Nowa siedziba Teatru Żydowskiego

Warszawscy radni przyznali pieniądze na rewitalizację i adaptację kamienicy przy ul. Próżnej 14, która w ciągu kilku lat stanie się stałą siedzibą Teatru Żydowskiego. Na realizację tego projektu przeznaczono 150 milionów, które zostaną wykorzystane m.in. na przeprowadzenie konkursu architektonicznego, wykonanie dokumentacji projektowej oraz realizację inwestycji.

– Wspólnie z aktorami, techniką i administracją zrobimy prawdziwą perełkę obok placu Grzybowskiego. Dziękuję pani prezydent Hannie Gronkiewicz-Waltz, Radzie m.st. Warszawy, panu burmistrzowi Czubaszkowi, że w nas wierzycie. Dziś jest mi trudno mówić, ale po prostu jestem szczęśliwa – powiedziała wzruszona Gołda Tencer, dyrektorka Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich.

Zgodnie z decyzją Hanny Gronkiewicz-Waltz, Prezydent m.st. Warszawy, z czerwca tego roku, Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich wróci w okolice placu Grzybowskiego. Nową siedzibą teatru i Centrum Kultury Jidysz będzie kamienica przy ulicy Próżnej 14. Narożna składająca się z pięciu kondygnacji czynszówka, która została wybudowana pod koniec XIX wieku, jest jednym z nielicznych ocalałych fragmentów dawnej żydowskiej Warszawy. Próżna 14 tętniła życiem. W skrzydle od strony pl. Grzybowskiego były żydowskie sklepy i składy z artykułami żelaznymi, od strony Próżnej znajdował się dom handlowy Meersona i Epsteina, sklepy i warsztaty funkcjonowały także w oficynach kamienicy. Na pierwszym piętrze był żydowski dom modlitwy działający do 1940 r. Inwestycja zakłada odbudowę kamienicy, w której wnętrzu, według wstępnych założeń, znajdą się trzy sceny, a także zaplecze dla działań i promocji kultury Jidysz.

– Teatr Żydowski to jeden z najważniejszych strażników kultury żydowskiej w stolicy, ale i całej Polsce. Stworzenie siedziby, na miarę XXI wieku, dla tej instytucji jest dla nas zadaniem priorytetowym. To nasze zobowiązanie, ale też i odpowiedzialność za kulturę, która była przed wojną stałym elementem krajobrazu Warszawy – mówiła przed głosowaniem Małgorzata Zakrzewska, radna i Przewodnicząca Komisji Kultury i Promocji Miasta Rady m.st. Warszawy Do momentu zakończenia inwestycji Teatr Żydowski będzie, tak jak do tej pory, realizował swoją misję artystyczną m.in. w następujących lokalizacjach: ul. Senatorska 35 (mała scena Teatru Żydowskiego), Aleje Niepodległości 141a (Scena Klubu Dowództwa Garnizonu Warszawa), Wał Miedzeszyński 384 (duża scena TR/ATM), Nowy Teatr, Teatr Polski, Teatr Studio, Teatr Kwadrat, Sinfonia Varsovia, Warszawska Opera Kameralna, Synagoga, Austriackie Forum Kultury, Centrum Kultury Jidysz, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, ul. Śliska 5 (sala prób), ul. Kredytowa 6 (sala prób, magazyn), ul. Rosy 19 i Grodzisk Mazowiecki (Magazyny).

___

Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich - Centrum Kultury Jidysz

Jedyny działający współcześnie teatr żydowski w Polsce. Od 1955 r. w Warszawie, od 1970 przy pl. Grzybowskim. Ważny strażnik i jeden z głównych ambasadorów kultury żydowskiej. Teatr zwracający się ku ponad pięćsetletniej obecności Żydów w Warszawie.  Fundamentem działalności teatru jest pamięć o przeszłości, ale też komentowanie współczesności. Doświadczenia historyczne i współczesna sytuacja geopolityczna sprzyja podejmowaniu przez teatr działań, służących rozszerzeniu dialogu między kulturami.

Przez cały okres swej działalności Teatr Żydowski współtworzy markę Warszawy jako metropolii z bogatą, wielokulturową ofertą kulturalną. Kultywując i upowszechniając tradycję, przyciąga do Warszawy wszystkich zainteresowanych wielowątkową kulturą żydowską i jej obecnością w Polsce, wzajemnym przenikaniem się polsko-żydowskiego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie Teatr Żydowski w sposób istotny angażuje się społecznie współtworząc wydarzenia pielęgnujące pamięć o wydarzeniach historycznych związanych ze społecznością żydowską w Polsce (Festiwal Singera, Marzec '68).

