Sławomir Mrożek (1930 - 2013)

Urodził się 29 czerwca 1930 w Borzęcinie. Zmarł 15 sierpnia 2013 w Nicei.
Autor satyrycznych opowiadań i utworów dramatycznych o tematyce filozoficznej, politycznej, obyczajowej i psychologicznej. Jako dramaturg zaliczany do nurtu teatru absurdu. Absolwent krakowskiego Liceum im. Nowodworskiego.

Zadebiutował w 1950 jako rysownik, od 1953 publikował cykle rysunków w Przekroju. Wydane w tym samym roku zbiory opowiadań: Opowiadania z Trzmielowej Góry oraz Półpancerze praktyczne stanowiły jego literacki debiut. Jego pierwszą sztuką teatralną był dramat Policja, wydany w 1958. Dramat Tango z 1964 przyniósł Mrożkowi światową sławę. W 1953 podpisał tzw. Apel Krakowski, wyrażający poparcie dla stalinowskich władz PRL po aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich, skazanych w sfingowanym procesie księży kurii krakowskiej. W 1962 został jednym z czterech pierwszych laureatów literackiej nagrody im. Kościelskich.

W 1963 wyemigrował. W następnych latach mieszkał we Francji (w Paryżu), następnie osiadł w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Włoszech i Meksyku. W 1968 na łamach prasy francuskiej opublikował list protestujący przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, a w grudniu 1981 zaprotestował przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. W 1990 otrzymał Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa.

W 1996 powrócił do Polski. W 2002 przeżył udar mózgu, którego wynikiem była afazja. Skutkiem tego utracił możliwość posługiwania się językiem zarówno w mowie, jak i w piśmie. Dzięki terapii, która trwała około trzy lata, odzyskał zdolność pisania i mówienia. Efektem walki z chorobą jest jego autobiografia. W grudniu 2004 za książkę Varia. Jak zostałem filmowcem uhonorowany został Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca.

Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 11 listopada 1997, w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

6 maja 2008 Sławomir Mrożek ponownie zdecydował się opuścić kraj "na zawsze" i osiąść w Nicei na południu Francji[8]. Pytany dlaczego, odpowiada, że czas odpocząć, a tam klimat bardziej temu sprzyjający. Swoje zapowiedzi spełnił dokładnie miesiąc później – 6 czerwca 2008 – wylatując z lotniska w Balicach. Jak zaznaczył, wyjeżdża raczej na stałe, ale przecież odkąd Polska jest we Wspólnocie Europejskiej, "można jeździć tam i z powrotem".

We wrześniu 2010 w Warszawie odbył się Festiwal "Mrożek na XXI wiek" inaugurujący obchody 80. rocznicy urodzin pisarza. Sławomir Mrożek odebrał z rąk ministra kultury Bogdana Zdrojewskiego Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis.
Za korespondencję ze Stanisławem Lemem, w postaci wydanych przez Wydawnictwo Literackie Listów Mrożek otrzymał Nagrodę Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego za rok 2010. 23 marca 2012 Sławomir Mrożek został doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a 27 marca 2012 roku odznaczony został Orderem Ecce Homo.

W swojej twórczości Mrożek porusza zarówno problematykę silnie związaną z historią Polski oraz tradycjami kulturowymi (np. romantyzmu), jak i tematy uniwersalne, takie jak wolność czy zagrożenia ze strony współczesnej cywilizacji.

