Wyzwalali instynkt rywalizacji

Przy pełnym zaangażowaniu się w zapamiętywanie treść w naszej pamięci pozostanie do końca życia" – pisali artyści Drugiej Grupy w towarzyszącej akcji ulotce. I jak można się domyślić, nawet gdyby te przypadkowe zbitki zdań przetrwały pamięciową entropię, dziś byłyby pokryte grubą warstwą kurzu. Treść jest nie do uratowania. Artyści mogą nie pamiętać, mieszać fakty, zasłaniać się sklerozą, ale mimo wszystko proste performatywne gesty i ślady esencjonalnych doświadczeń przetrwały. I tkwią w nich głęboko.

2.Druga Grupa, Giewont, działania u stóp Giewontu, 1970. Od lewej: Lesław Janicki, Wacław Janicki, Jacek Maria Stokłosa. Fot. Jacek Maria Stokłosa, dzięki uprzejmości artysty.
Druga Grupa, Giewont, działania u stóp Giewontu, 1970. Od lewej: Lesław Janicki, Wacław Janicki, Jacek Maria Stokłosa. Fot. Jacek Maria Stokłosa, dzięki uprzejmości artysty.

Wystawa Druga Grupa – To co mieliśmy zrobić, tośmy zrobili, organizowana przez Związek Polskich Artystów Fotografików Okręgu Krakowskiego i Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka, jest pierwszą próbą monogarficznego ujęcia dziesięcioletniego dorobku Drugiej Grupy. Składają się na nią archiwalia, pamiątki, dokumentacja fotograficzna i filmowa, oryginalne, zachowane do dziś obiekty, a także ich rekonstrukcje. Projekt zapowiadała otwarta w listopadzie 2016 roku wystawa w ZPAF Gallery, na której zaprezentowano pracę Kolor Druga Grupa oraz plansze ze zdjęciami i archiwalną dokumentacją z 1979 roku. Ekspozycji w Cricotece towarzyszyć będzie publikacja z bogatym materiałem wizualnym i źródłowym.

Dlaczego Druga Grupa? „Bo nie było pierwszej!" – nie bez przekory odpowiadają pytani o pochodzenie nazwy grupy jej członkowie: Jacek Maria Stokłosa i bracia Janiccy: Lesław i Wacław. Czasem dołączał do nich, konsekwentnie zachowujący anonimowość i nierzadko występujący tylko na papierze, tajemniczy Z.L.

15.Druga Grupa, Jod, happening w kawiarni Galerii Krzysztofory w Krakowie, 1968. Fot. Wojciech Plewiński, dzięki uprzejmości artysty.
Druga Grupa, Jod, happening w kawiarni Galerii Krzysztofory w Krakowie, 1968. Fot. Wojciech Plewiński, dzięki uprzejmości artysty.

Ich parateatralne, happeningowe działania, konceptualne myślenie, które paradoksalnie miało też swój bardzo mocny wymiar materialny, specyficzny dowcip o dadaistycznej proweniencji, wysublimowana kpina i ujmująca elegancja owocowały akcjami wprost demonstrującymi śmieszność społeczno-politycznych utopii. Krytyczność przeplatana była czarnym humorem i młodzieńczą buńczucznością, a dobrą zabawę serwowano odbiorcom z pełną ironii powagą. Wszystko to tworzyło mieszankę wybuchową, rodzaj nierzadko magicznej mikstury, której urzeczywistnienie kusiło obietnicą alchemicznej przemiany.

16.Druga Grupa, Pierwsze Nienaturalne Złoże Kamieni Szlachetnych, powtórzenie akcji, Galeria B - Galeria Bracka w Krakowie, 1975. Od lewej: Lesław i Wacław Janicki i Jacek Maria Stokłosa. Fot. Jacek Maria Stokłosa, dzięki uprzejmości artysty.
Druga Grupa, Pierwsze Nienaturalne Złoże Kamieni Szlachetnych, powtórzenie akcji, Galeria B – Galeria Bracka w Krakowie, 1975. Od lewej: Lesław i Wacław Janicki i Jacek Maria Stokłosa. Fot. Jacek Maria Stokłosa, dzięki uprzejmości artysty.

