Z przeszłości teatru wyłonił się Juliusz Osterwa

Jego początki sięgają IV wieku przed Chrystusem. Osiedlały się tu, kolejnymi falami, plemiona różnych kultur. Liczba mieszkańców doszła około V wieku po Chrystusie do dwustu tysięcy. Ale już w VII i VIII wieku miasto zostało, w niewyjaśnionych do końca okolicznościach, opuszczone; stopniowo zamieniało się w gruzy. To całe wielkie, zrujnowane miasto położone jest na rozległym płaskowyżu. Otaczają je dalekie góry. Znalazłem się tam, uczestnicząc w Kongresie Międzynarodowej Federacji Teatrologów w 1997 roku.

Patrząc w roku 2019 – gdy zacząłem pisać tę książkę – na prace, których dokonywałem na przestrzeni wielu lat, przypomniałem sobie tę piramidę i pomyślałem, że te moje różne prace można uporządkować, posługując się jej kształtem. Cztery ściany piramidy – cztery dziedziny mojej pracy: teatr, pedagogika, teatrologia, literatura. Posłużę się więc metaforą piramidy. Opowiem o moim wspinaniu się na każdą z czterech jej ścian. Bo, tak, to była jedna budowla, to było jedno życie.
Kazimierz Braun

Studiowałem na Uniwersytecie Poznańskim (obecnie Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) w latach 1954–1958. W 1953 roku nie zostałem przyjęty na studia jako syn „wroga ludu" – mój ojciec, Juliusz, siedział wtedy w stalinowskim więzieniu. Poszedłem pracować na budowie jako „pomocnik murarza". Gdy ojciec został wypuszczony z więzienia na „urlop" (z ciężką gruźlicą), na studia zostałem przyjęty w 1954 roku. [...] Reżyserii zacząłem się uczyć sam w czasie studiów, czytając książki reżyserów i książki o nich. Pierwszą taką lekturą była Sztuka teatru Gordona Craiga. Przeczytałem ją w przekładzie francuskim, bo polskiego jeszcze nie było, a po angielsku jeszcze nie umiałem. Wziąłem od Craiga i przechowywałem latami pojmowanie i uprawianie teatru jako sztuki, a reżyserii jako samodzielnej, specjalnej dziedziny twórczości artystycznej. Z przeszłości teatru polskiego wyłonił się dla mnie najwyraziściej Juliusz Osterwa, o którym słyszałem już uprzednio wiele z opowiadań mego krewnego Antoniego Żulińskiego, krakowskiego kompozytora i aktora, który znał „Pana Juliusza". Chodziłem na wszystkie poznańskie premiery i wiele razy jeździłem na przedstawienia warszawskie, rozrzutnie wydając oszczędności ze stypendium; nocowałem w poczekalni na Dworcu Głównym.

Z rozdz. „Przygotowania"

Około roku 1970 sądziłem, że już mogę zmierzyć się z Dziadami. [...] Opracowałem egzemplarz. Wystąpiłem o, konieczną, zgodę władz na realizację. Jak zawsze w zniewolonej Polsce, Dziady były podejrzane, zwłaszcza wtedy, zaledwie dwa lata po realizacji Dejmka w Warszawie w 1968 roku. Zgody tej nie dostałem. Do myśli wystawienia Dziadów wróciłem trzy lata później, już we Wrocławiu. Pretekstem – zawsze trzeba było szukać jakichś pretekstów, negocjując z władzami komunistycznymi – była rocznica utworzenia Teatru Współczesnego. Po niezliczonej ilości rozmów, konferencji i pertraktacji zgodę wreszcie otrzymałem. Postanowiłem zrobić coś, na co nikt nigdy do tej pory się nie poważył: wystawić całe Mickiewiczowskie Dziady. Wszystkie pięć części – I, II i IV, III i „Ustęp". Łącznie przeszło 8000 wersów, bez jakichkolwiek skreśleń. (Z wyjątkiem powtórzeń pojawiających się w wydaniach tekstu). Powstało przedstawienie grane w całości w ciągu prawie dziewięciu godzin (od 18 wieczorem do około 3 rano) albo podzielone na dwa wieczory (cz. I, IV i II + cz. III i Ustęp).

Po raz drugi postanowiłem wystawić Dziady w radosnych miesiącach Solidarności. Uznaliśmy, że wielka chwila dziejowa, jaką tworzy Solidarność, winna znaleźć w teatrze wyraz przez realizację wielkiego dzieła scenicznego. A nie ma w Polsce dzieła większego niż Dziady. Tym razem postanowiłem całość skomprymować, nadać akcji maksymalne ciśnienie i odnieść do współczesności. Wykorzystałem tylko Część III oraz Ustęp. Planowaliśmy premierę na luty 1982 roku...

Z rozdz. „Teatr Wspólnoty"