Menel niemal ekskluzywny

W klimatycznym pomieszczeniu Pro Libris Cafe Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida w Zielonej Górze zebrała się w jeszcze ciepły, wrześniowy wieczór garstka ciekawskich. Tekstem, otwierającym nowy sezon Czytelni dramatu miała być „Meneliada" Jerzego Niemczuka w reżyserii i wykonaniu Marka Sitarskiego (aktora, związanego z Lubuskim Teatrem). Wypowiedzi w mediach na ten temat były bardzo enigmatyczne – podkreślano nową formę cyklu. Myślę, że nikt z przybyłych nie był zawiedziony tym, co zobaczył i usłyszał.

Na brzegu niewielkiej sceny widzimy mężczyznę w sile wieku. Na głowie ma sztruksowy kapelusz, ubrany jest w ciemnoszarą marynarkę i jasnoszare spodnie dresowe. Pod marynarką widać koszulę w biało-niebieską kratę, do tego zwracają uwagę dwa różne buty na nogach: jeden szary, drugi czerwony. Nosi okulary, których oprawki są czarno-czerwone. Za chwilę dowiemy się, że mamy do czynienia z człowiekiem, który mieszka w... kontenerze na papier. Jednak nawet jego zadbany zarost będzie świadczyć o tym, że mamy do czynienia z menelem niemal „ekskluzywnym".

Co ciekawe – z jego ust słyszymy tylko cicho wypowiedzianą modlitwę na początku i jedno słowo na końcu. Poza tym jego głos słyszany będzie poza nim: z off-u. Dzięki temu widz ma wrażenie, że bierze udział w czymś niezwykle intymnym, ponieważ słyszy myśli bohatera. Zupełnie nagle można usłyszeć monolog wewnętrzny mężczyzny, który bardzo dużo mówi o nim jako o wrażliwym człowieku z zasadami.

Bohater jest niezwykle świadomy swojego położenia. Na świat patrzy przez szczelinę uchylanej klapy miejsca zamieszkania (kontenera). W ten sposób nie widzi całego obrazu, częściowo snując domysły. Przypomina w tym Roberta Wojnara (w tej roli Krzysztof Zawadzki) z filmu „Senność" w reż. Magdaleny Piekorz, który (mieszkając w pomieszczeniu poniżej poziomu ulicy) przez okno widzi tylko stopy przechodniów, co każe mu domyślać się, kto przechodzi obok jego lokum.

Marek Sitarski jako bohater monodramu jest niezwykle skupiony oraz naturalny w swoim „ilustracyjnym krzątaniu się". Pośród „trumienek" z kartonów po różnych sprzętach porusza się z wewnętrzną pewnością. W tym samym miejscu odpoczywa i „pracuje". Czas spędza na rozmyślaniach oraz zgniataniu stron nagromadzonych gazet w kulki, a także składaniu z nich samolotów oraz łódek. Ma też duszę ekologa – denerwuje go lekceważenie segregacji śmieci.

Jako ludzie mamy nawyk ruchu. Mężczyzna też nie siedzi długo w jednym miejscu. Swój mikroświat wciąż na nowo „przemeblowuje". Kiedy obraca wielki, pręgowany karton po telewizorze w taki sposób, że widownia może odczytać napisane markerem słowa „VERTICALE/ HORIZONT" – można odnieść wrażenie, że dekoruje on nim jedną ze ścian swojego „mieszkania". Wszystkie jego działania mają głębszy sens. Sam też ostatecznie podejmuje decyzję, że chce wrócić z tego dobrowolnego „wygnania" do świata.

Można powiedzieć, że faktycznie 20 września 2023 roku nastąpił pewien przełom – została przełamana dobrze znana formuła. Głos Marka Sitarskiego oraz jego muzyka będące poza nim samym jako wykonawcą/ „ilustratorem" monodramu okazał się doskonałym pomysłem. Szczególnie, że w tradycyjnej formie tekst „Meneliady" czytany przez jednego aktora mógłby być zwyczajnie nużący. Interesującą formę wydarzenia docenił również autor tekstu, Jerzy Niemczuk, który dzięki połączeniu internetowemu i przekazowi na żywo z kamery mógł zobaczyć cały występ, będąc u siebie w domu. Koordynator cyklu dr Janusz Łastowiecki zapowiedział monodram oraz poprowadził rozmowę po występie, podczas której padały również pytania od zgromadzonych widzów. Można było wyczuć, że „Meneliada" zabrała nas w świat mężczyzny, którego opowieść wywołała dużo pozytywnych emocji.

Czy Czytelnia Dramatu będzie kontynuowana w takiej nieoczywistej formie? Warto śledzić cykl i przekonać się.

„Meneliada"
Autor: Jerzy Niemczuk
Reżyseria i wykonanie: Marek Sitarski
Głos z off-u: Marek Sitarski
Muzyka: Marek Sitarski
Efekty: Janusz Łastowiecki
Gospodarz/ pomysłodawca cyklu: dr Andrzej Buck
Koordynacja/ program cyklu: dr Janusz Łastowiecki
Wydarzenie Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida w Zielonej Górze i Lubuskiego Laboratorium Książki – Czytelnia dramatu: „Meneliada", reżyseria i wykonanie: Marek Sitarski

Joanna Marcinkowska
Dziennik Teatralny Zielona Góra
30 września 2023