Zbiory opowiadań satyrycznych:
Opowiadania z Trzmielowej Góry, Warszawa: Czytelnik 1953
Półpancerze praktyczne, Kraków: WL, 1953
Słoń, Kraków: WL, 1957
Wesele w Atomicach, Kraków: WL, 1959
Deszcz, Kraków: WL, 1962
Dwa listy i inne opowiadania, Paryż: Instytut Literacki, 1970
Opowiadania, Kraków: WL, 1981.
Donosy, Londyn: Puls 1983

Powieści satyryczne:
Maleńkie lato, Kraków: WL, 1956
Ucieczka na południe, Warszawa: Iskry, 1961

Zbiory felietonów:
Małe listy, Kraków: WL, 1981
Dziennik powrotu, Warszawa: Noir sur Blanc, 2000
Małe listy, Warszawa: Noir sur Blanc, 2000

Scenariusze filmowe:
Wyspa róż, "Dialog" nr 5/1975
Amor, "Dialog" nr 3/1978
Powrót, "Dialog" nr 9/1994

Inne:
Rysunki wybrane, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 1997
Od służby postępowi do "Postępowca" (rysunki), Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 1997
Polska w obrazach i inne polskie cykle, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 1999
Przez okulary (1965-1968), Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 1999
Człowiek według Mrożka. Rysunki 1950-2000, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2000
Pamiętnik. Ucieczka na południe (rysunki), Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2000
Przez okulary (1960-1964), Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2002
Życie i inne okoliczności. Varia 1, Warszawa: Noir sur Blanc, 2003
Jak zostałem filmowcem. Varia 2, Warszawa: Noir sur Blanc, 2004
Listy 1963-1996, Kraków: WL, 2004 (korespondencja z Janem Błońskim)
Epoka "Szpilek". 1974–1982, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2005
Jak zostałem recenzentem. Varia 3, Warszawa: Noir sur Blanc, 2005
Baltazar - Autobiografia, Warszawa: Noir sur Blanc, 2006
Uwagi osobiste, Warszawa: Noir sur Blanc, 2007
Listy 1970-2003, Kraków: WL, 2007 (korespondencja z Wojciechem Skalmowskim)
Tango z samym sobą. Utwory dobrane, Warszawa: Noir sur Blanc, 2009 (koncepcja książki, wybór tekstów i wstęp Tadeusz Nyczek)
Listy. 1963-1975 (korespondencja z Adamem Tarnem), Kraków: WL, 2009

Tłumaczenia:
angielski: Tango. New York: Grove Press, 1968.The ugrupu bird (Wesele w Atomicach). London: Macdonald & Co., 1968.Striptease, Repeat performance, and The prophets. New York: Grove Press, 1972.Vatzlav. London: Cape, 1972.The elephant (Słoń). Westport: Greenwood Press, 1972.
francuski: Les Émigrés (Emigranci). Paris: A. Michel, 1975.Le pic du bossu. Paris: A. Michel, 1979.
niemiecki: Der Elefant (Słoń). Berlin: Henssel, 1960.Hochzeit in Atomweiler (Wesele w Atomicach). Berlin: Henssel, 1961."Stücke". Berlin: Henssel, 1963.Auf Hoher See. Der Hirsch. Berlin: Henssel, 1963.Striptease. München: Kaiser, 1963."Stücke II". Berlin: Henssel, 1965.Der Truthahn (Indyk). Berlin: Henssel, 1968."Stücke III". Berlin: Henssel, 1970.Watzlaff. Ein Spiel in 77 Szenen (Vatzlav). Berlin: Henssel, 1970.Was uns trägt. Berlin: Henssel, 1970.Emigranten (Emigranci). Berlin: Henssel, 1975."Stücke". Berlin Volk und Welt, 1977."Gesammelte Werke. Bd. 1: Tango und andere Stücke". München/Zürich: Piper, 1981."Gesammelte Werke. Bd. 2: Die Giraffe und andere Erzählungen". München/Zürich: Piper, 1981."Gesammelte Werke. Bd. 3: Amor und andere Stücke". München/Zürich: Piper, 1981."Gesammelte Werke. Bd. 4: Der Dicke, der lachte, und andere Erzählungen". München/Zürich: Piper, 1981.Das Leben ist schwer (Trudne życie). München: dtv, 1985.Zabawa. Satire in lustloser Zeit. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1992.

Źródło: Wikipedia, Culture.pl

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
16 sierpnia 2023