Halina Gryglaszewska (1917 - 2010)

Urodziła się 13 czerwca 1917 w Charkowie. Zmarła 18 czerwca 2010 w Krakowie.

W czasie nauki w gimnazjum i na studiach w Warszawie czynnie uczestniczyła w ruchu harcerskim osiągając stopień harcmistrzymi. Do drugiej wojny światowej mieszkała kolejno w Nowym Sączu, Brześciu nad Bugiem, Wilnie i w Warszawie, a od 1945 do śmierci w Krakowie. Podczas drugiej wojny światowej walczyła w I Batalionie 16pp Armii Krakowej "Barbara"; brała udział m.in. w zwycięskiej bitwie pod Jamną.

Studiowała socjologię i dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim. Absolwentka wydziału aktorskiego i wydziału reżyserii dramatu w krakowskiej PWST.

Zadebiutowała 13 października 1946 rolą Pani Nocy w „Niebieskim ptaku Maurice'a Maeterlincka w reż. Marii Billiżanki w krakowskim Teatrze dla Dzieci „Wesoła Gromadka", a następnie w przedstawieniu dyplomowym w Starym Teatrze zagrała Menadę w „Orfeuszu" Anny Świrszczyńskiej w reż. Władysława Woźnika (31 października 1946). Następny „dyplom" miała „Odysie u Feaków" Stefana Flukowskiego (Iris) w reż. Józefa Karbowskiego (1 marca 1947).

28 listopada wystąpiła w roli Dziewki w Klątwie" Stanisława Wyspiańskiego w Teatrach Dramatycznych (Teatr im. Juliusza Słowackiego) w Krakowie.

Do końca 1958 grała wyłącznie w Krakowie, głównie w Starym Teatrze i czasami w Teatrze Słowackiego m. in. w „Seansie" Cowarda Noela (Edyta) w reż. Włodzisława Ziembińskiego (24 lipca 1948 - Stary Teatr), „Balladynie" Juliusza Słowackiego (Balladyna) w reż. Bronisława Dąbrowskiego (30 czerwca 1959 – Słowackiego), „Rozbitym dzbanie" Heinricha von Kleista (Pani Brygida) w reż. Ireny Babel (4 lipca 1953 – Stary Teatr), „Domu Bernardy Alba" Federico Garcíi Lorki (Martirio) w reż. Haliny Gall (14 marca 1956 – Stary Teatr), „Hamlecie" Williama Szekspira (Królowa) w reż. Romana Zawistowskiego (30 września 1956 - Stary Teatr) i w „Cydzie" Stanisława Wyspiańskiego (Szimena) w reż. Romana Zawistowskiego (8 września 1957 – Stary Teatr).

W Starym Teatrze zadebiutowała także jako reżyser w spektaklu „Huragan na "Caine" Hermana Wouka i Jose Andre Lacoure'a (20 grudnia 1958).

W latach 21 marca 1959 rozpoczęła pracę w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach i Radomiu reżyserując również „Huragan na "Caine". W Kielcach i Radomiu wyłącznie reżyserowała m. in. „Męża i żonę" Aleksandra Fredry (25 maja 1959), „Makbeta" Williama Szekspira (3 marca 1960), „Porwanie Sabinek" Franza i Paula Schonthanów (10 grudnia 1960).

Dalej zawodowo związana przede wszystkim ze scenami krakowskimi: Miejskimi Teatrami Dramatycznymi (1946-1954), Teatrem Starym (1954-1959), Teatrem im. J. Słowackiego (1961-1962) i (1971-1987) i Teatrem Rozmaitości, któremu przez osiem lat dyrektorowała (1963-1971). W latach 1959-1961 pełniła funkcję kierownika artystycznego Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach. W latach 1955-1957 była prorektorem krakowskiej szkoły teatralnej.

