Odeszli w minionych 12 miesiącach w Polsce

Przypominamy ludzi kultury i nauki, polityków, ważnych przedstawicieli życia społecznego, którzy zmarli w minionych 12 miesiącach.

Listopad 2016:

05.11. - Janusz Stefański - muzyk jazzowy, należał do czołówki perkusistów jazzowych. Grał w Kwintecie Tomasza Stańki, Kwartecie Zbyszka Namysłowskiego, The Quartet, emigracyjnej grupie Polski Jazz Ensemble.

10.11. - Jerzy Cnota - aktor, odtwórca roli zbójnika Gąsiora z serialu "Janosik". Wystąpił także w wielu filmach takich jak "Perła w koronie", "Miś" czy "Ogniem i mieczem".

11.11. - Mec. Maciej Bednarkiewicz, obrońca w procesach politycznych w PRL, b. prezes Naczelnej Rady Adwokackiej, poseł na tzw. Sejm kontraktowy. Po 1989 r. walczył o skazanie gen. Wojciecha Jaruzelskiego, gen. Czesława Kiszczaka oraz zabójców Grzegorza Przemyka.

Grudzień 2016:

04.12. - Tadeusz Chmielewski - reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Wyreżyserował m.in. "Ewa chce spać", "Jak rozpętałem II wojnę światową", "Nie lubię poniedziałku" oraz "Wierną rzekę".

13.12. - Prof. Andrzej Murzynowski, pierwszy prezes Izby Karnej Sądu Najwyższego po przełomie 1989-90, emerytowany profesor wydziału prawa Uniwersytetu Warszawskiego, ekspert pierwszej w polskim Sejmie komisji śledczej.

15.12. - Bohdan Smoleń - legenda polskiego kabaretu, aktor i satyryk. Największą popularność zdobył dzięki występom w kabarecie Tey u boku Zenona Laskowika. Kojarzony również z serialową rolą listonosza Edzia ze "Świata według Kiepskich".

29.12. - Jerzy Pomianowski - znawca współczesnej Rosji i krajów Europy Wschodniej, pisarz, eseista, tłumacz "Archipelagu GUŁ-ag" Aleksandra Sołżenicyna i książek Izaaka Babla, Antona Czechowa, Lwa Tołstoja.

Styczeń 2017:

03.01. - W wieku 100 lat odszedł w Krakowie gen. bryg, pilot Ludwik Krempa, jeden z ostatnich żyjących polskich lotników z czasów II wojny światowej, kawaler Orderu Virtuti Militari.

05.01. - Gen. Janusz Brochwicz-Lewiński ps. Gryf - bohater Powstania Warszawskiego, żołnierz batalionu AK "Parasol", dowódca grupy szturmowej, która broniła Pałacyku Michla na Woli.

07.01. - Jerzy Kossela - gitarzysta, wokalista, autor tekstów i kompozytor, współzałożyciel zespołu "Czerwone Gitary". Autor muzyki lub tekstu m.in. piosenek "No bo ty się boisz myszy", "Historia jednej znajomości" czy "Matura".

07.01. - Wybitny poznański historyk prof. Lech Trzeciakowski, uznawany za jednego z największych badaczy dziejów XIX i XX wieku.

09.01. - Zygmunt Bauman - filozof i socjolog, twórca koncepcji "płynnej nowoczesności". Do jego najbardziej znanych prac należą m.in. "Etyka ponowoczesna", "Postnowoczesność jako źródło cierpień" czy "Kultura jako praxis".

15.01. - Ks. Mieczysław Maliński, duchowny i pisarz, publicysta, wieloletni przyjaciel Jana Pawła II.

16.01. - Lucjan Wiśniewski - powstaniec warszawski, żołnierz Zgrupowania "Radosław". Członek referatu 993/W o kryptonimie "Wapiennik". Grupa wykonywała wyroki śmierci wydane przez Polskie Państwo Podziemne.

16.01. - Tomasz Kalita - b. rzecznik Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W kampanii prezydenckiej w 2015 r. był rzecznikiem sztabu kandydatki Sojuszu Magdaleny Ogórek. W wyborach do parlamentu był "jedynką" gliwickiej listy do Sejmu Zjednoczonej Lewicy.

