O lęku, o bólu, o nietolerancji, o ksenofobii, o antysemityzmie

„Rejwach" głośna książka Mikołaja Grynberga, nominowana do tegorocznej nagrody Nike, została zaadaptowana na potrzeby teatru. 27 października w Teatrze Żydowskim odbędzie się prapremiera spektaklu o tym samym tytule. Autorem adaptacji książki na potrzeby teatru oraz reżyserem jest Andrzej Krakowski, autor książek "Pollywood", scenarzysta, reżyser, producent filmowy mieszkający na stałe w Nowym Jorku. Muzykę, specjalnie do spektaklu, stworzył zespół KROKE.

– Nominowana do Nagrody Nike książka Mikołaja Grynberga „Rejwach" zmusza do refleksji, dotyka niezagojonych ran i nie pozwala zasnąć – mówi Andrzej Krakowski, emigrant z 1968 roku. – Podmiotem opowieści w moim spektaklu zrobiłem samego autora, Mikołaja Grynberga, to przez niego przemawiać będą bohaterowie: Żydzi różnych generacji.

Spektakl „Rejwach" jest o lęku, o bólu, nietolerancji, ksenofobii, antysemityzmie. Jest pełen pytań o odpowiedzialność za krzywdę drugiego człowieka, o szeroko pojętą moralność, o imponderabilia. Czy istnieją racje, które legitymizują przemoc? Czy są takie kategorie, które upoważniają do użycia siły, stosowania prawa pięści, terroru?

Bohaterowie „Rejwachu" dzielą się swoimi przeżyciami, nie dając prostych odpowiedzi. Mówią, by móc dalej żyć lub spokojnie odejść. Ich doświadczenia będą żyły w kolejnych pokoleniach.

Wśród twórców spektaklu, oprócz Andrzeja Krakowskiego, nowojorskiego reżysera, producenta i pisarza, autora książki „Pollywood. Jak stworzyliśmy Hollywood", znalazł się również znany na całym świecie zespół KROKE, a za video i reżyserię świateł odpowiada znany polski operator filmowy, Andrzej Wolf - autor filmu "Historia Ireny Sendlerowej". 

Adaptacja tekstu: Andrzej Krakowski na podstawie książki Mikołaja Grynberga
Reżyseria: Andrzej Krakowski
Muzyka: KROKE
Światło i video: Andrzej Wolf
Scenografia i kostiumy: Marta Grudzinska
Choreografia: Mikołaj Mikołajczyk

Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich - Centrum Kultury Jidysz

Jedyny działający współcześnie teatr żydowski w Polsce. Od 1955 r. w Warszawie, od 1970 przy pl. Grzybowskim. Ważny strażnik i jeden z głównych ambasadorów kultury żydowskiej. Teatr zwracający się ku ponad pięćsetletniej obecności Żydów w Warszawie.  Fundamentem działalności teatru jest pamięć o przeszłości, ale też komentowanie współczesności. Doświadczenia historyczne i współczesna sytuacja geopolityczna sprzyja podejmowaniu przez teatr działań, służących rozszerzeniu dialogu między kulturami.

Przez cały okres swej działalności Teatr Żydowski współtworzy markę Warszawy jako metropolii z bogatą, wielokulturową ofertą kulturalną. Kultywując i upowszechniając tradycję, przyciąga do Warszawy wszystkich zainteresowanych wielowątkową kulturą żydowską i jej obecnością w Polsce, wzajemnym przenikaniem się polsko-żydowskiego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie Teatr Żydowski w sposób istotny angażuje się społecznie współtworząc wydarzenia pielęgnujące pamięć o wydarzeniach historycznych związanych ze społecznością żydowską w Polsce (Festiwal Singera, Marzec '68).