W Teatrze Telewizji zadebiutowała 10 sierpnia 1965 reżyserując spektakl "Barbara Radziwiłłówna" Alojzego Felińskiego. Wyreżyserowała tam trzy premiery a w ponad trzydziestu wystąpiła jako aktorka. Jedna z najciekawszych ról w TTV, to Matka w „Niespodziance" Karola Huberta Rostworowskiego w reż. Jana świderskiego (30 stycznia 1978).

Bardzo aktywnie współpracowała z Teatrem Polskiego Radia, w którym również zagrała w ponad czterdziestu słuchowiskach, począwszy od „Pana Graby" Elizy Orzeszkowej (Klara) w reż. Jerzego Ronarda Bujańskiego (20 maja 1952), na „Błogosławionej, świętej" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (Matka księdza) w reż. Romany Bobrowskiej (4 maja 2000).

Karierę filmową rozpoczęła w 1957, od roli Stasi w „Trzech kobietach" w reż. Stanisława Różewicza, a także m. in. w „Bolesławie Śmiałym:, „Ziemi obiecanej", „Strachu", „Próbie ciśnienia", „Białym mazurze", „Wściekłym", „Podwójnym życiu Weroniki" i „Cwale". „Nic" (1998) w reż. Doroty Kędzierzawskiej był ostatnim filmem w jakim zagrała.

W 1987 przeszła na emeryturę, ale nadal pojawiała się na scenie. Ostatni jej występ w wieku 92 lat miał miejsce 20 listopada 2009 na deskach Teatru Słowackiego w Krakowie w roli Laury w Epilogu w Kordianie J. Słowackiego.

Córka Romana Gryglaszewskiego, inżyniera geodety, również aktora i reżysera, oraz Janiny von Scharff.
Dwukrotnie zamężna: z Gustawem Niemcem, harcmistrzem, komendantem hufca harcerzy w Wolnym Mieście Gdańsku, później członkiem komendy Chorągwi Gdańskiej i p.o. Szefa Głównej Kwatery Organizacji Harcerzy (Pasieka) w Warszawie, i Antonínem Dvořákiem, czeskim reżyserem, teatrologiem i prozaikiem.

Pochowana na Starym Cmentarzu w Tarnowie.

Odznaczenia i nagrody:
1955 - Medal 10-lecia Polski Ludowej
1956 - Złoty Krzyż Zasługi
1965 - II Telewizyjny Festiwal Teatrów Dramatycznych - nagroda za rolę Bony w "Barbarze Radziwiłłównie" Alojzego Felińskiego w Teatrze Rozmaitości w Krakowie
1967 - Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
1968 - Wrocław - III WROSTJA - nagroda Przewodniczącego RN miasta Wrocławia za monodram "Eksperyment"
1969 - Złota Odznaka za zasługi dla Krakowa
1971 - Złota Odznaka za zasługi dla Krakowa
1976 - Kalisz - XVI Kaliskie Spotkania Teatralne - nagroda indywidulana za rolę Gwinony w spektaklu "Lilla Weneda"
1976 - Triest - XIV Międzynarodowy Festiwal Filmów Fantastyczno-Naukowych - Nagroda "Srebrny Asteroid" za najlepszą kreację aktorską w filmie "Bielszy niż śnieg" w reżyserii Wojciecha Marczewskiego
1977 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1977 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia aktorskie i reżyserskie
1979 - Odznaka "Zasłużony Działacz Kultury"
1981 - Medal Komisji Edukacji Narodowej
1987 - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
1989 - Zasłużony dla Kultury Narodowej
1995 - Srebrna Maska Teatru im.Stefana Żeromskiego w Kielcach z okazji 50-lecia sceny
2000 - Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za rok 1999 za całokształt pracy artystycznej w dziedzinie teatru
2006 - Nagroda Fundacji Kultury Polskiej
2006 - Odznaka "Honoris Gratia" Prezydenta Krakowa
2006 - Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis"

Żródło: E-teatr, Wikipedia, FilmPolski

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
13 czerwca 2023