Józef Para (1922 - 2020)

Urodził się 1 lipca 1922 w Wojakowej w powiecie brzeskim. Zmarł 9 listopada 2020 w Warszawie.

Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej w Krakowie (1949).

Jako student współpracował w latach 1947–1949 z Teatrem Słowackiego, Teatrem Starym i Teatrem Rapsodycznym. Członek Związku Artystów Scen Polskich.

Dyrektor teatrów: Polskiego w Bielsku–Białej (1967–1973), Współczesnego we Wrocławiu (1973–1975), Śląskiego w Katowicach (1975–1977), oraz od 1982 do 2009 roku profesor nadzwyczajny w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej i Teatralnej w Łodzi.

Zagrał wiele ról teatralnych, telewizyjnych, czy filmowych, m.in. w „Agencie nr 1", „Człowieku na torze", „Trędowatej", „Królowej Bonie", „Do krwi ostatniej", „Polonia Restituta", „Najdłuższej wojnie nowoczesnej Europy", czy w „Alchemiku Sendiviusie", oraz w obrazie Juliusza Machulskiego „Vabank" i „Vabank II".

W teatralnych inscenizacjach, których był często także reżyserem, zagrał Zbigniewa w „Mazepie" i tytułowego Horsztyńskiego Słowackiego, Helmera i Dr. Rancka w „Domu lalki" Ibsena, Bohatera w „Kartotece" Różewicza, Króla w „Hamlecie" Szekspira, Łatkę w „Dożywociu" Fredry, Pierczichina w „Mieszczanach" Gorkiego, AA w „Emigrantach" Mrożka, Konrada w „Wyzwoleniu" Wyspiańskiego, czy Tipoffa w „Lekarzu bezdomnym" Słonimskiego.

Kawaler Krzyża Kawalerskiego (1977) i Komandorskiego (1998) Orderu Odrodzenia Polski.

Najbardziej znany z ról komisarza Przygody w filmach Vabank i Vabank II.

Ma w swoim dorobku aktorskim i reżyserskim, na deskach teatrów, na planach filmowych i w produkcjach telewizyjnych ponad 100 prac twórczych.

Jest również autorem książki wspomnieniowej pt. „Salony i kulisy", opublikowanej w roku 1998 nakładem Wydawnictwa Śląsk.

Zagrał wiele ról teatralnych, telewizyjnych, czy filmowych, m.in. w „Agencie nr 1", „Człowieku na torze", „Trędowatej", „Królowej Bonie", „Do krwi ostatniej", „Polonia Restituta", „Najdłuższej wojnie nowoczesnej Europy", czy w „Alchemiku Sendiviusie", oraz w obrazie Juliusza Machulskiego „Vabank" i „Vabank II".

W teatralnych inscenizacjach, których był często także reżyserem, zagrał Zbigniewa w „Mazepie" i tytułowego Horsztyńskiego Słowackiego, Helmera i Dr. Rancka w „Domu lalki" Ibsena, Bohatera w „Kartotece" Różewicza, Króla w „Hamlecie" Szekspira, Łatkę w „Dożywociu" Fredry, Pierczichina w „Mieszczanach" Gorkiego, AA w „Emigrantach" Mrożka, Konrada w „Wyzwoleniu" Wyspiańskiego, czy Tipoffa w „Lekarzu bezdomnym" Słonimskiego.

Nagrody i odznaczenia:
1954 - Nagroda Państwowa za kreacje aktorskie
1972 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za całokształt pracy artystycznej
1972 - Złoty Krzyż Zasługi
1973 - Nagroda Województwa Katowickiego
1975 - Złota Odznaka Zasłużonego dla Województwa Katowickiego w Dziedzinie Kultury
1976 - Odznaka Działacza Kultury
1977 - Złota Maska Województwa Katowickiego
1977 - Srebrna Maska Województwa Katowickiego
1977 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1995 - Nagroda Województwa Bielsko-Biała
1998 - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
2007 - Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis" w 60 lecie pracy aktorskiej, 40 lecie pracy reżyserskiej i 25 lecie pracy pedagogicznej

Żródła: FilmPolski, e-teatr, Wikipedia

Ryszard Klimczak, l: dt, h: 150950
Dziennik Teatralny
10 listopada 2022