Zmarł Grigorij Kanowicz (1929-2023)

W wieku 93 lat zmarł Grigorij Kanowicz - prozaik, dramatopisarz i tłumacz, autor powieści w języku litewskim i rosyjskim opisujących świat Żydów litewskich.

Urodził się 18 czerwca 1929 w Janowie koło Kowna. Zmarł 20 stycznia 2023 w Tel Awiwie.

Ojciec był krawcem. Matka zmarła tuż po II wojnie światowej. Ojciec uważał, że pisarstwo to nieżydowskie zajęcie i kategorycznie zakazywał uprawiać mu tej sztuki.

W 1941 uciekając przed Niemcami w kierunku Łotwy znalazł się pod Jarosławiem, potem przebywał w Kazachstanie, gdzie przez trzy lata chodził do kazachskiej szkoły. Podczas pobytu w Kazachstanie wraz z matką pracował w kołchozie.

Po wojnie wrócił na Litwę, gdzie skończył gimnazjum, a potem filologię słowiańską na Uniwersytecie Wileńskim w 1953 roku i przez trzy lata pracował w Litewskiej Akademii Języka i Literatury. W latach 1962-72 pracował w Litewskiej Wytwórni Filmowej.

Pisał wiersze, sztuki teatralne i scenariusze do litewskich i estońskich filmów obyczajowych. Na przełomie lat 60. i 70. pod wpływem wielkiej emigracji Żydów rozważał wyjazd z Wilna. Ostatecznie pozostał w kraju z uwagi na sytuację rodzinną, a do Izraela wyjechał dopiero w 1993 roku. W ostatnim okresie życia mieszkał w Tel Awiwie.

Twórczość
Pierwszym językiem pisarza był jidysz; Kanowicz poznał język rosyjski w 1941 r. i w tym właśnie języku pisał powieści, zaś utwory dramatyczne tworzy w języku litewskim. Przez długi czas książki Grigorija Kanowicza nie były wydawane w Moskwie, a jedynie na Litwie i to w okrojonych nakładach.
Debiutował zbiorem wierszy Labas rytas (Dzień dobry) (1955). Pierwszą powieścią była „Patrzę w gwiazdy" (1957). Był to pierwszy utwór żydowski w języku rosyjskim wydany po wojnie na terenie ZSRR, jednak tematyką żydowską w szerszym stopniu zajął się dopiero po wydarzeniach 1968 roku.

Obecnie jego prace są przetłumaczone na 10 języków.

Ogromne piętno odcisnęła na pisarzu tragedia Holocaustu.

Po litewsku ukazał się zbiór karykatur, epigramów i parodii „Linksma akim" (Wesołym okiem) (1964).
W języku polskim wydano:
„Świece na wietrze" (1983)
„Łzy i modlitwy głupców" (1989)
Autor sagi Żydów zamieszkujących miasteczka dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, wydawanej przez "Pogranicze":
„Koziołek za dwa grosze" (1994)
„Nie odwracaj twarzy od śmierci" (2001)
„Park niepotrzebnych Żydów" (2004)
„Nie ma raju dla Niewolników".

W 1993 roku wyemigrował do Izraela.
Mieszkał w Tel-Awiwie.

W 1978 roku, po wypadku drogowym, w którym niemal zginęli obaj jego synowie, stał się człowiekiem głęboko wierzącym.

W 1988 roku został laureatem Litewskiej Narodowej Nagrody Literackiej.
__

Materiały: Dzieje.pl, Wikipedia, Lubimy Czytać.

Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
23 stycznia 2023