W piwnicy kawiarni Krzysztofory, na wysypanym tam piasku, artyści Drugiej Grupy w strojach kąpielowych, wśród eksplodujących buteleczek z olejkiem, opalali się w świetle kwarcowych lamp. W Galerii Foksal prezentowali „Kolekcję", nie oferując publiczności nic poza możliwością dokonania wyboru między czerwoną a zieloną kulką. Wyboru niezdeterminowanego osobistą historią i żadnym czynnikiem zewnętrznym, którego każdy z widzów musiał dokonać sam. Realizując Gwarancje na 20–35, sprowadzili do Paryża mnóstwo jedzenia i – ucharakteryzowani na starców – pozowali przy tytułowych „gwarancjach", nabijając w butelkę francuskich oficjeli. Na Złotym Gronie, w ramach wystawy Krytycy prezentują artystów, stworzyli stoisko, na którym można było za grosze kupić kopie wszystkich prezentowanych na wystawie obok prac. A w Pierwszym Nienaturalnym Złożu Kamieni Szlachetnych, kiedy w pięciotonowej materii piasku ukryli syntetyczne klejnoty, zmuszając publiczność do de facto upokarzających poszukiwań – wyzwalali instynkt rywalizacji i całe spektrum sprzecznych odczuć.

Druga Grupa, związana ze środowiskiem krakowskich Krzysztoforów i Teatrem Cricot 2, w którym cała trójka była aktorami, oraz z warszawską Galerią Foksal, kształtowała się w kręgu awangardy, jednocześnie nieustannie się z jej tradycją konfrontując. Trochę tak, jak czynił Kantor, grając nie tyle Witkacego, ile przede wszystkim z Witkacym. Jak kiedyś stwierdzili członkowie Grupy:„Przekonani jesteśmy, że nie wszystko jest sztuką, a jednocześnie od razu wątpimy w wartość tego określenia. Wiemy, że artystą nie jest każdy człowiek, ale nie podejmujemy się dowieść, dlaczego tak jest".

5.Druga Grupa, IV Projekcja, akcja w Kinie Pasaż (Pasaż Bielaka) w Krakowie w ramach Seansu Filmowego, 1975. Od lewej: Lesław Janicki, Jacek Maria Stokłosa, Wacław Janicki. Fot. Jacek Maria Stokłosa, dzięki uprzejmości artysty.
Druga Grupa, IV Projekcja, akcja w Kinie Pasaż (Pasaż Bielaka) w Krakowie w ramach Seansu Filmowego, 1975. Od lewej: Lesław Janicki, Jacek Maria Stokłosa, Wacław Janicki. Fot. Jacek Maria Stokłosa, dzięki uprzejmości artysty.

BIOGRAMY:

Wacław Janicki, ur. 1944. Historyk sztuki (absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego), gemmolog i szlifierz diamentów. Współtwórca, wraz z bratem Lesławem i przyjacielem Jackiem Marią Stokłosą, działającej w latach 1966–1976 Drugiej Grupy, a także, również z nimi, współautor kilkunastu happeningów i eventów. Związany z Galerią Krzysztofory w Krakowie i Galerią Foksal w Warszawie. Aktor w Teatrze Cricot 2. Grał w większości spektakli Tadeusza Kantora, m.in. w Kurce wodnej, Nadobnisiach i koczkodanach, Umarłej klasie, Gdzie są niegdysiejsze śniegi, Wielopole, Wielopole, Niech sczezną artyści, Nigdy tu już nie powrócę i Dziś są moje urodziny.

W pierwszą rocznicę śmierci Tadeusza Kantora wraz z bratem wystawił Ohio Impromptu Samuela Becketta w Galerii Krzysztofory, a rok później spektakl Beckettiana w Rzymie (tournée po Polsce i Włoszech). Współpracował m.in. z Christianem Boltanskim (Le Voyage d'Hiver w Opera Comique de Paris), marsylskim teatrem Cosmos Kolej (Ullysse al'evers, Alpenstock, insc. W. Znorko), Loredaną Putignani (Terramare) we Włoszech. W 2000 roku wraz z Lesławem Janickim opublikował Dziennik z podróży z Kantorem. Od 1991 roku w każdą rocznicę śmierci Tadeusza Kantora bierze udział w pokazie Żywych Pomników jako jeden z Chasydów z deską ostatniego ratunku.

