Marcin Liber

Jeden z założycieli niezależnego poznańskiego teatru "Usta Usta". Jako aktor, Marcin Liber wywodzi się z poznańskiego Teatru Biuro Podróży, współpracował również z Teatrem Ósmego Dnia m.in. w plenerowym spektaklu z 1996 roku "Sabat", a także kilkakrotnie z zespołem Porywczy Ciał, z którym zrealizował spektakle: "Technologia sukcesu", "Sztuczne oddychanie" oraz "VOL.7".

W 2000 roku Liber zrealizował pierwsze samodzielne przedstawienie Teatru "Usta Usta" - "A". Spektakl inspirowany "Trylogią Nowojorską" Paula Austera to swoisty kryminał, przeniesiony na deski teatru. Liber serwuje widzom dobrze skonstruowaną intrygę, pełne czarnego humoru i klimatu amerykańskiego wielkiego miasta obrazy, które w swoim najgłębszym wymiarze odnoszą się do problemu rozpadu postmodernistycznej tożsamości. Kolejnym spektaklem Libera i Teatru "Usta Usta" był "Cadillac", który powstał dwa lata później. Opowieść inspirowana jest medium telewizji. To, często pojawiające się w refleksji Libera narzędzie komunikacji, wykorzystywane jest również coraz śmielej w obrębie jego scenicznych realizacji. W "Cadillacu" Liber przygląda się mechanizmom rządzącym światem teleturniejów i programów reality show.

Marcin Liber jest autorem scenariusza spektaklu "Autofobia" z 1996 roku. Przedstawienie powstało po tragicznym wypadku samochodowym, w którym zginął przyjaciel reżysera, jeden z aktorów Teatru Biuro Podróży. Spektakl, jak wiele innych realizacji Libera, zanurzony jest w tajemniczej, onirycznej aurze przypominającej estetykę filmów Davida Lyncha. "Autofobia" bez posługiwania się słowem, operując sugestywnym obrazem, uderza sposobem ujęcia tematu śmierci.

Późniejsze zainteresowania twórcze Libera kierują się w stronę nowych mediów, technik audiowizualnych, a także elementów teatru tańca, które zostają wplecione do spektakli, stając się ich integralnymi składnikami. Od kilku lat reżyser współpracuje z Polskim Teatrem Tańca.

Liber sięga do estetyki wideoklipu, w którym dominują szybko zmontowane, gwałtowanie zmieniające się, agresywne obrazy. Najnowsza twórczość Libera gatunkowo zwraca się w stronę zainteresowania monodramem, którego coraz to nowe możliwości i bardziej zaskakujące oblicza odkrywa przed widzem artysta.

Spektakle Libera budzą emocje i wywołują dwuznaczne dyskusje. Dwukierunkowość odbioru jego realizacji, to naturalny efekt dwuznaczności, którą wplata reżyser w swoje spektakle. Tak oto w ramach jednego widowiska mamy do czynienia z poruszającym pięknem i budzącą obrzydzenie brzydotą. Liber nakłada dosłowność i brutalność obrazu na metaforę ukrytą we wdzięku, ruchu tancerzy i melodii śpiewu. Wszystkie te elementy wtopione zostają w chłód ekranowej aury, tworząc zupełnie wyjątkową estetykę. Kusząc się na uniwersalną interpretację, obejmującą kilka najnowszych realizacji artysty powstałych w ramach grupy 2XU, zauważyć można, że próbuje on za ich pośrednictwem podzielić się z widzem przerażającymi konstatacjami dotyczącymi człowieka żyjącego w brutalnym świecie pop-kultury. Bohaterowie spektakli reżysera to dwupłciowe hybrydy obnażające przed widzem swoją intymność i nagość; karły, transwestyci, rzeźnicy, ekscentrycy, a wszyscy poruszająco nieszczęśliwi. Teledyskowość świata, w który wrzuceni zostają bohaterowie spektakli Libera, nie wprowadza w stan odprężenia. Patrząc na wszechobecny rozkład, emocjonalną i moralną degrengoladę, widzowi trudno pogodzić się z wizją świata wykreowaną w tym teatrze… Jednak widz czuje jednocześnie, że ten świat nie jest jedynie elementem fikcji teatralnej, a przestrzenią, w której realnie rozgrywa się poważna walka, że w którymś z wymiarów sam jest uczestnikiem tego świata.

