Zbigniew Zapasiewicz (1934 - 2009)

Aktor teatralny, telewizyjny, filmowy i radiowy, reżyser teatralny i telewizyjny, pedagog.

Urodził się 13 września 1934 w Warszawie. Zmarł 14 lipca 2009 w Warszawie.

Pochodził z rodziny związanej z teatrem, był siostrzeńcem aktora Jana Kreczmara i reżysera teatralnego Jerzego Kreczmara.

W latach 1951-1952 studiował na wydziale chemii Politechniki Warszawskiej. W 1956 ukończył warszawską PWST, gdzie od roku 1987 był profesorem. Wcześniej, w latach 1969-1971, był prodziekanem wydziału aktorskiego; od 1979 docentem na wydziale reżyserii tej uczelni, w latach 1981–1984 dziekanem tego wydziału, a w latach 1984–1987 prodziekanem.

Grał kolejno w teatrach: Młodej Warszawy i Klasycznym (1956–1959), Współczesnym (1959–1966), Dramatycznym (1966–1983). Powszechnym (1983–1987). W latach 1987–1990 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Dramatycznego. Następnie pracował w zespole Teatru Polskiego w Warszawie. W ostatnich latach życia ponownie związał się z Teatrem Powszechnym w Warszawie. Przez wiele lat był stałym współpracownikiem krakowskiego Teatru STU.

Jeszcze podczas studiów debiutował na scenie warszawskiego Studenckiego Teatru Satyryków w spektaklu artystycznej składance „Prostaczkowie" w reżyserii Jerzego Markuszewskiego (premiera 9 listopada 1954). Kilka miesięcy później w Teatrze Nowej Warszawy wystapił w roli Chłopaka w „Na dnie" Maksyma Gorkiego w reżyserii Jana Świderskiego (premiera 18 lutego 1955). W 1956 zagrał w dwóch dyplomach „Wiśniowy sad" w reżyserii Marii Wiercińskiej, której również asystował oraz w „Ostatniej nocy" w reżyserii Stanisława Bugajskiego. W latach 1957–2009 związany był z warszawskimi teatrami Teatrem Klasycznym, Teatrem Dramatycznym, Teatrem Polskim, Teatrem Współczesnym i Teatrem Powszechnym.
Grał u najznaczniejszych reżyserów teatralnych: Erwin Axer, Konrad Swinarski, Jerzy Kreczmar, Aleksander Bardini, Andrzej Szczepkowski, Ludwik René, Stanisław Brejdygant, Jan Bratkowski, Jerzy Markuszewski, Ignacy Gogolewski, Witold Skaruch, Maciej Prus, Jerzy Jarocki, Kazimierz Dejmek, Bohdan Korzeniewski, Jerzy Antczak, Tadeusz Aleksandrowicz, Jerzy Grzegorzewski, Gustaw Holoubek, Piotr Cieślak, Krzysztof Zaleski, Zygmunt Hübner, Jan Szurmiej, Maciej Englert, Maciej Wojtyszko, Andrzej Domalik, Juliusz Machulski, Tadeusz Bradecki, Antoni Libera i Izabella Cywińska.
Ostatnim spektaklem była premiera w Teatrze Powszechnym w Warszawie „Słoneczni chłopcy" Neila Simona w reżyserii Macieja Wojtyszki (premiera 19 września 2008).

Był częstym gościem Teatru Telewizji, gdzie zagrał w ponad dwustu spektaklach i prawie dwadzieścia reżyserując. Zaczęło się 16 maja 1957 spektaklem „Goście o zmierzchu" Krystyny Salaburskiej, a także m. in. „Idy marcowe" Thorntona Wildera (Cezar) w reżyserii Jerzego Gruzy (premiera 11 kwietnia 1962), „Antygona" Sofoklesa w reżyserii Olgi Lipińskiej (premiera 19 grudnia 1966), „Księżniczka Mary" Michała Lermontowa w reżyserii Konstantego Ciciszwili (premiera 28 września 1970), „Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza w reżyserii Adama Hanuszkiewicza (premiery 1970-1971), „Ziemia obiecana" Władysława Reymonta reżyseria Andrzeja Wajdy (premiera 1 stycznia 1974), „Bal w Operze" Juliana Tuwima w reżyserii Stefana Szlachtycza (premiera 23 stycznia 1979), „Księżyc świeci nieszczęśliwym" Eugene O'Neilla w reżyserii Jana Englerta (premiera 5 grudnia 1988), „Burza" Williama Szekspira w reżyserii Laco Adamika (premiera 2 grudnia 1991), „Trąd w pałacu sprawiedliwości" Ugo Bettiego w reżyserii Janusza Morgensterna (premiera 9 kwietnia 2001) i ostatni w tym teatrze „Umarli ze Spoon River" Edgara Lee Mastersa w reżyserii Jolanty Ptaszyńskiej (premiera 29 stycznia 2007).

