Nie żyje Marian Turski (1926-2025)

Urodził się 26 czerwca jako Mosze Turbowicz w Druskienikach. Zmarł 18 lutego 2025 w Warszawie.

Od 1940, jako osadzony, przebywał w getcie łódzkim, w latach 1944–1945 był więźniem KL Auschwitz-Birkenau.

W latach 1956–1957 zastępca redaktora naczelnego „Sztandaru Młodych". Od 1957 publicysta, a w latach 1958–2025 kierownik działu historycznego „Polityki". Członek (1995–2025), wiceprzewodniczący (1995–1999; ponownie 2011–2025) i przewodniczący (1999–2011) Zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. Członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej. Członek Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i Rady Stowarzyszenia prowadzącego Dom Konferencji Wannsee. W latach 2009–2025 przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich Polin.

Marian Turski urodził się w 1926 w Druskienikach, w ówczesnym województwie białostockim. Wychował się w Łodzi, gdzie poznali się jego rodzice: Eliasz i Rachela Turbowicz. W kwietniu 1940 rodzina Turbowiczów została przesiedlona przez Niemców do getta łódzkiego. W trakcie pobytu w łódzkim getcie wstąpił do konspiracyjnej antyfaszystowskiej organizacji „Lewa Związkowa". W sierpniu 1944 Turbowicz został deportowany do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.
W styczniu 1945 podczas ewakuacji obozu przeżył marsz śmierci więźniów z Auschwitz do Wodzisławia Śląskiego, skąd przetransportowano go do KL Buchenwald. Zgodnie z informacjami zgromadzonymi w Instytucie Pamięci Narodowej zbiegł w czasie ewakuacji w kwietniu 1945 i ukrywał się na terenie Czechosłowacji, natomiast zgodnie z jego późniejszymi relacjami trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Terezinie, gdzie w dniu 8 maja 1945 w stanie agonii doczekał się wyzwolenia.

W sierpniu 1945 przybył na Dolny Śląsk. Pełnił funkcję przewodniczącego gminnych struktur Związku Walki Młodych w Mieroszowie, a następnie kierował zarządem powiatowym tej organizacji w Wałbrzychu. W listopadzie 1945 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, w której m.in. był członkiem egzekutywy Komitetu Powiatowego w Wałbrzychu, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 1946 do 1949 studiował prawo na Uniwersytecie Wrocławskim, równocześnie będąc prelegentem Wydziału Propagandy KW PPR we Wrocławiu, a następnie członkiem egzekutywy Komitetu Międzyuczelnianego PZPR.
Był również korespondentem „Trybuny Dolnośląskiej". Od 1946 do 1949 pracował w Wojewódzkim Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk we Wrocławiu, a równocześnie był m.in. pełnomocnikiem PPR ds. wyborów w powiecie trzebnickim, a także przewodniczącym komisji w referendum ludowym. Od 1949 do 1951 był słuchaczem Szkoły Partyjnej przy KC PZPR w Warszawie.
Od 1951 do 1956 pracował jako instruktor, a później starszy instruktor w Wydziale Prasy i Wydawnictw, a następnie Wydziale Propagandy i Agitacji Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1958 objął kierownictwo działu historycznego tygodnika „Polityka", którą funkcję pełnił przez niemal 70 lat, aż do swojej śmierci.

W marcu 1965 uczestniczył w zorganizowanym przez Martina Luthera Kinga marszu przeciwko segregacji rasowej na południu USA z Selmy do Montgomery.

25 marca 2009 został wybrany przewodniczącym Rady Muzeum Historii Żydów Polskich. Był także członkiem Komitetu Honorowego Stowarzyszenia Żydowskie Motywy oraz organizowanego przez to stowarzyszenie Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Żydowskie Motywy.

Z okazji 90. urodzin, 26 czerwca 2016, otrzymał życzenia m.in. od prezydenta Polski Andrzeja Dudy, kanclerz Niemiec Angeli Merkel, prezydenta Niemiec Joachima Gaucka, prezydenta USA Baracka Obamy i prezydenta Izraela Szimona Peresa.

28 stycznia 2019 wygłosił przemówienie w sali Zgromadzenia Ogólnego ONZ z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu.
19 kwietnia 2023 przemawiał podczas państwowych obchodów 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim.

27 stycznia 2025 roku jego przemówienie otworzyło uroczystość obchodów 80. rocznicy wyzwolenia niemieckiego koncentracyjnego obozu zagłady Auschwitz.

(-) (-)
Wikipedia
19 lutego 2025