Z Modeny do Gdańska i inne

Kilka dni temu ruszyły próby do spektaklu, który powstaje w ramach międzynarodowego Projektu BUTTERFLY. Nie są to jednak tradycyjne próby, lecz spotkania... online. W czasie rzeczywistym spotykają się muzycy, soliści i twórcy opery, którzy dzięki nowoczesnej technologii będą razem wykonywać dzieło.

W projekcie biorą udział trzy europejskie teatry operowe: Teatro Comunale di Modena (Włochy), Opera Box (Helsinki, Finlandia) oraz Opera Bałtycka w Gdańsku. Premiera polska jest zaplanowana na 31 maja i 1 czerwca.

Zaproszenie z Modeny do Gdańska

Pełna nazwa projektu brzmi "Project BUTTERFLY. Boosting environmental awareness in opera creation" (w wolnym tłumaczeniu: "Projekt BUTTERFLY. Zwiększanie świadomości ekologicznej w tworzeniu opery"). Biorą w nim udział trzy europejskie teatry operowe: Teatro Comunale di Modena (Włochy), który jest inicjatorem projektu, Opera Box (Helsinki, Finlandia) oraz Opera Bałtycka w Gdańsku (Polska).

- Koncepcja powstała w teatrze operowym w Modenie i stamtąd też przyszły zaproszenia dla Finlandii i Polski do wspólnego działania. W nawiązywaniu takich współprac między teatrami bardzo pomaga Opera Europa, międzynarodowa organizacja zrzeszająca teatry operowe. Uczestniczymy w konferencjach, szkoleniach, dyskusjach, poznajemy się i wymieniamy kontaktami. Takie sieciowanie czasami owocuje właśnie takim projektami jak Butterfly. Projekt daje sposobność do wspólnych doświadczeń i rozwiązań - informuje Aleksandra Filipek z Opery Bałtyckiej, koordynatorka projektu ze strony polskiej.

Próby dzięki nowoczesnej technologii

W środę, 26 lutego, ruszyły próby online do spektaklu. Dzięki nowoczesnej technologii, a konkretnie za pośrednictwem systemu LoLa (Low Latency AV Streaming System) w czasie rzeczywistym spotykają się muzycy, soliści i twórcy opery, biorący udział w projekcie. W Gdańsku obecny jest także kompozytor polskiej części oraz przedstawiciele firmy, która zapewnia obsługę technologiczną prób.

- Każdy z zespołów początkowo pracował we własnym gronie, a inspiracjami, problemami, refleksjami dzieliliśmy się podczas spotkań online oraz na żywo podczas rezydencji artystycznych - wiosną 2024 r. w Gdańsku, jesienią w Modenie. Teraz za pomocą systemu LoLa łączymy się z Finlandią i Włochami. Artyści słyszą się nawzajem, obraz i dźwięk są przekazywane w czasie rzeczywistym, i w ten sposób odbywa się wspólna próba. Próbę prowadzi dyrygent znajdujący się Helsinkach. To duże wyzwanie, wręcz eksperyment - dodaje Filipek.

Ziemia - powietrze - woda

W ramach projektu powstaje spektakl operowy zatytułowany "Hengitä (Oddychaj) / Jezioro Popiołów / Perla di Speranza (Perła nadziei)", składający się z trzech aktów. Każdy akt jest przygotowywany przez inny kraj partnerski: ziemia (Włochy), powietrze (Finlandia) oraz woda (Polska).

Libretto opery powstało na podstawie opowiadań napisanych przez młodzież. Każda część będzie też śpiewana w innym języku.

- Innowacyjny jest proces powstawania opery. Mamy trzy różne kraje, trzy opowieści, ale jednego reżysera, dyrygenta, scenografkę. Wszystkie trzy fabuły libretta zostały stworzone przez młodych ludzi. Pracowali nad nimi licealiści. To nie tylko zaproszenie młodzieży do opery, ale też oddanie jej głosu. To pokazanie, że o istotnych tematach można komunikować też za pośrednictwem sztuki, także tej wysokiej, która z reguły kojarzy się ze starszym odbiorcą - zapewnia koordynatorka.