Mało kto wie o jego niezwykłej aktywności w Teatrze Polskiego Radia. Z jego udziałem na przestrzeni lat 1956-2009 zrealizował ponad pół tysiąca słuchowisk radiowych, za które otrzymał wiele nagród i wyróżnień.

Osobny rozdział w jego zawodowym życiu to praca w filmie, Zagrał w około pięćdziesięciu filmach fabularnych. Zadebiutował w 1963 w filmie „Wiano" w reżyserii Jana Łomnickiego. Nastepnie w „Kłopotliwym gościu" (1971) w reżyserii Jerzego Ziarnika, „Ocalenie" (1972) w reżyserii Edwarda Żebrowskiego, „Ziemia obiecana" (1974) w reżyserii Andrzeja Wajdy, „Dzieje grzechu" (1975) w reżyserii Waleriana Borowczyka, „Polskie drogi" (1977) w reżyserii Janusza Morgensterna, „Barwy ochronne" (1977) w reżyserii Krzysztofa Zanussiego, „Lalka" (1978) w reżyserii Ryszarda Bera, „Panny z Wilka" (1979) w reżyserii Andrzeja Wajdy, „Przypadek" (1981) w reżyserii Krzyszyofa Kieślowskiego, „Wesele" (1981) w reżyserii Andrzeja Wajdy, „Matka Królów" (1982) w reżyserii Janusza Zaorskiego, „Baryton" (1984) w reżyserii Janusza Zaorskiego, „Psy" (1992) w reżyserii Władysława Pasikowskiego, "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową" (2000) w reżyserii Krzysztofa Zanussiego, „Persona non grata" (2005) w reżyserii Krzysztofa Zanussiego i „Rewizyta" (2009) w reżyserii Krzysztofa Zanussiego.

Był także adaptatorem, lektorem i narratorem np. w filmach „Ogniem i mieczem" i „Placówka".

Od 1991 był mężem aktorki i reżyserki Olgi Sawickiej.

