Kazimierz Brodzikowski (1897 - 1979)

Urodził się 8 stycznia 1897 we Włocławku. Zmarł 12 lipca 1979 w Warszawie.

Uczył się w szkole realnej we Włocławku; jako uczeń należał do Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, za co był aresztowany i więziony. W 1914 zdał maturę. Studiował (m.in. prawo) na Uniwersytecie Warszawskim i Jagiellońskim.

Od 1916 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej na Kujawach; w 1918-20 jako ochotnik służył w Wojsku Polskim; walczył na froncie wschodnim w czasie wojny polsko-bolszewickiej, m.in. brał udział w obronie Przemyśla.

W 1920-21 uczył się w Warszawskim Szkole Dramatycznej. W 1922-23 uczeń Instytutu Reduty; od 1922 brał udział w przedstawieniach, w tymże roku zdał egzamin aktorski ZASP-u. Od sezonu 1923/24 był w zespole Reduty; pierwszą znaną jego rolą był Andrzej ("Rycerz powietrza"), w spektaklu granym od 8 listopada 1923 przez zespół Rozmaitości i Reduty na scenie Teatru im. Bogusławskiego; inne role z tego sezonu, które grał w Reducie, to: Adam ("Pastorałka"), Malinowski ("Dom otwarty"). Latem 1924 brał udział w objeździe Reduty. W sezonie 1924/25 występował w warszawskim Teatrze im. Bogusławskiego, m.in. jako Maciek ("Skalmierzanki"), Antygon ("Opowieść zimowa"), Wolarz ("Pasterka wśród wilków"), 1925/26 w zespole Reduty w Wilnie oraz w objazdach, podczas których grał m.in. Smugonia ("Uciekła mi przepióreczka"), Jana Chudego ("Turoń"). W sezonie 1926/27 występował w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie; 1927/28 i 1928/29 w Teatrze Nowym w Poznaniu, m.in. jako Kazimierz ("Śnieg"), Boryna ("Chłopi"), Bartnicki ("Żabusia"); 1929/30 w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy oraz z zespołem bydgoskim gościnnie m.in. w Gdańsku (luty 1930) jako Wiktor ("Pan Jowialski"); 1930/31 w Teatrze Miejskim w Toruniu, m.in. jako Car ("Kordian"), Maurycy ("Małka Szwarcenkopf"). W sezonie 1931/32 początkowo zaangażował się znowu do Bydgoszczy, wkrótce jednak przeniósł się do Warszawy, gdzie w grudniu 1931 i styczniu 1932 występował w Teatrze Polskim, a od marca 1932 w Teatrze im. Żeromskiego pod kierownictwem Ireny Solskiej, m.in. jako Stryj ("Dzień październikowy"), Sobowtór ("Sobowtór"). W sezonie 1932/33 występował krótko w Teatrze Polskim w Poznaniu, następnie w przedstawieniach Instytutu Reduty w Warszawie. W sezonie 1933/34 początkowie grał w Teatrze Kameralnym w Warszawie i gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu (wrzesień 1933), a w drugiej połowie tego sezonu w Teatrze Wołyńskim im. Słowackiego w Łucku i w objazdach, m.in. w Krzemieńcu (maj 1934). Na sezon 1934/35 zaangażował go do Częstochowy Iwo Gall, tu zaczął reżyserować. Następnie przez cztery sezony 1935/36-1938/39 (w sezonie ostatnim wraz z Teatrem Krotkem) prowadził Miejski Teatr Kameralny w Częstochowie; był jego dyrektorem, kierownikiem artystycznym, reżyserem i aktorem; reżyserował m.in.: "W małym domku" (1936), "Zemstę" (1937), "Uciekła mi przepióreczka", "Grube ryby" (1938). W Częstochowie współpracował z redakcją miesięcznika "Drugi Tor".

Podczas II wojny światowej nie występował; mieszkał na wsi, pracował w Warszawskiej Izbie Rolniczej.

Zaraz po opuszczeniu przez wojska niemieckie Częstochowy, wraz z Tadeuszem Krotke zorganizował tu w styczniu 1945 Teatr Miejski, który w lutym tego roku rozpoczął działalność.

Wkrótce przeniósł się z Częstochowy do Krakowa. Ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, uzyskał stopień magistra; przez trzy lata studiował też historię sztuki. Po wojnie organizował na nowo dawnych redutowców; jesienią 1945 na zebraniu w Starym Teatrze został wybrany sekretarzem Zarządu Tymczasowego Zespołu Reduty w Krakowie. Występował na scenach krakowskich: od 17 czerwca 1945 w Starym Teatrze w roli Dominika Ileckiego ("Dzień jego powrotu"), latem 1945 i w początku sezonu 1945/46 nadal w Starym Teatrze, a następnie w Teatrze Kameralnym TUR i w Teatrze im. Słowackiego. W 1946 (lipiec-październik) w Teatrze Miejskim w Opolu reżyserował gościnnie "Szkarłatne róże" i "W małym domku" (Doktor). Przez resztę sezonu 1946/47 występował ponownie w Teatrze Kameralnym TUR w Krakowie. W sezonie 1947/48 najpierw współpracował z Teatrze im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim (m.in. w październiku 1947 reżyserował "Damy i huzary"); następnie brał udział w objazdach po wielu miastach w Polsce. W sezonie 1948/49 występował znowu w Krakowie w Teatrze Młodego Widza.