Historia
Państwowy Teatr Żydowski powstał w 1950 roku w wyniku połączenia Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego we Wrocławiu i Teatru Żydowskiego w Łodzi. Działał w obu tych miastach i występował gościnnie w całej Polsce do 1955 roku, kiedy to z inicjatywy Idy Kamińskiej teatr przeniósł się do Warszawy. W budynku przy ulicy Królewskiej 13 (dziś nieistniejącym) teatr działał do 1970 roku. Następnie przeniósł się do budynku przy pl. Grzybowskim. W 1968 roku dyrektor i kierownik artystyczna Ida Kamińska, w wyniku wydarzeń marcowych, wyjechała z Polski. Przez rok p.o. dyrektora teatru był Juliusz Berger. Od 1969 roku do roku 2014 dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Żydowskiego był Szymon Szurmiej. Od 2015 roku dyrektorem teatru jest Gołda Tencer. Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie to jedyny Teatr Żydowski w Polsce i jeden z dwóch w Europie stałych teatrów wystawiających spektakle w języku jidysz. Od lipca 2012 roku zgodnie ze statutem Teatr prowadzi działalność Centrum Kultury Jidysz.

Repertuar

Od początku istnienia w repertuarze Teatru spotykały się i przeplatały trzy nurty repertuarowe. Pierwszy z nich to klasyka literatury i teatru jidysz, a więc sztuki takich autorów jak Abraham Goldfaden, Jakub Gordin, Szolem Alejchem, Icchok Lejb Perec, Szymon An-ski, Perec Hirszbejn czy Szalom Asz. Drugi nurt to sztuki spoza kanonu literatury jidysz, podejmujące tematykę żydowską, m.in. Arthura Millera, Izaaka Babla, czy Ilii Erenburga. Trzeci nurt to spektakle rewiowe i kabaretowe. Głównym językiem wystawianych spektakli jest polski, ale w repertuarze pojawiają się sukcesywnie nowe tytuły grane w języku jidysz z polskimi napisami. Od kilku lat sprawowania przez Gołdę Tencer stanowiska dyrektora tej instytucji, stopniowo wprowadzane są do repertuaru nowe, coraz bardziej ambitne i awangardowe przedstawienia, dotykające niejednokrotne trudnych tematów tolerancji, akceptacji, przemian społecznych czy Holokaustu. Spektakle te oparte są na prozie współczesnych pisarzy izraelskich i oryginalnych scenariuszach najzdolniejszych młodych dramaturgów polskich. Na czwarty nurt składają się takie nazwiska współczesnych reżyserów, jak Agata Duda-Gracz, Maja Kleczewska, Anna Smolar, Monika Strzępka, Paweł Passini, Wiktor Rubin, Michał Buszewicz i inni, a także twórcy zagraniczni, jak Shmuel Atzmon-Wircer z Izraela czy Andrei Munteanu z Bukaresztu. Wystawiane są tu także spektakle dla dzieci i całych rodzin.

Centrum Kultury Jidysz

Centrum Kultury Jidysz realizuje nowatorskie projekty kulturalne i prowadzi ożywiony dialog między kulturą polską a żydowską. Odbywają się tu lektoraty, Żydowskie Uniwersytet Otwarty pod patronatem rektora Uniwersytetu Warszawskiego, przeróżne warsztaty i zajęcia dla dzieci, dorosłych i seniorów i inne. Centrum prowadzi lektoraty języka jidysz i hebrajskiego na trzech poziomach zaawansowania. Zajęcia otwarte są dla wszystkich zainteresowanych, niezależnie od wieku oraz tożsamości. Od szesnastu lat na Międzynarodowe Letnie Seminarium Języka i Kultury Jidysz przyjeżdżają wykładowcy i studenci z całego świata. W Centrum działa też Uniwersytet Trzeciego Wieku, który oferuje seniorom zajęcia, wykłady, lektoraty oraz różnorodne warsztaty. Centrum Kultury Jidysz jest miejscem skupiającym twórczą energię osób zainteresowanych kulturą, literaturą, sztuką itd.

Edyta Bach
Materiał Teatru
31 sierpnia 2018