Najbardziej reprezentatywnym dla obecnych zainteresowań twórczych Libera jest "Tryptyk Sex, Drugs, and Rock\'n\'Roll". Akcja pierwszej części tryptyku, "Erosion", rozgrywa się w hali starej rzeźni, którą Liber przekształcił do potrzeb spektaklu w hipermarket. W drugim spektaklu - "Rzeźnia lila róż" akcję umieścił w umarłym teatrze. "Sympathy for The Devil" jest ostatnią realizacją wchodzącą w skład kontrowersyjnego tryptyku. Spektakl ponownie nawiązuje do estetyki charakterystycznej dla filmów Lyncha, w warstwie literackiej oparty jest również na poematach Allena Ginsberga. W tajemniczej, przerysowanej, barokowej w formie przestrzeni, Liber buduje przerażający cyrk, mroczny teatr, którego główny animator - goły diabeł, w towarzystwie ponętnych tancerek przypominających więźniarki z Auschwitz, wypowiada fragmenty obrazoburczych tekstów Ginsberga. W tym piekielnym widowisku błyszczą również gwiazdy ze świata pop kultury: piosenki Marleny Dietrich prezentuje transwestyta, najbardziej rozpoznawalne dzieło Warhola - puszkę zupy Campbella wyśmiewa Bóg-karzeł. Kał i krew zalewają artystyczną przeszłość i zdają się brudzić wszystko, co chce się na przestrzeni sztuki urodzić. Religia odarta z metafizyki przenika się z tu wyświechtanymi cytatami rodem z pop kultury. Liber przeszukuje śmietniki i wyciąga z nich najobrzydliwsze, najbanalniejsze, najbardziej puste obrazy, by połączyć je z wymownym, niosącym wiele znaczeń tekstem. Ten charakterystyczny dla wszystkich jego realizacji efekt sprzeczności, na bazie którego buduje Liber spektakle, każe widzowi czuć odrazę do teatru czy sztuki w ogóle i nie ufać treściom wyrażanym przez aktorów. Jednocześnie jednak świat przedstawiony przez Libera jest tak odrażający i przerysowany, że dogłębnie przekonujący.

Marcin Liber jest również autorem następujących spektakli:

* "AV" jest, jak określa reżyser "duchowym testamentem" zespołu, cyfrowym zapisem jego historii. Liber, na pytanie co pozostanie po jego twórczości, odpowiada: "Muzyka i obrazy zaklęte w cyfrach".

* "Bóg/Honor/Ojczyzna" - spektakl oparty na tekście "Katarzyna Medycejska" autorstwa Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk, którego prapremiera odbyła się w ramach Festiwalu City organizowanego przez Teatr w Legnicy.

* "Ifigenia moja siostra" - spektakl oparty na tekście Pawła Sali, powstał w wyniku współpracy poznańskiego teatru "Usta Usta" (2xU) z warszawskim Le Madame - klubem i oryginalnego miejscem dla teatralnych offowych prezentacji.

* "Rekonstrukcja zdarzeń" - spektakl nawiązujący do dramatu "Przemysł II" Romana Brandstaettera, zrealizowany został przy współpracy Teatru Polskiego w Poznaniu, poznańskich muzyków ze sceny hip-hop, oraz dwudziestoosobowego chóru męskiego.

* "Śmierć Człowieka-Wiewiórki" - przedstawienie oparte na tekście Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk zdobyło pierwszą nagrodę w konkursie na sztukę o Ulrice Meinhof, zorganizowanym przez Teatr Rozmaitości i Teatru ustausta/2xu. TVP Kultura zorganizowała próbę czytaną dramatu, następnie "Śmierć Człowieka-Wiewiórki" wystawił Teatr w Jeleniej Górze. Jest to kolejny spektakl o przekraczaniu granic, braku możliwości wyjścia z pewnych uwikłań, do których prowadzi przemoc czy agresja.

* "Walka Postu z Karnawałem" - instalacja choreograficzno-muzyczna, łącząca elementy multimedialno-teartalno-operowo-taneczne.



Marta Jagniewska
Culture
3 marca 2011
Portrety
Marcin Liber