W 1949 miał być dyrektorem zespołu objazdowego organizowanego przy Teatrze Młodego Widza, ale w końcu zespół ten nie powstał. W sezonach 1949/50-1952/53 był aktorem i reżyserem Teatru Polskiego w Bielsku-Białej; 8 sierpnia 1952 obchodził tu jubileusz trzydziestolecia pracy artystycznej w roli Lipowskiego ("Szczęście Frania"). W drugiej połowie sezonu 1952/53 zaczął występować i reżyserować (marzec 1953 - "Eugenia Grandet", czerwiec tego roku - "Damy i huzary") w Teatrów Dramatycznych w Szczecinie i pracował tam również w sezonie 1953/54 (reżyserował "Szczęście Frania"). W sezonie 1954/55-1956/57 występował i reżyserował w Teatrze Powszechnym i w Teatrze Młodego Widza w Łodzi.

W 1957-66 reżyserował przedstawienia dyplomowe w łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej (następnie Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa).

W 1957 przeniósł się do Warszawy i w sezonie 1957/58 zaangażował do zespołu Teatrze Młodej Warszawy (od 1958 pn. Teatr Klasyczny); w teatrze tym oraz na jego drugiej scenie Teatru Rozmaitości występował do 1968, tj. do przejścia na emeryturę. W 1959 gościnnie reżyserował sztukę "Kto zawinił?" w Teatrze Dramatycznym w Częstochowie, w 1965 "Mazepę" w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu oraz w Teatrze Ziemi Gdańskiej. W sezonie 1971/72 doangażowany w Teatrze Młodzieży Widziadło w Warszawie grał rolę Uczonego II ("Mikołaj Kopernik"). W sezonie 1975/76 występował jeszcze w Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu, w rolach: Starego człowieka ("Trzeci wiek") i Talbota ("Maria Stuart" F. Schillera).

W swej wieloletniej karierze zagrał wiele różnorodnych ról z których najważniejsze, prócz wymienionych, to przed wojną: Dziennikarz ("Wesele", 1925), Pułask i Regimentarz ("Ksiądz Marek", 1928), Zygmunt Star; ("Złote więzy", 1929), Kaznodzieja ("Wyzwolenie"), Chłopicki ("Warszawianka"), Cześnik ("Zemsta", 1937), Rotmistrz ("Damy i huzary", 1938); oraz grane po wojnie Generał Bridgenard ("Nowa umowa małżeńska", 1946) Szambelan Czarnoskalski ("Rozbitki", 1947), Major ("Pan Geldhab", 1949), Kleant ("Świętoszek", 1950). Pan Grandet ("Eugenia Grandet", 1951), Major ("Damy i huzary", 1953), Major ("Fantazy", 1953), Wojewoda ("Mazepa", 1955).

Grał w filmach polskich: "Serce na ulicy" (1931), "Pałac na kółkach" (1932), "Przeor Kordecki-Obrońca Częstochowy" (1934), także w kilku powojennych m. in.: „Nawrócony" (1947), „Młodość Chopina" (1951), „Zemsta" (1956), „Panny z Wilka" (1979).

W Teatrze Telewizji zadebiutował w Kobrze pt. „Pamiętnik babci" w reż. Józefa Słotwińskiego (29 stycznia 1959). Grał także m. in.: „Sztorm" w reż. Ireneusza Kanickiego (6 listopada 1967), „Kariera Artura Ui" w reż. Jerzego Gruzy (25 czerwca 1973) i „Ostatnie dni" Michaiła Bułhakowa w reż. Macieja Wojtyszki (3 października 1977).

Tłumaczył sztuki Aleksandra Ostrowskiego, Iwana Turgieniewa, Mikołaja Gogola, Walentina Pietrowicza Katajewa, Dienisa Fonwizina. W tomie "O zespole Reduty 1919-1939" (Warszawa 1970) opublikował wspomnienia pt. "Urywki z pamiętnika redutowca".

Aktor ceniony i użyteczny, prezentował typ aktorstwa solidnego, realistycznego, opartego na najlepszych tradycjach.

Z okazji trzydziestolecia pracy scenicznej, pisano w "Teatrze": "Wykonuje powierzone sobie zadania zawsze z wielką sumiennością i talentem, umiejąc znaleźć właściwy styl i charakter interpretowanej roli, tworząc wyraziste postacie zarówno w komedii jak i w dramacie i celując zwłaszcza w odtwarzaniu ról o silniejszym podkładzie dramatycznym i charakterystycznym".

Był synem Aleksandra B. i Stefanii z Siudeckich, mężem najpierw Haliny Zieleniewskiej (zob. t. 1; ślub 2 II 1924), a nast. Marii Powała-Niedźwiedzkiej, scenografa.

Pochowany na Starych Powązkach w Warszawie.
W 1956 otrzymał Złoty Krzyż Zasługi.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, FilmPolski

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
12 lipca 2022