyjściu na świat bliźniąt. Ten czas określa się jako the lost years (stracone lata). Istnieją tylko domysły, co mogło dziać się w tym okresie. Być może William został aresztowany i osadzony w więzieniu za kłusownictwo. Istnieje też teoria, mówiąca, że pracował jako nauczyciel. Możliwe, że w późniejszym okresie walczył jako żołnierz w Holandii lub służył w szlacheckiej rodzinie. Przypuszcza się także, że podróżował po kontynencie, gdzie poznał takie osobistości jak Michel de Montaigne czy Giordano Bruno. Najbardziej prawdopodobna jest wersja, która zakłada, że dołączył do grupy teatralnej w Londynie i tam służył jej pomocą.

Pierwsza drukowana wzmianka o Szekspirze pojawia się w broszurze Roberta Greene'a z 1592 roku. W tym okresie był on już członkiem Trupy Lorda Szambelana, znanej później jako King's Men. Greene zrobił aluzję do kogoś, kto we własnym mniemaniu jest jedynym „trzęsisceną" w tym kraju (in his owne conceit the onely Shake-scene in a countrie).

W 1598 roku po raz pierwszy wziął udział w przedstawieniu; także wtedy jego nazwisko zaczęło pojawiać się w charakterze autora sztuk. Przekaz mówi, że oprócz tego, że pisał dla Trupy Lorda Szambelana teksty nowych utworów, zajmował się finansami grupy, grywał także niewielkie role w spektaklach, takich jak Jak wam się podoba czy Henryk V. Był współwłaścicielem Globe Theatre.

Wiele z jego dramatów czerpie motywy z literatury dawniejszej, co wpisywało się w specyfikę epoki, w której nie istniały jeszcze prawa autorskie, a wszelka imitacja, trawestacja i intertekstualność były jednymi z najbardziej cenionych cech ówczesnej literatury. Hamlet, na przykład, bazuje na nieprzetrwałym do naszych czasów Ur-Hamlecie (prawdopodobnie napisanym przez Thomasa Kyda, autora Tragedii hiszpańskiej[26]), zaś Król Lear na wydanej wcześniej sztuce pod tym samym tytułem. Inspiracją do ich napisania były także dzieła włoskie i angielskie, takie jak nowele i kroniki. Szekspir uważał za dobrą metodę korzystanie ze sprawdzonych wzorców – przykładowo: postać Falstaffa, pojawiająca się w Henryku IV, część 1 i część 2, okazała się tak popularna, że umieścił ją także w Wesołych kumoszkach z Windsoru. Jednocześnie za najważniejsze kryterium oceny uznawał reakcję publiczności, był gotów się jej podporządkowywać, o czym świadczyć może utwór Jak wam się podoba.

O dużej sprawności jako organizatora świadczą zasługi dla Trupy Lorda Szambelana. Potrafił zdobyć dla niej możnego mecenasa, jakim był król Jakub I. Znalazł także źródło finansowania dla własnych prac, którym było wsparcie zamożnego hrabiego, Henry'ego Wriothesleya. Oprócz tego, że współfinansował budowę Globe Theatre, działał także w Blackfriars Theatre (zbudowanym w 1596 roku), którego publiczność była bardziej elitarna.

Po przeprowadzce do Londynu (Anne Hathaway została w Stratfordzie), w 1604 roku był swatem córki swojego kamienicznika. Dokumenty sądowe z 1612 roku dają dowód na to, że Szekspir był lokatorem Christophera Mountjoya, zamożnego mieszkańca Londynu. Jeden z uczniów szlachcica, Stephen Belott, chciał poślubić jego córkę. Rola Szekspira polegała na tym, że był pośrednikiem, ustalającym warunki posagu. Doszło do małżeństwa; osiem lat później Belott pozwał do sądu swojego teścia, gdyż ten nie dostarczył wszystkich pieniędzy. Szekspir został wezwany jako świadek, niewiele jednak pamiętał z tamtego czasu.

Liczne zachowane z tego okresu dokumenty związane z finansami pozwalają stwierdzić, że majątek Szekspira rósł w szybkim tempie, co pozwoliło mu na zakup domu w dzielnicy Blackfriars w Londynie, a także drugiej co do wielkości posiadłości w Stratford, New Place. W 1596 roku dzięki staraniom pisarza został nadany przez heroldię herb jego ojcu. John Shakespeare chciał otrzymać go już w 1576 roku, jednak musiał przerwać odpowiednie procedury wskutek pogarszania się jego sytuacji finansowej. Dewiza herbowa brzmiała: Non Sanz Droict (pl. Nie bez prawa).

Szekspir wrócił do Stratford w 1613 roku, zmarł w wieku 52 lat, 23 kwietnia 1616. Ostatnie lata życia spędził w New Place. Został pochowany w absydzie kolegiaty Świętej Trójcy w Stratford. To wyróżnienie spotkało go jednak nie ze względu na jego sławę jako pisarza: kupił ten przywilej za kwotę 440 funtów. Jego pomnik przedstawia go jako poetę z piórem w ręce. Na nagrobku Szekspira, pod popiersiem, znajduje się łacińskie epitafium i wiersz w języku angielskim. Epitafium głosi:

„IVDICIO PYLIUM, GENIO SOCRATEM, ARTE MARONEM, TERRA TEGIT, POPULUS MAERET, OLYMPUS HABET"

Pierwszą część możemy przetłumaczyć jako „Pylos w osądach, Sokrates w geniuszu, Maro w sztuce". Słowa te odnoszą się do mądrego króla Nestora, władcy Pylos, filozofa Sokratesa i Wergiliusza (jego cognomen brzmiał Maro). Druga część znaczy: „Ziemia go grzebie, ludzie opłakują, do Olimpu należy". Wiersz jest czterolinijkowym epigramatem zawierającym błogosławieństwo dla tego, kto uszanuje grób Szekspira i przekleństwo dla tego, kto się poważy ruszyć jego kości.

Źrodło: Wikipedia, Culture.pl