Isaac Bashevis Singer (1902 - 1991)

Urodził się 21 listopada 1902 lub 14 lipca 1904 w Leoncinie. Zmarł 24 lipca 1991 w Miami na Florydzie.

Urodził się jako Icek-Hersz Zynger w Leoncinie, wsi w pobliżu Nowego Dworu Mazowieckiego. Jego ojciec był chasydzkim rabinem. Matka pisarza, Batszewa, także pochodziła z religijnej rodziny rabinackiej z Biłgoraja. To od imienia matki Singer utworzył swój pseudonim literacki. Singerowie mieszkali tam, gdzie ojcu rodziny udało się zyskać posadę rabina. Z Leoncina przenieśli się do Radzymina, a stamtąd do Warszawy, na ulice Krochmalną, w samym sercu dzielnicy warszawskich Żydów. W 1921 r. pisarz wstąpił do Seminarium Rabinicznego Takemoni. Wkrótce wyjechał do Leoncina by zająć się nauczaniem języka hebrajskiego, jednak kłopoty z utrzymaniem spowodowały powrót do Warszawy. W Warszawie podjął się pracy korektora w oraz tłumacza na jidysz.

Jego pisarski debiut to opowiadanie napisane w 1925 „Na starość" opowiadające o jego rodzinnym Biłgoraju, które zostało opublikowane w ramach konkursu literackiego, podpisane pseudonimem Ce(Tse) w „Literarische Bleter", gdzie zatrudnił się jako korektor. Oprócz tego pisał wiele wprawek do szuflady, które jednak uformowały jego przyszły styl i wpłynęły na jego całą twórczość.

Biłgoraj był dla niego miejscem szczególnym, o którym wspominał po latach: "Miałem możliwość widzieć przeszłość taką, jaką ona była. Zdawało mi się, że czas się cofnął. Żyłem żydowską historią". Ale to właśnie w Biłgoraju Singer zrozumiał, że nie pasuje do świata tradycyjnych Żydów, musi szukać swojej własnej drogi.

Pierwszą jego powieść „Szatan w Goraju" drukowano w odcinkach w latach 1933-1934 w czasopiśmie literackim „Globus", które powstało z inicjatywy jego przyjaciela poety Aarona Zeitlina oraz samego Singera. W całości powieść ta została opublikowana w 1935. Powieść opowiada historię pogromu Żydów ze wsi Goraj nieopodal Biłgoraja, dokonanego przez kozaków w czasie Powstania Chmielnickiego w 1648 r., kiedy to zginęła 1/3 miejscowej ludności. Do tego samego wątku Singer wrócił później w powieści Niewolnik wydanej już w Stanach Zjednoczonych w 1962 r.

Z powodu trudności finansowych oraz obawiając się narastającej fali narodowego socjalizmu Singer zdecydował się na wyjazd do Stanów Zjednoczonych, rozstając się wcześniej z wieloletnią partnerką Rachelą (Rochl Szapiro) i synem Izraelem, którzy wyjechali najpierw do Moskwy, a następnie przez Turcję do Palestyny. Rozpoczął pracę w czasopiśmie „Forwerts – The Yiddish Forward" w Nowym Jorku, w którym zaczął drukować powieść „Grzeszny Mesjasz". Wpadł jednak w w depresję, którą później opisał w opowiadaniu „Zagubiony w Ameryce" (1974) oraz w fabularyzowanej autobiografii „Miłość i wygnanie" (1984).

W 1940 r. poślubił żydowską emigrantkę z Monachium. Dzięki jej pomocy finansowej mógł swobodnie zająć się pisaniem i działalnością dziennikarską, stając się jednym z najbardziej płodnych autorów „The Forward". To w tym okresie zmienił swój pseudonim literacki na bardziej zamerykanizowany, a także zaczął się posługiwać pseudonimami Varshavsky oraz D. Segal. Opisywał problemy środowiska Żydów, ich zwyczaje i tradycje. Jego najważniejsze dzieła, oprócz krótkich opowiadań, to: „Rodzina Muszkatów", „Sztukmistrz z Lublina", „Śmierć Matuzalema".

W twórczości ukazywał religijno-filozoficzne problemy moralne oraz konflikty środowisk ortodoksyjnych i zasymilowanych Żydów. W barwny sposób przywoływał do życia nieistniejący już świat Żydów, a zwłaszcza chasydów we wschodniej Polsce. Do arcydzieł literatury należą krótkie opowiadania Singera, odznaczające się kunsztem narratorskim, często stylizatorskim, także wnikliwym portretowaniem postaci. Pisarstwo przez całe życie było jego pasją – nieomalże obsesją. Interesował się też filozofią, np. Spinozą, Schopenhauerem. W swych utworach, często ustami ich bohaterów, przytacza różne teorie filozoficzne. Znaczny wpływ na jego twórczość miała także klasyczna powieść rosyjska XIX w. Z ludzi mających na niego największy wpływ literacki wymieniał swojego starszego brata, Israela Joszuę.

Przez ostatnie 35 lat życia był etycznym wegetarianinem. W jednym z opowiadań napisał: „Dla zwierząt wszyscy ludzie to naziści, a ich życie to wieczna Treblinka".

Zmarł w wieku 88 lat. Został pochowany na cmentarzu żydowskim w New Jersey.

Został laureatem Literackiej Nagrody Nobla za 1978 r.

Źródła: Dzieje.pl, Nobelprize, simile.republika.pl, The Paris Review



Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
24 lipca 2023