Dobrzy znajomi zaskakują

Kain i Abel, chyba najbardziej znani w kulturze biblijni bracia, ciągle inspirują. Wydawać by się mogło, że ten biblijny motyw wyczerpał się. Tymczasem okazuje się, że może być wykorzystany do opowieści o nieco innych sprawach: pedofilii, braterstwie chłopców wywodzących się z różnych środowisk, ale też metaforycznie, np. o konflikcie między narodami...

"Bliscy Nieznajomi" to festiwal kameralny. Po trzech dniach publiczność już się rozpoznaje, mówi sobie dobry wieczór... Za każdym razem festiwal ma swój temat, wokół którego skupiają się przedstawienia. I to on przyciąga ludzi, a nie gwiazdy, chociaż ich nie brakuje. Biblijni bracia objawili się w różnych relacjach i kontekstach.

Bracia biologiczni - ten typ reprezentowali na festiwalu z jednej strony najbardziej znani literaccy bracia - Karamazow i zupełnie nieznani Drew i Terry.

W 1979 roku podczas Forum Młodego Teatru w Toruniu Janusz Opryński ogłosił 22 tezy do przemyślenia. Jako czwartą tezę umieścił w tym spisie "Czytaj Dostojewskiego". Czytał go długo i wnikliwie. W 2011 roku zrealizował "Braci Karamazow". I zrobił genialne przedstawienie. Takie, jakie lubię: mięsiste, gęste, emocjonalne. U Opryńskiego bracia walczą między sobą, ale walczą też z ojcem. Ten dom mężczyzn kipi testosteronem, siłą, chęcią walki: na słowa, idee, na ilość wypitej wódki. Bracia nieustannie dialogują na temat istnienia Boga i diabła, przyczyn zła rządzącego światem...

Drew i Terry z dramatu "W mrocznym mrocznym domu" nie myślą ani o Bogu, ani o diable. Są już dorosłymi facetami, ale nie mogą się uwolnić od wspomnień mężczyzny, przyjaciela rodziny, który ich wykorzystywał seksualnie. Terry jest homoseksualistą, Drew - dobrze sytuowanym popaprańcem życiowym. Terry staje się mordercą, bo chce się zemścić na swoim oprawcy, za-bijając jego nastoletnią córkę. Który z nich jest Kainem? Który Ablem? W którym z braci tkwi biblijne zło? W tej historii to, co oczywiste, niespodziewanie okazuje się nieoczywiste. Terry chciał chronić brata w dzieciństwie przed znajomym, choć przyznaje, że kontakty z nim nie były mu nieprzyjemne. Ale kiedy potrzebował wsparcia ze strony młodszego, nie otrzymał go. Trafił na cztery lata do poprawczaka. Po latach wrócił, by ocalić młodszego braciszka przed zamknięciem w zakładzie psychiatrycznym.

Bracia z wyboru - Teatr Krypta ze Szczecina od ośmiu lat gra "Mojo Mickybo" [na zdjęciu]. Aktorzy się już zestarzeli, konflikt w Belfaście pokrył kurz historii. Ale ciągle na świecie są miejsca, gdzie żyją dzieci różnych wyznań, kolorów skóry, bogaci i biedni, ale im to nie przeszkadza. Nawet, jeśli w tę przyjaźń wnika polityka, wojna...

Bracia metaforyczni - Kain i Abel mogą być metaforą kata i ofiary. To chwyt dość często wykorzystywany w literaturze, w teatrze, w filmie. Niesie on zwykle dodatkowe pytanie o problem zła, który istnieje w każdym człowieku. Tacy metaforyczni bracia są bohaterami dwóch współczesnych polskich dramatów: "Na Boga!" Jarosława Murawskiego i "Samospalenie" Krzysztofa Szekalskiego. Pierwszy dotyka polskiej religijności i Kościoła katolickiego, drugi - polskiej historii najnowszej. Dramat Murawskiego to wielkie widowisko, sztuka Szekalskiego to kameralny monodram. W obu przypadkach klucz biblijnych braci wydaje się intelektualnie i teatralnie interesujący.

Stefan Drajewski
Polska Głos Wielkopolski
3 czerwca 2014