Radio Gdańsk - 70 lat od pierwszego sygnału

29 czerwca 1945 roku z Góry Gradowej, w zaimprowizowanym z kilku koców studiu radiowym, po raz pierwszy rozbrzmiał z Gdańska polski głos. Takie były początki Radia Gdańsk po II wojnie światowej.

Czy w dobie internetu, mediów społecznościowych, telewizji, słucha się jeszcze radia? Oczywiście. Dowodem na to jest Radio Gdańsk, które jest trzecią najchętniej słuchaną stacją w Trójmieście. Stacja od 70 lat jest jedną z 17 rozgłośni publicznego radia w Polsce. Góra Gradowa, karabiny i koce Historia radia w Gdańsku sięga okresu Wolnego Miasta Gdańska. 15 września 1926 rozpoczęła swoją działalność gdańska rozgłośnia radiowa. Studio nadawcze mieściło się w budynku dyrekcji poczty przy Targu Maślanym. Jednak po II wojnie światowej w zniszczonym mieście wszystko trzeba było zaczynać od początku, tym bardziej że po dawnej gdańskiej radiofonii zostały jedynie zgliszcza.

- Tropem tego wszystkiego, co pachniało radiofonią, trafiłem na Wzgórze Gradowe zobacz na mapie Gdańska w Gdańsku. W starych fortach funkcjonowała radiostacja komunikacyjna. Właściwie stacyjka o mocy 1,5 kilowata. Doskonale jednak zlokalizowana. Cóż, stacja była zdemolowana, a to, co zostało z niej, żołnierze radzieccy ładowali w skrzynie szykując do transportu - wspomina Jerzy Stańczak, radiomechanik i pierwszy dyrektor dyrekcji okręgowej Polskiego Radia w Gdańsku.

Mimo to rozpoczęła się żmudna praca zorganizowania działalności programowej. Z radzieckim komendantem miasta, którym był wówczas generał Sorokin, uzgodniono ostatecznie, że teren z całym pozostawionym przez Niemców sprzętem przejmuje Polskie Radio. Natomiast komendant Milicji wyznaczył czterech strażników z karabinami, by wzgórze było pod ochroną.

Pracę przy restaurowaniu stacji rozpoczął inż. Hieronim Grabowski, kierownik radiostacji Polskiego Radia w Wilnie, a następnie inny pracownik wileńskiego radia, inż. Konstanty Radziwiłł. Rozgłośnia była już gotowa do działalności w maju 1945. Jednak pierwszy sygnał Polskiego Radia Gdańsk z Góry Gradowej zabrzmiał 29 czerwca 1945. Była to transmisja z uroczystości Święta Morza z Gdyni.

- Nie była ona doskonała, trzeba było jeszcze kilku tygodni, aby osiągnąć właściwy poziom emisji. Od 1 września Rozgłośnia Gdańska zaczęła pracować regularnie na fali 1339 m. Oczywiście, pierwsze studio na Wzgórzu Gradowym zaimprowizowano z kilku koców - wyjaśnia Stańczak.

Radio było głównie mówione

Do Gdańska przybywali coraz liczniej osiedleńcy, a tym samym rosła liczba abonentów. Jesienią 1945 roku zarejestrowano już ponad 5 tys. radioodbiorników. Kadrę techniczną czy administracyjną radia w latach 40 tworzyli przeważnie ludzie młodzi, często bez żadnego doświadczenia radiowego. Na wyposażeniu studia był tylko jeden mikrofon oraz adapter.

22 lipca 1945 Radio Gdańsk nadało pierwszą audycję dla dzieci. Prowadziła ją jedna z pierwszych pracownic gdańskiej rozgłośni, Helena Hohendlinger, znana słuchaczom jako Ciocia Hala z audycji Polskiego Radia Wilno.

Codzienne programy od września 1945 r. trwały jedynie 2-3 godziny dziennie. Było dużo komunikatów, poruszano tematykę repolonizacji, zagospodarowania i odbudowy Gdańska, problemy przybyszy, z czasem pojawiły się programy tematyczne.