17.01. - Wiktor Węgrzyn - komandor Motocyklowych Rajdów Katyńskich; był ich pomysłodawcą i organizatorem. Był również inicjatorem motocyklowych zlotów imienia ks. ułana Zdzisława Jastrzębiec-Peszkowskiego na Jasnej Górze.

27.01. - Bohdan Paczowski - architekt, eseista i fotograf. Był zwycięzcą konkursu architektonicznego na siedzibę Muzeum Historii Polski w 2009 roku.

Luty 2017:

04.02. - Andrzej Pogonowski - prawnik, podchorąży artylerii Wojska Polskiego, działacz społeczny i Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

08.02. - Andrzej Tomczak - historyk, archiwista, profesor nauk humanistycznych, w czasie II wojny światowej działacz Związku Walki Zbrojnej.

10.02. - Maria Dmochowska - polityk, lekarka i urzędniczka państwowa, w latach 2006-12 wiceprezes IPN. Posłanka na Sejm X, I i II kadencji, członkini prezydium zarządu i rzecznik prasowy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

12.02. - Krystyna Sienkiewicz - aktorka estradowa, teatralna, filmowa i telewizyjna, artystka kabaretowa. Występowała m.in. w Kabarecie Starszych Panów oraz Kabarecie Olgi Lipińskiej.

18.02. - Witold Adamek - operator filmowy, reżyser i scenarzysta. Był członkiem Stowarzyszenia Filmowców Polskich i Polskiej Akademii Filmowej, autorem zdjęć do ponad 170 filmów, seriali i spektakli Teatru TV.

19.02. - Danuta Szaflarska - aktora filmowa i teatralna. Jedna z pierwszych powojennych gwiazd filmowych, nazywana też pierwszą amantką powojennej kinematografii. W Powstaniu Warszawskim łączniczka AK. Znana z filmów "Zakazane piosenki, "Skarb" i "Pora umierać".

24.02. - Gustaw Lutkiewicz - aktor filmowy, teatralny i telewizyjny. Popularność przyniosły mu role m.in. Luśni, ulubionego żołnierza tytułowego bohatera ekranizacji "Pana Wołodyjowskiego", Polikarpa Lepieszki w powieści radiowej "W Jezioranach" i Karabasza w popularnej telenoweli "Złotopolscy". Niezrównany wykonawca ballad Bułata Okudżawy.

Marzec 2017:

01.03. - Jerzy Stawicki - scenarzysta, reżyser i operator. Pracował m.in. przy filmach "Do widzenia, do jutra", "Jak rozpętałem drugą wojnę światową", "Rozmowy kontrolowane" i "Wierna rzeka".

07.03. - Pierwszy biskup legnicki Tadeusz Rybak.

15.03. - Wojciech Młynarski - poeta, reżyser i wykonawca piosenki autorskiej, satyryk, artysta kabaretowy, autor tekstów piosenek i librett, tłumacz, znany przede wszystkim z autorskich recitali; członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

31.03. - Erwin Kruk - pisarz i poeta zasłużony dla życia społecznego i zachowania dziedzictwa kulturowego Mazur; W latach 1989-91 był senatorem I kadencji z listy Komitetu Obywatelskiego; w wyborach prezydenckich w 2010 r. był członkiem Olsztyńskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego.

Pod koniec lat 90. pełnił funkcję wiceprezesa zarządu PEN Clubu w Polsce, a także prezesa klubu Stowarzyszenia Pisarzy Polskich w Olsztynie. Był członkiem synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. W 1999 współtworzył Mazurskie Towarzystwo Ewangelickie.

Kwiecień 2017:

05.04. - Olga Johann - warszawska radna PiS, psycholog, socjolog i nauczyciel akademicki. W latach 2002-06 pełniła funkcję wiceprzewodniczącego Sejmiku Województwa Mazowieckiego. Od 2014 r. z ramienia PiS zasiadała w Radzie Warszawy, której była wiceprzewodniczącą.

06.04. - Prof. Jerzy Vetulani - wybitny psychofarmakolog, neurobiolog, biochemik, a także jeden z grona założycieli krakowskiej "Piwnicy pod Baranami". Przez większą część kariery związany z Instytutem Farmakologii PAN w Krakowie.

17.04. - Abp Jeremiasz - ordynariusz prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej, w przeszłości m.in. wieloletni przewodniczący Polskiej Rady Ekumenicznej.