"Jezioro Popiołów"

Nad fabułą polskiego aktu pracowali licealiści z VI Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, na libretto przełożyła je Jagoda Kościk (Jagoda Jagson), a muzykę napisał trójmiejski kompozytor - Beniamin Baczewski.

- Akcja polskiej części rozgrywa się w świecie postapokaliptycznym. Tytułowe jezioro, niegdyś życiodajne źródło, zostało doszczętnie zanieczyszczone przez człowieka, co w efekcie zrodziło przerażającego, siejącego zagładę wirusa. Jedną z ofiar wirusa stał się niewinny niegdyś bohater, zainfekowany przeistoczył się w przerażającego stwora, zamieszkującego w odmętach. Mamy jednak i młodą dziewczynę, opowieść o wielkiej miłości i sile płynącej z prawdziwych i czystych uczuć, ale przede wszystkim o walce o świat i przywrócenie harmonii. Początkowa wizja świata nie jest optymistyczna, teatralnie nawiązuje do katastrofy klimatycznej, której stajemy się świadkami, ale ostatecznie opowieść o Jeziorze Popiołów daje nadzieję, że jeszcze nie jest za późno - streszcza libretto pani Aleksandra.

Zrównoważony rozwój i ekologiczne rozwiązania

Celem projektu, zgodnie z jego tytułem, jest popularyzacja zrównoważonego rozwoju oraz wypracowanie ekologicznych rozwiązań w produkcji spektakli.

- Bardzo pomocny jest włoski partner Projektu - AESS, organizacja działająca na rzecz zrównoważonego rozwoju. W dużym stopniu swoje działania opieramy też na rekomendacjach zawartych w European Theatre Greenbook, który jest zbiorem praktyk teatrów z całej Europy. Nie bez znaczenia w kontekście ekologii jest też system, w jakim odbywają się próby. Ograniczamy podróże między swoimi krajami do minimum. Efekty naszej pracy, doświadczenia, refleksje, wypracowane rozwiązania zostaną zaprezentowane podczas europejskich konferencji poświęconych teatrowi, ekologii i zastosowaniu nowych technologii, m.in. na festiwalu Ars Electronica w Linz czy podczas spotkań Zielone Instytucje Trójmiasta i Pomorza - zapewnia Aleksandra Filipek.

W kwietniu w Modenie, w maju w Helsinkach i w Gdańsku

Spektakl zostanie pokazany na scenie po raz pierwszy 11 i 13 kwietnia na scenie Teatro Comunale w Modenie. Kilka dni wcześniej wszyscy artyści spotkają się na próby tym razem już "na żywo". Do Włoch z Polski polecą nie tylko muzycy i soliści, biorący udział w Projekcie, ale również licealiści - autorzy przedstawianej w polskim akcie historii.

2 i 3 maja odbędzie się fińska premiera spektaklu w Helsinkach, a 31 maja i 1 czerwca na scenie Opery Bałtyckiej w Gdańsku. Bilety będzie można zakupić na stronach internetowych poszczególnych teatrów. Dodatkowo kwietniowa prezentacja z Włoch będzie również dostępna jako live streaming.

Całość przygotuje i wykona stworzony na potrzeby projektu międzynarodowy skład artystów, wykonawców oraz zespół realizatorów: reżyser - Matteo Mazzoni (Włochy), scenografka i kostiumografka - Joanna Borkowska (Polska), kierownik muzyczny - Jaan Ots (Finlandia) oraz twórcy projekcji multimedialnych - firma Heimspiel (Niemcy).

W obsadzie zobaczymy i usłyszymy takich solistów, jak: Ljuba Bergamelli, Johanna Takalo, Elena Antonini, Łukasz Kózka, Olli Tikkane, Karol Skwara, Anna Capiluppi, Petteri Loukio, Dominika Markova czy Maciej Mielewczyk.

Projekt Butterfly został dofinansowany w ramach programu Unii Europejskiej Kreatywna Europa. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego.

Magdalena Raczek
www.trojmiasto.pl
7 marca 2025