Lecz było to głównie radio mówione, bez relacji dźwiękowych, bo po prostu nie było magnetofonu. Pierwszy, oczywiście z poniemieckiego demobilu, pojawił się w końcu 1947 roku. Wcześniej jednak udało się przeprowadzić kilka bezpośrednich transmisji, w tym z manifestacji 1 maja w 1946 roku.

- Trybuna dla mówców stała tyłem do Bramy Wyżynnej. Śmiesznie było, bo był tylko jeden mikrofon. Zatem należało wejść na trybunę i zapowiedzieć: "A teraz wystąpi.." Ten, co wystąpił, odchodził od mównicy, a ja wchodziłem na jego miejsce i znowu: "A teraz wystąpi" - wspomina jeden z pierwszych spikerów i reporterów, Olgierd Pawłowski.

Oczy czarne, kapitalizm i szampan

W maju 1947 roku z Góry Gradowej radio przenosi się do Wrzeszcza, gdzie rozgłośnia zajęła pałacyk przy ul. Grunwaldzkiej 18. Liczba abonentów radiowych wynosi już blisko 27 tys.

Ciągle borykano się z problemami sprzętowymi, a właściwie z jego niedostatkiem. Mimo to przy nowej siedzibie zorganizowano koncert w ogrodzie i - co ciekawe - całą orkiestrę zbierał jeden mikrofon.

- Któregoś dnia przyniosłem płytę Wertyńskiego (...) na antenie poleciały "Oczy czarne". Zaraz po ósmej natychmiast było zebranie, przyjechali z Komitetu Wojewódzkiego i z UB, był dyrektor: "czego wam się zachciewa?! Kapitalizmu, szampana?". Była ogromna awantura, a myśmy się nie przyznali, kto przyniósł płytę - wspomina Innocenty Malko, starszy mistrz techniki.

W latach 50. nawet koncert życzeń musiał być ocenzurowany, a niekiedy nawet puszczane piosenki. Potem w rozgłośni był inspektor programu, który w swoim pokoju miał przycisk, którym w każdej chwili mógł przerwać program. Ponoć go nigdy nie użył.

W kwietniu 1955 roku, po reorganizacji i utworzeniu komitetu do spraw radia, rozgłośnia liczyła 33 osoby. Powstały wtedy nowe i bardzo wówczas popularne audycje, w tym satyryczny teatrzyk "Magiczne Oko" czy "Gawędy wilków morskich".

- W połowie lat pięćdziesiątych rozgłośnia na Wybrzeżu Gdańskim odgrywała coraz bardziej znaczącą rolę kulturotwórczą. Jednym z przykładów był udział w pranarodzinach gdańskiej telewizji. Powątpiewam, czy są one znane nawet jej pracownikom - podkreśla Józef Matynia, ówczesny redaktor naczelny, a także wnioskodawca budowy gdańskiej telewizji.

Radio Gdańsk w 1956 roku otrzymało jeszcze jedną siedzibę, w willi przy ul. Uphagena 23. Od tego czasu przy Grunwaldzkiej były wyłącznie studia, a w willi główna siedziba z redakcjami i administracją. Tak było do 2000 roku, kiedy radio musiało ostatecznie opuścić willę, bo z powodu niedopilnowania zapisów w księgach wieczystych straciło ją na rzecz miasta. W tej sytuacji rozbudowano obecną siedzibę.

Należy jednak pamiętać, że w okresie 1945-1991 radio nadawało kilkadziesiąt minut audycji na dobę, na częstotliwościach, które w pozostałym czasie wypełniał program ogólnopolski PR. Od grudnia 1991 program jest całodobowy. Wraz z likwidacją Radiokomitetu w 1993, rozgłośnia została przekształcona w spółkę akcyjną Skarbu Państwa i funkcjonuje pod obecną nazwą. Czasy jednego mikrofonu i koców w studio dawno się skończyły. Radio Gdańsk to nowoczesna placówka, która nadaje w województwie pomorskim oraz w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Posiada też chętnie wykorzystywane przez znanych artystów profesjonalne studio nagrań.

W artykule wykorzystałam wspomnienia dawnych pracowników Radia Gdańsk zawartych w książce "Radio gra i ... mówi", wydanej w 2005 roku oraz z informacji na stronie Gedanopedii.



Katarzyna Moritz
www.trojmiasto.pl
30 czerwca 2015
Teatry
Polskie Radio