Konstanty Ildefons Gałczyński (1905 - 1953)

Urodził się 23 stycznia 1905 roku w Warszawie. Zmarł 6 grudnia 1953 w Warszawie.

Najbardziej znany za sprawą paradramatycznej serii podszytych absurdem humoresek Teatrzyk Zielona Gęś, w której pojawiła się galeria postaci takich jak Osiołek Porfirion, Piekielny Piotruś, Hermenegilda Kociubińska czy Zielona Gęś.

Był synem Konstantego (technika kolejowego) i Wandy Cecylii z Łopuszyńskich.

Po wybuchu I wojny światowej został wraz z rodzicami ewakuowany z Warszawy i w latach 1914–1918 mieszkał w Moskwie, gdzie uczęszczał do polskiej szkoły. Po powrocie do Warszawy studiował filologię angielską oraz klasyczną.

Jego debiut literacki w prasie nastąpił w 1923 r. Związany był z grupą poetycką Kwadryga oraz pismami satyrycznymi i politycznymi stolicy, należał do bohemy artystycznej. Jego utwory publikowała także „Tęcza", pismo społeczno-literackie wydawane w Poznaniu. W latach 1931–1933 przebywał w Berlinie na stanowisku attaché kulturalnego. W 1936 został opublikowany w Prosto z Mostu, wiersz Skumbrie w tomacie, gorzka satyra na Polaków, którzy nie troszczą się o jedność państwa.

Wraz z początkiem II Wojny Światowej, powołany do wojska, brał udział w kampanii wrześniowej. Trafił do niewoli radzieckiej, z której został przekazany do niewoli niemieckiej. Okres okupacji spędził w stalagu. Podczas okupacji jego wiersze ukazały się w drukowanych konspiracyjnie antologiach poezji „Werble wolności" i „Słowo prawdziwe".

Po wojnie w latach 1945–1946 przebywał w Brukseli i Paryżu, w 1946 urodził się jego syn, także Konstanty Ildefons. Do Polski powrócił w 1946 i zamieszkał w Krakowie. W 1948 i w 1949 roku mieszkał w Szczecinie, gdzie założył (wspólnie z Heleną Kurcyusz i Jerzym Andrzejewskim) Klub 13 Muz. W Szczecinie napisał m.in. wiersze: „Polskie gwiazdy", „Satyra na bożą krówkę", „Wiosna w Szczecinie", „Przygoda w Szczecinie", „Szczecin", „Wesoły sierpień". 3 czerwca 1949 uległ zawałowi serca. Podjęto decyzję o leczeniu w Warszawie. Po leczeniu i rekonwalescencji pozostał w Warszawie.

Współpracował m.in. z tygodnikami „Bluszcz", „Prosto z Mostu" (przed wojną), a po powrocie do kraju z „Przekrojem" i „Tygodnikiem Powszechnym" oraz krakowskim kabaretem Siedem kotów. Wiele z jego powojennych utworów – w tym Poemat dla zdrajcy (atak na Czesława Miłosza), czy panegiryk „Umarł Stalin" (1953) – napisanych zostało w konwencji socrealistycznej. W roku 1950 sam stał się obiektem walki ideologicznej – jego twórczość została potępiona na Zjeździe Literatów Polskich przez Adama Ważyka jako drobnomieszczańska.

W ostatnich latach życia stworzył kilka większych form poetyckich: „Wielkanoc Jana Sebastiana Bacha" (1950), „Niobe" (1951), „Wit Stwosz" (1952), „Kronika olsztyńska" (1952). Wydał m.in. tomiki wierszy „Zaczarowana dorożka" (1948), „Ślubne obrączki" (1949), „Pieśni" (1953). Był autorem tłumaczenia (a właściwie parafrazy) „Snu nocy letniej" Williama Szekspira (1952) oraz „Ody do radości" Friedricha Schillera. W latach 1950–1953 związany był z leśniczówką Pranie nad Jeziorem Nidzkim, gdzie napisał wiele utworów, m.in. „Kronikę olsztyńską" (1950). Tam też znajduje się obecnie jego muzeum.

Poezja K.I. Gałczyńskiego stała się inspiracją dla wielu twórców muzyki popularnej. Niektóre jego wiersze doczekały się kilku takich interpretacji. Teksty K.I. Gałczyńskiego wykorzystywane były także w kabaretach, takich jak: Kabaret Olgi Lipińskiej, Kabaret Potem czy też Barszcz z krokietem. W czasach PRL wykorzystano jego wiersz „Ukochany kraj" jako pieśń socjalistyczną. Natomiast w 2001 roku powstał musical „Ukochany kraj" w reżyserii Janusza Józefowicza w teatrze muzycznym Studio Buffo.

Zmarł na skutek trzeciego zawału serca. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, gdzie spoczęła także jego żona Natalia (1908-1976).

Uchwałą Rady Państwa z 8 grudnia 1953 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi na polu literatury polskiej.

Źródła: Culture.pl, E-teatr, FilmPolski_Wikipedia



Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
23 stycznia 2024