18.04. - Oleg Zakirow - Rosjanin, prowadzący własne śledztwo w sprawie zbrodni katyńskiej, za co został usunięty z KGB. W 2002 r. Aleksander Kwaśniewski nadał mu polskie obywatelstwo a rok później odznaczył Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w ujawnianiu i udokumentowaniu prawdy o zbrodni katyńskiej.

20.04. - Magdalena Abakanowicz - rzeźbiarka, twórczyni abakanów, które zrewolucjonizowały rzeźbę i tkaninę artystyczną. Jej twórczość utożsamiana jest z odważnym eksperymentowaniem z materią. Prace są w zbiorach ponad 70 muzeów i kolekcji publicznych na całym świecie.

22.04. - Stefan Sutkowski - muzykolog, oboista, działacz kulturalny, twórca Warszawskiej Opery Kameralnej.

22.04. - Witold Pyrkosz - aktor teatralny, filmowy i dubbingowy, nazywany "królem polskich seriali". Znany m.in. z "Janosika", "Czterech pancernych i psa", "M jak miłość" czy "Vabanku".

25.04. - Zdzisław Pietrasik - krytyk filmowy i teatralny, dziennikarz, publicysta, szef działu kulturalnego tygodnika "Polityka".

29.04. - Wiktor Osiatyński - prawnik, pisarz, publicysta, nauczyciel akademicki, działacz społeczny. Specjalizował się w zakresie prawa konstytucyjnego, historii doktryn politycznych i prawnych oraz praw człowieka.

30.04. - Alojzy Szablewski - inżynier, działacz opozycji w okresie PRL, poseł na Sejm I kadencji. Uczestnik strajków w Stoczni Gdańskiej w 1970 i 1980 r., przewodniczący stoczniowej Solidarności w 1981 r., szef komitetu strajkowego w Stoczni Gdańskiej w maju i sierpniu 1988 r.

Maj 2017:

20.05. - Nestor polskiego pożarnictwa Władysław Pilawski, miał 103 lata. Przez ponad 80 związany ze strażą pożarną, ponad 20 lat był zastępcą Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej.

22.05. - Zbigniew Wodecki - jeden z najpopularniejszych polskich piosenkarzy, skrzypek, trębacz i kompozytor. Znany z takich przebojów jak: "Opowiadaj mi tak", "Pszczółka Maja", "Zacznij od Bacha", "Izolda", "Chałupy".

22.05. - Stanisława Śledziejowska-Osiczko - jedna z ostatnich więźniarek niemieckich obozów koncentracyjnych. W czasie II wojny była więziona i poddawana pseudonaukowym eksperymentom medycznym w KL Ravensbrueck.

22.05. - Paweł Pierściński - fotograf, twórca Kieleckiej Szkoły Krajobrazu. Członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Autor ponad 200 wystaw indywidualnych, laureat wielu nagród i medali.

26.05. - Zbigniew Brzeziński - b. szef Rady Bezpieczeństwa Narodowego w ekipie prezydenta USA Jimmy'ego Cartera. W czasie zimnej wojny odegrał czołową rolę w staraniach USA na rzecz demontażu i upadku komunizmu w Europie Wschodniej, w powstrzymaniu sowieckiej interwencji w Polsce po powstaniu Solidarności i doprowadzeniu do porażki wojsk sowieckich w Afganistanie, co przyczyniło się do rozpadu ZSRS.

31.05. - Tadeusz Jedynak - działacz Solidarności, jeden z sygnatariuszy Porozumienia Jastrzębskiego z 3 września 1980 r. i b. poseł. W niezależną działalność zaangażował się w sierpniu 1980 r. uczestnicząc w strajku w kopalni Manifest Lipcowy w Jastrzębiu Zdroju.

Czerwiec 2017:

14.06. - Andrzej Kiszka ps. Dąb - żołnierz Armii Krajowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Bezpieka szukała Kiszki przez kilkanaście lat. Wpadł w jej ręce dopiero pod koniec 1961 r.

16.06. - Mieczysław Kalenik - aktor znany najbardziej z roli Zbyszka z Bogdańca w filmie "Krzyżacy" Aleksandra Forda. Kalenik zagrał także m.in. "Pierwszym dniu wolności", "Gniewku, synu Rybaka", "Życiu raz jeszcze", "Wszystko na sprzedaż", "Kazimierzu Wielkim", "Lawie. Opowieści o +Dziadach+ Adama Mickiewicza" oraz - pod koniec lat 90. - Stolnika w "Panu Tadeuszu".