Lesław Janicki, ur. 1944. Malarz, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, szlifierz diamentów. Współtwórca, wraz z bratem Wacławem i przyjacielem Jackiem Marią Stokłosą, działającej w latach 1966–1976 Drugiej Grupy, a także, również z nimi, współautor kilkunastu happeningów i eventów. Związany z Galerią Krzysztofory w Krakowie i Galerią Foksal w Warszawie. Aktor w Teatrze Cricot 2. Grał w większości spektakli Tadeusza Kantora, m.in. w Kurce wodnej, Nadobnisiach i koczkodanach, Umarłej klasie, Gdzie są niegdysiejsze śniegi, Wielopole, Wielopole, Niech sczezną artyści, Nigdy tu już nie powrócę i Dziś są moje urodziny.

W pierwszą rocznicę śmierci Tadeusza Kantora wraz z bratem wystawił Ohio Impromptu Samuela Becketta w Galerii Krzysztofory, a rok później spektakl Beckettiana w Rzymie (tournée po Polsce i Włoszech). Współpracował m.in. z Christianem Boltanskim (Le Voyage d'Hiver w Opera Comique de Paris), marsylskim teatrem Cosmos Kolej (Ullysse al'evers, Alpenstock, insc. W. Znorko), Loredaną Putignani (Terramare) we Włoszech. W 2000 roku wraz z Wacławem Janickim opublikował Dziennik z podróży z Kantorem. Od 1991 roku w każdą rocznicę śmierci Tadeusza Kantora bierze udział w pokazie Żywych Pomników jako jeden z Chasydów z deską ostatniego ratunku.

Jacek Maria Stokłosa, ur. 1944. Artysta. Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Zajmuje się przede wszystkim fotografią, grafiką i wystawiennictwem. Był wykładowcą na Wydziale Grafiki ASP w Krakowie (fotografia cyfrowa i przetwarzanie komputerowe). Członek Związku Polskich Artystów Plastyków – w latach 1996–2002 prezes jego Okręgu Krakowskiego, oraz Związku Polskich Artystów Fotografików – członek Zarządu Okręgu. Działał w Towarzystwie Przetwarzania Obrazów. Pełnił funkcję Głównego Plastyka Miasta Krakowa. Sztuką zajmuje się od 1963 roku. Uprawia grafikę artystyczną, brał udział w kilkudziesięciu międzynarodowych prezentacjach graficznych. Nagrodzony na VI Międzynarodowym Biennale Grafiki w Krakowie. Współtworzył wraz z Wacławem i Lesławem Janickimi działającą w latach 1966–1976 Drugą Grupę, razem też byli autorami kilkunastu happeningów i eventów. Związany ze środowiskiem krakowskiej Galerii Krzysztofory oraz warszawskiej Galerii Foksal. Autor kilkudziesięciu wystaw indywidualnych, takich jak m.in.: Synchronizacja Niemożliwa, Pionier, Makieta i Pytanie w Galerii Foksal w Warszawie, Videoinstalacja w krakowskiej Galerii ZPAF, Poza Wyborem w ramach Foto Expo w Göteborgu oraz w Galerii Krzysztofory, Galerii ON w Poznaniu i BWA w Słupsku, wystawa-instalacja Silver Shadow w Starmach Gallery, instalacja Zakamarki w Muzeum Historycznym miasta Krakowa, szereg wystaw w Galerii Krzysztofory, np. Zakamarki-refleksja i Biblioteka, Podpis Elektroniczny w Space Gallery oraz Mój Tadeusz Kantor w ramach Festiwalu Kraków 2000. W 1999 roku został laureatem międzynarodowego konkursu na projekt stałej ekspozycji w budynku „Sauny" na terenie byłego obozu Birkenau. We współpracy z Barbarą Borkowską zrealizował projekt nowych rozwiązań informacji wizualnych w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau, za co w 2002 roku oboje zostali nagrodzeni przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Aktor Teatru Cricot 2. Przez dwadzieścia lat współpracował z Tadeuszem Kantorem, grając m.in. w Wariacie i zakonnicy, Kurce wodnej, Nadobnisiach i koczkodanach i Umarłej klasie.