Historia
Państwowy Teatr Żydowski powstał w 1950 roku w wyniku połączenia Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego we Wrocławiu i Teatru Żydowskiego w Łodzi. Działał w obu tych miastach i występował gościnnie w całej Polsce do 1955 roku, kiedy to z inicjatywy Idy Kamińskiej teatr przeniósł się do Warszawy. W budynku przy ulicy Królewskiej 13 (dziś nieistniejącym) teatr działał do 1970 roku. Następnie przeniósł się do budynku przy pl. Grzybowskim. W 1968 roku dyrektor i kierownik artystyczna Ida Kamińska, w wyniku wydarzeń marcowych, wyjechała z Polski. Przez rok p.o. dyrektora teatru był Juliusz Berger. Od 1969 roku do roku 2014 dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Żydowskiego był Szymon Szurmiej. Od 2015 roku dyrektorem teatru jest Gołda Tencer. Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie to jedyny Teatr Żydowski w Polsce i jeden z dwóch w Europie stałych teatrów wystawiających spektakle w języku jidysz. Od lipca 2012 roku zgodnie ze statutem Teatr prowadzi działalność Centrum Kultury Jidysz.

Repertuar
Od początku istnienia w repertuarze Teatru spotykały się i przeplatały trzy nurty repertuarowe. Pierwszy z nich to klasyka literatury i teatru jidysz, a więc sztuki takich autorów jak Abraham Goldfaden, Jakub Gordin, Szolem Alejchem, Icchok Lejb Perec, Szymon An-ski, Perec Hirszbejn czy Szalom Asz. Drugi nurt to sztuki spoza kanonu literatury jidysz, podejmujące tematykę żydowską, m.in. Arthura Millera, Izaaka Babla, czy Ilii Erenburga. Trzeci nurt to spektakle rewiowe i kabaretowe. Głównym językiem wystawianych spektakli jest polski, ale w repertuarze pojawiają się sukcesywnie nowe tytuły grane w języku jidysz z polskimi napisami. Od kilku lat sprawowania przez Gołdę Tencer stanowiska dyrektora tej instytucji, stopniowo wprowadzane są do repertuaru nowe, coraz bardziej ambitne i awangardowe przedstawienia, dotykające niejednokrotne trudnych tematów tolerancji, akceptacji, przemian społecznych czy Holokaustu. Spektakle te oparte są na prozie współczesnych pisarzy izraelskich i oryginalnych scenariuszach najzdolniejszych młodych dramaturgów polskich. Na czwarty nurt składają się takie nazwiska współczesnych reżyserów, jak Agata Duda-Gracz, Maja Kleczewska, Anna Smolar, Monika Strzępka, Paweł Passini, Wiktor Rubin, Michał Buszewicz i inni, a także twórcy zagraniczni, jak Shmuel Atzmon-Wircer z Izraela czy Andrei Munteanu z Bukaresztu. Wystawiane są tu także spektakle dla dzieci i całych rodzin.

Centrum Kultury Jidysz
Centrum Kultury Jidysz realizuje nowatorskie projekty kulturalne i prowadzi ożywiony dialog między kulturą polską a żydowską. Odbywają się tu lektoraty, Żydowskie Uniwersytet Otwarty pod patronatem rektora Uniwersytetu Warszawskiego, przeróżne warsztaty i zajęcia dla dzieci, dorosłych i seniorów i inne. Centrum prowadzi lektoraty języka jidysz i hebrajskiego na trzech poziomach zaawansowania. Zajęcia otwarte są dla wszystkich zainteresowanych, niezależnie od wieku oraz tożsamości. Od szesnastu lat na Międzynarodowe Letnie Seminarium Języka i Kultury Jidysz przyjeżdżają wykładowcy i studenci z całego świata. W Centrum działa też Uniwersytet Trzeciego Wieku, który oferuje seniorom zajęcia, wykłady, lektoraty oraz różnorodne warsztaty. Centrum Kultury Jidysz jest miejscem skupiającym twórczą energię osób zainteresowanych kulturą, literaturą, sztuką itd.

(-) (-)
Materiał Teatru
20 października 2018