Zmarł na raka wątroby. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Nagrody i odznaczenia:
1963 - Katowice - FSRiR - nagroda za rolę Andrzeja w "Trzech siostrach" Antoniego Czechowa w Teatrze Współczesnym w Warszawie
1967 - Odznaka 1000-lecia
1968 - Warszawa - V Telewizyjny Festiwal Teatrów Dramatycznych - dyplom honorowy za rolę Czackiego w przedstawieniu "Mądremu biada" Aleksandra Gribojedowa w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1969 - nagroda ministra kultury i sztuki III stopnia za osiągnięcia aktorskie w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1970 - Odznaka za zasługi dla m. Warszawy 1971 - Srebrna Maska - nagroda w plebiscycie czytelników "Expressu Wieczornego" na
najpopularniejszego aktora w roku 1970
1971 - Warszawa - Złoty Ekran za najlepszą rolę męską w TV-za role:Hrabiego w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza, Vladimira w "Czekając na Godota" Samuela Becketta, Aleksandra Puszkina w "Maskaradzie" Michaiła Lermontowa, Docenta w filmie TV "Za ścianą"
1972 - Wrocław - XIII FPSW - nagroda za rolę Laurentego w przedstawieniu "Na czworakach" Tadeusza Różewicza w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1973 - Warna - V Międzynarodowy Festiwal Filmów Czerwonego Krzyża i Medycznych - Nagroda Specjalna Kinematografii Bułgarskiej za rolę Adama w filmie "Ocalenie" w reżyserii Edwarda Żebrowskiego
1973 - Warszawa - Nagroda im.Boya - przyznana przez Klub Krytyki Teatralnej SDP "za wybitne osiągnięcia w dziedzinie teatru współczesnego"
1974 - Złoty Krzyż Zasługi
1974 - Medal 30-lecia PRL
1974 - Wrocław - XV FPSW - nagroda za rolę Pijaka w "Ślubie" Witolda Gombrowicza, ze szczególnym podkreśleniem kultury mowy scenicznej (Teatr Dramatyczny w Warszawie)
1975 - Nagroda Komitetu d/s Radia i Telewizji
1975 - Wrocław - XVI FPSW - nagroda I stopnia za rolę Paganiniego-Rzeźnika w przedstawieniu "Rzeźnia" Sławomira Mrożka w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1975 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia
1977 - Gdańsk - IV FPFF - nagroda za rolę Docenta Jakuba Szelestowskiego w filmie "Barwy ochronne"
1978 - Nagroda Komietu d/s Radia i Telewizji za rolę Krajewskiego w serialu TV "Polskie drogi"
1979 - Krzyż Kawalerski OOP
1997 - Medal 400-lecia stołecznej Warszawy
1979 - Opole - V Opolskie Konfrontacje Teatralne - nagroda za rolę Wielkiego Księcia Konstantego w przedstawieniu "Noc listopadowa" Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Macieja Prusa w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1980 - Wrocław - XXI FPSW - nagroda za rolę Księcia Himalaj w "Operetce" Witolda Gombrowicza w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1980 - Kalisz - XX KST nagroda aktorska za mistrzowskie posługiwanie się słowem polskim
1980 - Kalisz - XX KST - przegląd przedstawień telewizyjnych - główna nagroda zespołowa za spektakl telewizyjny "Czarownice z Salem" Arthura Millera
1980 - Nagroda Państwowa I stopnia za całokształt osiągnięć w teatrze, telewizji i filmie
1980 - Warszawa - Nagroda teatralna tygodnika "Przyjaźń" za rolę Astrowa w przedstawieniu "Wujaszek Wania" Antoniego Czechowa w Teatrze TVP
1981 - Kalisz - XXI KST - główna nagroda w konkursie teatrów TV za wybitne osiągnięcia aktorskie ze szczególnym uwzględnieniem roli Wielkiego Księcia Konstantego w "Kordianie" Juliusza Słowackiego
1981 - Warszawa - Nagroda teatralna tygodnika "Przyjaźń" - nagroda główna za rolę Łunina w przedstawieniu "Łunin czyli śmierć Kubusia Fatalisty" Edwarda Radzińskiego w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1986 - Warszawa - Nagroda prezydenta miasta za wybitne realizacje dramatu polskiego na stołecznych scenach w sezonie 1985/1986
1986 - Warszawa - Nagroda im.Aleksandra Zelwerowicza za rolę tytułową w "Baalu" Bertolta Brechta w Teatrze Powszechnym w Warszawie
1987 - Wrocław - XXVI FPSW - nagroda główna za układ tekstu, reżyserię i rolę w przedstawieniu "Pan Cogito szuka rady" wg Zbigniewa Herberta w Teatrze Powszechnym w Warszawie
1989 - Opole - XV OKT - nagroda zespołowa za spektakl "Kubuś Fatalista" wg Diderota w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1991 - Szczecin - XXVI OPTMF - nagroda publiczności za rolę w przedstawieniu "Powrót pana Cogito" wg Zbigniewa Herberta oraz nagroda główna jury za przedstawienie
1991 - Warszawa - Wielki Splendor - nagroda Teatru Polskiego Radia
1992 - Bydgoszcz - Złoty Wawrzyn Grzymały
1993 - Rzeszów - XXXII RST - nagroda publiczności za rolę G.B.Shawa w przedstawieniu "Najlepsi z przyjaciół" Hugha Whitemore'a graną gościnnie w Teatrze Współczesnym w Warszawie
1994 - Szczecin - XXIX OPTMF nagroda za role: Łomowa, Smirnowa, Chirina w przedstawieniu "33 omdlenia" wg Antoniego Czechowa w Teatrze STU w Krakowie
1994 - Warszawa - Honorowa Odznaka Związku Niewidomych
1994 - Warszawa - Laureat ogólnopolskiego rankingu teatralnego III programu PR (za rolę Zachedryńskiego w "Miłości na Krymie" Sławomira Mrożka)
1995 - Kalisz - XXXV KST - Festiwal Sztuki Aktorskiej - nagroda główna za rolę męską, za rolę Zachedryńskiego w przedstawieniu "Miłość na Krymie" Sławomira Mrożka w Teatrze Współczesnym w Warszawie
1996 - Łódź - II Ogólnopolski Festiwal Sztuk Przyjemnych - w plebiscycie publiczności za Najprzyjemniejszy Spektakl uznano przedstawienie "33 omdlenia" wg Antoniego Czechowa w Teatru Stu w Krakowie.
1997 - Nagroda ministra kultury i sztuki za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej.
1997 - Bolimowo - Festiwal Słuchowisk Polskiego Radia - nagroda dla najlepszego aktora - za role w "Rekon- -strukcji poety" wg Zbigniewa Herberta i w "Odejściu Głodomora" Tadeusza Różewicza.
1997 - Warszawa - III OKNWPSW - nagroda za rolę Igora w przedstawieniu "Koncert" Feliksa Falka w Teatrze TV