27.06. - Piotr Bikont - dziennikarz, publicysta, reżyser i krytyk kulinarny. W PRL działacz opozycji. W latach 70. działał w KSS "KOR". Współpracował z kwartalnikiem "Puls" i łódzką "Solidarnością z Gdańskiem". W stanie wojennym internowany. Pod koniec lat 80. tworzył filmy dokumentalne o polskiej opozycji demokratycznej.

Lipiec 2017:

12.07. - Prof. Lech Morawski - sędzia Trybunału Konstytucyjnego. Od 1990 r. zawodowo związany z Uniwersytetem Mikołaj Kopernika. Kierował m.in. tamtejszą Katedrą Teorii Prawa i Państwa na Wydziale Prawa i Administracji. Był też kierownikiem Katedry Teorii i Filozofii Prawa na UKSW w Warszawie. W grudniu 2015 r. Sejm wybrał go na członka Trybunału, jego kandydaturę zgłosiło PiS.

14.07. - Marek Wysocki - aktor filmowy i telewizyjny, najbardziej znany z roli Pana Samochodzika w ekranizacji powieści Zbigniewa Nienackiego. Kompozytor, konferansjer i twórca "Pana Tik-Taka".

14.07. - Generał brygadier Feliks Dela, pierwszy komendant główny Państwowej Straży Pożarnej i twórca Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego.

14.07. - Julia Hartwig - poetka, eseistka i tłumaczka literatury pięknej. W okresie PRL popierała demokratyczną opozycję. W styczniu 1976 r. należała do sygnatariuszy "Memoriału 101", wyrażającego protest przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji PRL. Jej tomy poetyckie to m.in. "Pożegnania", "Czułość", "Nie ma odpowiedzi", "Błyski", "To wróci", "Jasne niejasne".

25.07. - Marian Konieczny - rzeźbiarz, profesor i b. rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Był m.in. twórcą pomnika warszawskiej Nike i Lenina w Nowej Hucie oraz dziesiątków innych monumentów w wielu miastach w Polsce i za granicą.

Sierpień 2017:

02.08. - Wanda Chotomska - pisarka, poetka, autorka ponad 200 książek dla dzieci. Swe wiersze, fraszki, prozę i teksty sceniczne dla dzieci drukowała w "Płomyku" - dwutygodniku dla młodzieży, od 1953 r. w "Płomyczku" oraz od 1957 r. w "Misiu" - czasopiśmie dla najmłodszych.

04.08. - Prof. Bogusław Wolniewicz, wybitny filozof, logik i publicysta.

14.08. - Andrzej Blumenfeld - aktor teatralny, filmowy i dubbingowy. Zagrał m.in. w "Pianiście" Romana Polańskiego, "Janie Pawle II" Johna Kenta Harrisona oraz miniserialu "Mistrz i Małgorzata" Macieja Wojtyszki. Występował w serialach m.in. "Ekstradycji", "Czasie honoru" i "M jak miłość".

19.08. - Janusz Głowacki - dramaturg, prozaik, felietonista i autor scenariuszy filmowych. Był współscenarzystą filmu "Rejs". W grudniu 1981 r. wyjechał do Anglii na premierę swej sztuki "Kopciuch". Tam zastał go stan wojenny. Wyjechał do USA, gdzie powstały jego dramaty m.in. "Polowanie na karaluchy", "Antygona w Nowym Jorku" i "Czwarta siostra". Był też autorem takich tomów prozy jak "Z głowy", "Good night Dżerzi".

26.08. - Grzegorz Miecugow - dziennikarz, od 1997 r. współtworzył TVN i jeden z jego sztandarowych programów - "Fakty". Od 2005 r. był jednym z gospodarzy "Szkła kontaktowego" w TVN24. W tej samej telewizji miał program "Inny Punkt Widzenia". Wcześniej pracował w radiowej Trójce i TVP.

27.08 - Roman Giedrojć, Główny Inspektor Pracy.

Wrzesień 2017:

13.09. - Biskup senior diecezji kieleckiej Kazimierz Ryczan. Był ordynariuszem diecezji w latach 1993-2014.

