Lech Madaliński (1900 - 1973)

Urodził się 4 lipca 1900 w Szamotułach. Zmarł 30 lipca 1973 w Warszawie.

W 1917 ukończył szkołę średnią w Poznaniu, następnie był słuchaczem niemieckiej szkoły dramatycznej Gotscheidta i Malena. Równocześnie, w 1917 debiutował na scenie niemieckiej, potem w filmie produkcji polsko-niemieckiej.

W 1918 brał udział w Powstaniu Wielkopolskim, w 1919 występował w Teatrze Garnizonowym 3 Pułku Strzelców Wielkopolskich, w lutym 1920 z zespołem Ludwika Dybizbańskiego był w Gdańsku, w maju t.r. został przez niego zaangażowany do Teatru Miejskiego w Bydgoszczy. W sezonie 1920/21 grał w Teatrze Miejskim w Inowrocławiu, 1921/22 znów pod kierownictwem Dybizbańskiego w Teatrze Narodowym w Poznaniu, skąd wrócił na scenę bydgoską (1922-25). W sezonie 1925/26 był w zespole Teatru Polskiego w Katowicach, z którym w miesiącach letnich 1926 występował w Teatrze Uzdrowiskowym w Ciechocinku. Od sezonu 1927/28 związany ze scenami łódzkimi: do 1930 z Teatrze Popularnym i Robotniczym, w 1930-33 z Teatrze Miejskim. W sezonie letnich 1931 i 1932 brał udział w przedstawieniach Teatru Letniego w łódzkim Parku Staszica. Na sezon 1933/34 został zaangażowany do Teatrów Miejskich w Wilnie, 1934-36 byt ponownie w Teatrach Miejskich w Łodzi, 1936-39 w Teatrach Miejskich we Lwowie, 1939-41 tamże w Polskim Teatrze Dramatycznym.

W czasie okupacji niemieckiej nie pracował w zawodzie, brał udział w ruchu konspiracyjnym, walczył w powstaniu warszawskim.

Na początku 1945, wg własnej relacji, znalazł się w zespole Teatru Miejskiego w Łodzi. W sezonie 1945/46 był aktorem Starego Teatru w Krakowie, 1946-48 krakowskich Teatrach Dramatycznych, 1948/49 grał w Teatrze Rozmaitości w Warszawie, a gościnnie w Teatrze Ziemi Rzeszowskiej (1949). W sezonie 1949/50 występował początkowo gościnnie, a od 1 lutego 1950 do 1952 stale w zespole Teatru Śląskiego w Katowicach, 1952-62 w Teatrze Polskim w Warszawie (jesienią 1955 gościnnie w Teatru. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie), 1962-73 w Teatrze Narodowym w Warszawie. Obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy scenicznej 27 marca 1973; w maju t.r. otrzymał tytuł członka zasłużonego SPATiF-ZASP.

W okresie przedwojennym grał różnorodne role, m.in. Lubomira ("Pan Geldhab"), Freda ("Mąż z loterii"), Emila ("Porwanie Sabinek"), Rajmunda ("Pani X"), Felka ("U mety"), Jana Stockmana ("Wróg ludu"), Wilsona ("Romans"), Wurma (Intryga i miłość), Smugonia ("Uciekła mi przepióreczka"), Szelę ("Wesele"), w 1941 - Bartosza ("Opowieść o Bartoszu Głowackim").

Po wojnie, jedną z pierwszych ról w Krakowie był Mieszko II w "Masławie", w którym wg Wojciecha Natansona "objawił wielki talent aktorski" i "wybuchową, dynamiczną siłę, sprawiającą takie wrażenie, że niektórzy go wtedy porównywali, nie bez racji, z Jaraczem". Rola Józefa w "Salonie pani Klementyny" (Katowice, 1950) została nagrodzona w 1951 na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych. Oglądając Lecha Madalińskiego na scenie Teatru Polskiego w Warszawie w roli Wokulskiego ("Lalka") "wierzyło się bez zastrzeżeń, że mógł z prostego chłopaka na posyłki wydźwignąć się na człowieka wielkiego formatu. Przy tym nawet zewnętrznie pasował do tej roli. Madaliński rzeczywiście nie grał, a był Wokulskim" (J. Ciecierski). Z kolei jego Balzak w "Weselu pana Balzaka" "żył na scenie, był prawdziwy, odpowiadał naszym wyobrażeniom o pisarzu, sylwetce, geście, głosie" (L. Smolińska). Do pamiętnych ról w Teatrze Polskim należał ponadto Horsztyński ("Horsztyński"), Kowal ("Kowal, pieniądze i gwiazdy"), Gospodarz ("Wesele"), zaś w Teatrze Narodowym m.in. Jezus ("Słowo o Jakubie Szeli"), Ksiądz ("Kordian"), Aktor ("Na dnie"). O tej ostatniej roli J. Ciecierski napisał: " był żałosny i wielki zarazem. Był wspaniale tragiczny. Przyznam się, że nie widziałem nigdy lepszego wykonania tej roli".