1998 - Warszawa - nagroda im.Aleksandra Zelwerowicza za rolę Stomila w "Tangu" Sławomira Mrożka w Teatrze Współczesnym w Warszawie
2000 - Szczecin - XXXV OPTMF "Kontrapunkt" - Wielka Nagroda Małej Formy przyznana z okazji jubileuszowej edycji festiwalu
2000 - Rzeszów - XXXIX RST - "Kwartet" Ronalda Harwooda z Teatru Współczesnego w Warszawie publiczność uznała za najlepszy spektakl przeglądu, a rolę Wilfreda Bonda w tym spektaklu za najlepszą rolę
2000 - Tarnów - IV OFK TALIA - wyróżnienie dla przedstawienia "Kwartet" Ronalda Harwooda w Teatrze Współczesnym w Warszawie
2000 - Gdańsk - XXV FPFF - najlepsza rola męska - nagroda za rolę Tomasza w filmie "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową"
2001 - Gdańsk - Nagroda Specjalna przyznana przez Fundację Theatrum Gedanense w konkursie na najlepsze inscenizacje dramatów Shakespeare'a - za rolę tytułową w "Królu Learze"w reż. Piotra Cieplaka w Teatrze Powszechnym im.Zygmunta Hubnera w Warszawie
2001 - Warszawa - Feliks Warszawski - nagroda za najlepszą role pierwszoplanową w sezonie 2000/01, za rolę tytułową w "Królu Learze" Williama Shakespeare'a w Teatrze Powszechnym im.Zygmunta Hubnera w Warszawie
2001 - Słupca - VIII Prowincjonalia - statuetka "Jańcia Wodnika" za rolę Tomasza w filmie "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową"
2001 - Orzeł - Polska Nagroda Filmowa - za najlepszą rolę męską - za rolę Tomasza w filmie "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową"
2001 - Santa Barbara (USA) - MFF - nagroda dla najlepszego aktora - nagroda za rolę Tomasza w filmie "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową"
2001 - Krzyż Komandorski z Gwiazdą OOP
2002 - Łódź - VIII Ogólnopolski Festiwal Sztuk Przyjemnych - tytuł Najprzyjemniejszy Aktor - za rolę Normana Thayera w przedstawieniu "Nad złotym stawem" Ernesta Thompsona w Teatrze Powszechnym im.Zygmunta Hubnera w Warszawie (plebiscyt publiczności)
2002 - Kalisz - XLII KST - Grand Prix za rolę Normana Thayera w przedstawieniu "Nad złotym stawem" Ernesta Thompsona w Teatrze Powszechnym im. Zygmunta Hubnera w Warszawie
2002 - Bydgoszcz - I Festiwal Prapremier - nagroda za rolę Normana w przedstawieniu "Nad złotym stawem" Ernesta Thompsona w Teatrze Powszechnym im.Zygmunta hubnera w Warszawie
2002 - Złoty Medal za Zasługi Obronności Kraju
2003 - Sopot - III Krajowy Festiwal Teatru PR i Teatru TV Polskiej "Dwa Teatry" - nagroda za pierwszoplanową rolę męską - za rolę Sędziego Romnickiego w przedstawieniu TV "Piękna pani Seidenman" wg Andrzeja Szczypiorskiego
2003 - Poznań - Złoty Laur przyznany przez Grono Patronów Fundacji Scena Na Piętrze w Poznaniu
2005 - Diamentowy Mikrofon - wyróżnienie Zarządu Polskiego Radia
2006 - Nagroda im.Cypriana Kamila Norwida za rolę Leona w przedstawieniu "Kosmos" Witolda Gombrowicza w reżyserii Jerzego Jarockiego w Teatrze Narodowym w Warszawie
2006 - Warszawa - Nagroda im.Boya za rok 2005 - za wybitne osiągnięcia aktorskie, szczególnie za role w przedstawieniach "Zapasiewicz gra Becketta" w Teatrze Powszechnym im.Zygmunta Hubnera i "Kosmos" Witolda Gombrowicza w Teatrze Narodowym w Warszawie
2006 - Warszawa - Feliks Warszawski - nagroda w kategorii "pierwszoplanowa rola męska" za rolę Leona w "Kosmosie" według Witolda Gombrowicza w reżyserii Jerzego Jarockiego w Teatrze Narodowym w Warszawie
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 16 lipca 2009 „w uznaniu wybitnych zasług dla rozwoju kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej i dydaktycznej")

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
13 września 2023

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...