30 lat temu zmarł Jerzy Duszyński

W środę 23 lipca minie 30 lat od śmierci aktora Jerzego Duszyńskiego, wielkiego amanta polskiego kina, odtwórcy niezapomnianych ról w "Zakazanych piosenkach" i "Skarbie".

"Zaraz po wojnie szalały za nim tłumy. Nie mógł spokojnie przejść ulicą" - wspominał po latach Witold Sadowy. Jerzy Duszyński urodził się 15 maja 1917 r. w Moskwie. W latach 1939-41 występował na scenie Teatru Polskiego w Wilnie. W 1940 r. odbył się w Wilnie jego ślub z Hanką Bielicką. - Weselne śniadanie, skromne, wojenne, urządziła nam w swoim domu Hanka Ordonówna - opowiadała Bielicka w jednym z wywiadów. W latach 1941-44 Duszyński pracował w Wilnie jako kelner. Pod koniec 1944 r. wraz z zespołem Polskiego Teatru Dramatycznego przybył do Białegostoku, gdzie występował następnie w miejscowym teatrze. W latach 1945-49 był aktorem Teatru Kameralnego Domu Wojska Polskiego w Łodzi. Karierę filmową rozpoczął w 1946 r. rolą w "Zakazanych piosenkach" Leonarda Buczkowskiego, która przyniosła mu wielką popularność. Autorem scenariusza tego filmu był Ludwik Starski, ojciec scenografa Allana Starskiego, a asystentem Buczkowskiego - Jerzy Kawalerowicz. W 1946 r. Duszyński wystąpił także w wyreżyserowanym przez Stanisława Wohla i Józefa Wyszomirskiego filmie "Dwie godziny", gdzie zagrali również Hanna Skarżanka, Danuta Szaflarska, Władysław Hańcza i Tadeusz Łomnicki. Film nie mógł być jednak pokazywany w kinach, a po latach nazwano go "pierwszym półkownikiem Polski Ludowej". Komunistyczna cenzura dopatrzyła się w nim bowiem niebezpiecznych treści i zabroniła wprowadzania go do polskich kin. "Dwie godziny" miały premierę dopiero 11 lat po realizacji, w 1957 roku. W 1949 r. premierę miał kolejny słynny film Leonarda Buczkowskiego "Skarb", w którym główne role zagrali Duszyński, Szaflarska, Alina Janowska i Adolf Dymsza. W Warszawie film bił rekordy popularności, kina były oblężone - po bilety na "Skarb" ustawiały się kolejki długie na kilkaset metrów. Kobiety szalały na punkcie przystojnego Duszyńskiego. Wśród kreacji Duszyńskiego były role w filmach: "Młodość Chopina" Aleksandra Forda (1951), "Domek z kart" Erwina Axera (1953), "Żołnierz zwycięstwa" Wandy Jakubowskiej (1953), "Autobus odjeżdża 6:20" Jana Rybkowskiego (1954, gdzie partnerował Aleksandrze Śląskiej), "Cafe Pod Minogą" Bronisława Broka (1959), "Mąż swojej żony" Stanisława Barei (1960), "Człowiek z M-3" Leona Jeannota (1968), "Jak rozpętałem II wojnę światową" Tadeusza Chmielewskiego (1969), "Paragon gola" Stanisława Jędryki (1969), "Hydrozagadka" Andrzeja Kondratiuka (1970) oraz w serialu Stanisława Jędryki "Do przerwy 0:1" (1960). Duszyński wystąpił też w "Co mi zrobisz jak mnie złapiesz" Stanisława Barei (1978) - gdzie zagrał klienta awanturującego się o podstawowe zasady higieny w sklepie oraz w filmie "Śmierć prezydenta" Jerzego Kawalerowicza (1977) - gdzie wcielił się w Józefa Piłsudskiego. Kariera teatralna Duszyńskiego obejmowała m.in. występy na scenach Teatru Kameralnego Domu Żołnierza w Łodzi oraz teatrów warszawskich - Współczesnego, Narodowego, Syreny, Ateneum i Rozmaitości. Do jego najbardziej znanych kreacji należały role Jima w "Szklanej menażerii" Tennessee Williamsa (1947, Teatr Kameralny Domu Żołnierza w Łodzi, reż. Erwin Axer) i Williego w "Niemcach" Leona Kruczkowskiego (1955, Teatr Narodowy w Warszawie, reż. Erwin Axer). Jerzy Duszyński zmarł 23 lipca 1978 r. w Warszawie, w wieku 61 lat. Filmografia 1979: Doktor Murek jako Niewiarowicz, prezydent miasta 1978: Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz? jako klient w sklepie spożywczym 1977: Indeks. Życie i twórczość Józefa M. jako Stryj Karol 1977: Śmierć prezydenta jako Józef Piłsudski 1977-1978: Układ krążenia 1976: Ocalić miasto 1973: Godzina szczytu jako Profesor 1970: Hydrozagadka jako Docent Frątczak 1969: Jak rozpętałem II Wojnę Światową jako Leonelli, żołnierz włoski 1969: Paragon gola jako dziennikarz 1968: Człowiek z M-3 jako Urzędnik USC 1968-1969: Dzieci z naszej szkoły 1966: Przedświąteczny wieczór jako lekarz 1964: Panienka z okienka jako Denhof 1963: Daleka jest droga jako Strzałka 1961: Mąż swojej żony jako Kurkiewicz 1959: Awantura o Basię jako Stanisław Olszowski 1959: Cafe Pod Minogą jako Redaktor Andrzej Zagórski 1958: Černý prapor jako Antek 1954: Autobus odjeżdża 6:20 jako Wiktor Poradzki 1953: Żołnierz zwycięstwa jako Henryk Liciński, współpracownik sił reakcyjnych 1953: Domek z kart jako Wojskowy 1951: Młodość Chopina jako Stefan Witwicki 1951: Warszawska premiera jako Wolski 1948: Skarb jako Witek Konar 1946: Dwie godziny jako Marek 1946: Zakazane piosenki jako Roman Tokarski za www.filmweb.pl

zyt
PAP, Rzeczpospolita
23 lipca 2008