O Złamany Szlaban

29 edycja Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Bez Granic odbędzie się w Cieszynie i Czeskim Cieszynie w dniach od 1 do 8 czerwca. Atrakcyjny program teatralny wzbogacają różnorodne propozycje muzyczne.

Dziewięć przedstawień z Polski, Czech i Słowacji będzie rywalizować o przyznawaną przez widzów tradycyjną nagrodę Złamany Szlaban. Polskę reprezentują: „Trojanki" w reż. Jana Klaty z Teatru Wybrzeże, z wybitną kreacją Doroty Kolak w roli Hekabe; „Wałęsa w Kolonos" Łaźni Nowej z Krakowa, inspirowany tragedią Sofoklesa, z Jerzym Stuhrem w roli przywódcy „Solidarności" (spektakl w reż. Bartosza Szydłowskiego grany jest symbolicznie 4 czerwca). Ponadto przeznaczone dla dzieci i młodzieży widowiska: „Chłopcy z Placu Broni" łódzkiego Pinokia (reż. Konrad Dworakowski) i – grane w niedzielę, by ułatwić rodzinne wyjście do teatru – przedstawienie „Wendy" z białostockiego Wydziału Sztuki Lalkarskiej, na motywach „Piotrusia Pana".

Wśród propozycji czeskich intrygująco zapowiada się „Isole" teatru Cirk La Putyka z Pragi, reprezentujący nieznany u nas gatunek „nowego cyrku". Warto też zwrócić uwagę na „Osmyčky" miejskiego teatru z Brna – autoironiczną, groteskową feerię z piosenkami na temat całej(!) czeskiej historii.

„Protest/Rest", spektakl praskiego teatru Švandovo divadlo, zestawia słynną jednoaktówkę Václava Havla z lat 70. z napisanym i dziejącym się 33 lata później utworem debiutanta. To próba bilansu trzydziestolecia wolności. Waniek i Staniek, dwaj pisarze, kiedyś jeden opozycjonistą, drugi wysługiwał się władzy, spotykają się po latach. Czy dawny bunt, bezinteresowny, bo bez nadziei wygranej miał sens, skoro dzisiaj, gdy wolność jednak nadeszła – jest jak jest?

Bezpretensjonalną, zachwycającą aktorstwem, kameralną adaptację „Dziennika" Anny Frank zaprezentuje na scenie Teatru im. Mickiewicza Nové divadlo z Nitry (Słowacja). Lucia Korena otrzymała za tę kreację prestiżową słowacką nagrodę teatralną DOSKY

Scena Polska teatru w Czeskim Cieszynie znalazła się w programie festiwalu z „Tangiem" Mrożka w reż. Michala Spišáka (brat znanego w Polsce Ondreja). Okazuje się, że Mrożek to pisarz współczesny. Dobrze pomyślany i dobrze zagrany spektakl brzmi nadspodziewanie aktualnie.

Intrygująco zapowiadają się prezentacje eksperymentów z technologią wirtualnej rzeczywistości w odniesieniu do teatru. Z goglami VR na głowie będzie można osobiście wziąć udział w finałowym pojedynku Hamleta.

Wśród festiwalowych atrakcji nie zabranie propozycji muzycznych. Na dziedzińcu Muzeum Śląska Cieszyńskiego odbędą się to trzy kameralne koncerty: Antoniny Krzysztoń (w przeddzień festiwalu, w ramach modułu Impuls 89); Doroty Barovéj – laureatki czeskiego Andela (odpowiednik Fryderyka) za płytę z piosenkami po polsku; Petera Lipy – wielkiego słowackiego jazzmana, po którego koncercie nastąpi ogłoszenie wyników rywalizacji o Złamany Szlaban.

Natomiast na wielkiej scenie Teatru im. Mickiewicza 7 czerwca wystąpi zespół Tulia. Wielce utalentowane wokalistki rodem ze Szczecina reprezentowały Polskę w konkursie Eurowizji. Być może zaskakująca stylizacja, obca duchowi ich muzyki, spowodowała, że nie przeszły do finału? W Cieszynie można będzie je oklaskiwać w wersji oryginalnej.

Pomysł festiwalu powstał trzydzieści lat temu w gronie aktywistów Solidarności Polsko-Czechosłowackiej i czeskiego Forum Obywatelskiego. Dlatego w tegorocznej edycji nie mogło zabraknąć upamiętnienia rocznicy wydarzeń 1989 roku. Poświęcony temu moduł programowy nosi tytuł Impuls 89. Wydarzenia tego roku, takie jak słynny Festiwal Niezależnej Kultury Czechosłowackiej zorganizowany wtedy we Wrocławiu oraz szereg działań na Śląsku Cieszyńskim (demonstracja przeciwko budowie koksowni w Stonawie, manifestacja w rocznicę inwazji na Czechosłowację w 1968 pod hasłem „Nigdy więcej bratniej pomocy"), stały się dla niedawnych opozycjonistów impulsem do podjęcia szeregu pozarządowych inicjatyw kulturalnych, stanowiących nowy rozdział w polsko-czesko-słowackich relacjach kulturalnych. Niektóre z nich, takie jak festiwal teatralny Bez Granic (do 2004 pn. Na Granicy), czy przegląd Kino na Granicy na trwałe zagościły w pejzażu kulturalnym.

Główne wydarzenia Impulsu 89 (akcja edukacyjna, międzynarodowy panel dyskusyjny z udziałem uczestników wydarzeń sprzed 30 lat, wernisaże wystaw i koncert) odbywają się 31 maja. 1 czerwca, na krótko przed inauguracją festiwalu, w galerii teatru w Czeskim Cieszynie zostanie otwarta wystawa dokumentująca trzydziestolecie działań kulturalnych dwóch najaktywniejszych ośrodków Solidarności Polsko-Czesko-Słowackiej: bielsko-cieszyńskiego i dolnośląskiego oraz ich czeskich partnerów.

Katarzyna Dendys-Kosecka
Materiał organizatora
22 maja 2019