21.09. - Grzegorz Królikiewicz - reżyser filmowy i pedagog. Autor scenariuszy i reżyser filmów dokumentalnych i fabularnych m.in. "Na wylot", "Wieczne pretensje", "Przypadek Pekosińskiego", "Sąsiady". Był autorem wielu książek poświęconych teorii kina.

29.09. - Wiesław Michnikowski - wybitny aktor, wykonawca słynnych przebojów Kabaretu Starszych Panów m.in. "Wesołe jest życie staruszka", "Addio pomidory" czy "Jeżeli kochać", odtwórca pamiętnej roli Jej Ekscelencji w "Seksmisji" Juliusza Machulskiego.

Październik 2017:

04.10. - Bronisław Chromy - rzeźbiarz, medalier i malarz. Autor pomników i rzeźb plenerowych w całej Polsce, współzałożyciel Piwnicy pod Baranami. Do najbardziej znanych pomników, które stworzył dla Krakowa należą: Smok Wawelski u stóp Wawelu i stojący na Bulwarze Czerwieńskim pomnik psa Dżoka, który stał się symbolem psiej wierności.

07.10. - Biskup Wacław Świerzawski, ordynariusz diecezji sandomierskiej w latach 1992-2002.

14.10. - Anna Szałapak - artystka "Piwnicy Pod Baranami", pieśniarka nazwaną przez Agnieszkę Osiecką "Białym Aniołem Piwnicy pod Baranami", ale też doktor nauk humanistycznych z zakresu etnografii i antropologii kultury, wieloletni pracownik Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.

18.10. - Ryszard Kowalczyk - wraz z bratem w 1971 r. wysadził aulę WSP w Opolu w sprzeciwie wobec krwawego stłumienia protestów na Wybrzeżu wysadził aulę Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu.

19.10. - Zofia Bartoszewska - wdowa po Władysławie Bartoszewskim, wieloletnia współpracowniczka Państwowego Instytutu Wydawniczego. Po wprowadzeniu stanu wojennego współpracowała z Prymasowskim Komitetem Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom.

20.10. - Prof. Adam Sobiczewski - fizyk i popularyzator nauki. Wieloletni pracownik Narodowego Centrum Badań Jądrowych. Przewidział istnienie bardzo stabilnych jąder atomowych najcięższych pierwiastków. Za to odkrycie w 1995 r. otrzymał tzw. polskiego Nobla - nagrodę przyznawaną przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej.

20.10. - Ks. infułat Stanisław Bogdanowicz, wieloletni proboszcz Bazyliki Mariackiej w Gdańsku, represjonowany i zaangażowany w pomoc opozycji antykomunistycznej oraz autor wielu książek o historii oraz architekturze i dziejach gdańskich kościołów.

21.10. - Lech Ordon - aktor filmowy i teatralny. Popularność przyniosły mu role m.in. w "Żonie dla Australijczyka", "Jak rozpętałem drugą wojnę światową", "Nie lubię poniedziałków", "Chłopach" i "Janosiku" oraz w wielu spektaklach Teatru Telewizji.

22.10. - Prof. Zdzisław Mrugalski - określany największym polskim zegarmistrzem. Wykładowca na Wydziale Mechaniki Precyzyjnej Politechniki Warszawskiej. Kierował też Zakładem Konstrukcji Urządzeń Precyzyjnych. Współtwórca Klubu Miłośników Zegarów i Zegarków, największego w Polsce stowarzyszenia pasjonatów tej dziedziny mechaniki.

29.10. - Władysław Kowalski - aktor filmowy i teatralny, związany był m.in. z warszawskimi teatrami: Ateneum, Teatrem Powszechnym, Teatrem Dramatycznym. Wystąpił m.in. w filmach "Jarzębina czerwona", "Szpital przemienienia", "Medium", "Ucieczka z kina +Wolność+", "Pan Tadeusz", a także w serialu "Kolumbowie". W ostatnich latach widzowie mogli zobaczyć aktora m.in. w produkcji Łukasza Palkowskiego "Bogowie", "Paniach Dulskich" Filipa Bajona, "Excentrykach" Janusza Majewskiego czy filmie Małgorzaty Szumowskiej "Body/Ciało". Zagrał w ok. 135 spektaklach Teatru Telewizji. (PAP)

itm/ szz/ agz/ akn / gdyj/ dsr/ pat/
Kurier PAP
31 października 2017