Inne jego role były często nie mniej interesujące np. w spektaklach: „Horsztyński" Juliusza Słowackiego (Ksawery Horsztyński) w reż. Edmunda Wiercińskiego w Teatrze Polskim w Warszawie (3 października 1953), „Wesele" Stanisława Wyspiańskiego (Gospodarz) w reż. Jerzego Rakowieckiego w Teatrze Polskim w Warszawie (15 lipca 1961), „Słowo o Jakubie Szeli" Bruno Jasieńskiego (Jezus) w reż. Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym (15 listopada 1962), „Dziady" Adama Mickiewicza (Szambelan) w reż. Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym (25 listopada 1967), „Nieboska komedia" Zygmunta Krasińskiego (Jakub) w reż. Adama Hanuszkiewicza (30 marca 1969) i „Rzecz listopadowa" Ernesta Brylla (Ojciec Panny Młodej) w reż. . Adama Hanuszkiewicza (21 listopada 1969).

W Teatrze Telewizji zadebiutował 11 marca 1957 w spektaklu „Grona gniewu" Johna Steinbecka w reż. Jerzego Gruzy, zagrał także m. in. w „Zemście" Aleksandra Fredry w reż. Jerzego Kreczmara (19 lutego 1960), „Zygmuncie Auguście" Stanisława Wyspiańskiego w reż. Tadeusza Byrskiego (21 maja 1961), „Śmierci komiwojażera" Arthura Millera w reż. Janusza Warmińskiego (27 lutego 1967) i w spektaklu , „Sędzia Irving" wg Roberta Penna Warrena w reż. Andrzeja Konica (17 czerwca 1968).

W kinie zadebiutował już po wojnie, 12 maja 1949, rolą zecera Artura w filmie „Za wami pójdą inni..." w reż. Antoniego Bohdziewicza. Zagrał także np. w filmach: „Załoga" (1951), „Podhale w ogniu" (1955), „Nikodem Dyzma" (1956) i „Wystrzał" (1965).

Jednak nieporównaną aktywność wykazywał w Teatrze Polskiego Radia. Debiut 11 lutego 1951 w słuchowisku „Salon pani Klementyny" Andrzeja Wydrzyńskiego (Józef) w reż. Zbigniewa Zbrojewskiego i Zbisława Pelc-Ichniowskiego rozpoczął jedną z najintensywniejszych karier w polskim teatrze radiowym. Wystąpił m. in. w słuchowiskach: „Miłość nad Amu-Darią" Juliusza Głowackiego i Jerzego Grygolunasa
(Agronom) w reż. Zbigniewa Kopałki (7 grudnia 1952), „Zbiegowie" Haliny Auderskiej (Bircz) w reż. Tadeusza Byrskiego (14 marca 1954), „Wujaszek Wania" Antoniego Czechowa w reż. Marii Wiercińskiej (15 lipca 1954), „Żabusia" Gabrieli Zapolskiej w reż. Janusza Warneckiego (11 kwietnia 1955), w dwunastu odcinkach „Kollokacji" Józefa Korzeniowskiego w reż. Lecha Majewskiego (1 - 13 sierpnia 1955), „Poskromienie Cerbera" Agathy Christie w reż. Janusza Warneckiego (1 września 1955), „Hedda Gabler" Henrika Ibsena w reż. Wilama Horzycy (28 stycznia 1957), „Damy i huzary" Aleksandra Fredry w reż. Janusza Warneckiego (22 lipca 1957), „Cudna mieszczka" Wiktora Gomulickiego w reż. Wojciecha Maciejewskiego (25 grudnia 1959), „Kontrasty" Włodzimierza Sokorskiego w reż. Zdzisława Nardellego (20 lutego 1961), „Niebieskie migdały" Władysława Reymonta w reż. Zbigniewa Kopalki (7 maja 1961), „Leonardo i gwiazdy" Haliny Auderskiej w reż. Wandy Tatarkiewicz-Małkowskiej (14 września 1963), „Most" Jerzego Szaniawskiego w reż. Janusza Warneckiego (13 maja 1965), „Kupiec" Mikołaja Reja w reż. Zbigniewa Kopalki (10 maja 1966), „Dziedzictwo piastowskie" Jadwigi Żylińskiej w reż. Heleny Merenholc (11 maja 1971) i „Porfirion Osiełek" Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w reż. Zbigniewa Kopalki (12 czerwca 1978).
Na przestrzeni 27 lat zagrał w ponad dwustu realizacjach Teatru Polskiego Radia.

Był synem Stanisława Madlińskiego i Marii z Rakowiczów, mężem Adeli Eugenii z Artztów, reżysera radiowego.

Pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie, przy ul. Młynarskiej.

Nagrody:
1951 - Festiwal Polskich Sztuk Współczesnych - III nagroda za rolę w "Salonie pani Klementyny" Wydrzyńskiego w Teatrze Śląskim w Katowicach.
1964 - Katowice - Ogólnopolski Festiwal Sztuk Rosyjskich i Radzieckich - nagroda za rolę Aktora w przedstawieniu "Na dnie" ze Starego Teatru w Krakowie.

Źródła: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, FilmPolski

Edyta Kosik
Dziennik Teatralny
4 lipca 2022