Jan Wilkowski

Aktor, lalkarz, dramatopisarz, reżyser, inscenizator, autor scenariuszy teatralnych i telewizyjnych, pedagog.
Urodził się 15 czerwca 1921 w Warszawie. Zmarł 21 grudnia 1997 w Warszawie.
Ukończył stołeczne prywatne gimnazjum Władysława Giżyckiego. Okres okupacji spędził w Radomiu, gdzie w 1944 roku został aresztowany, a po uwolnieniu był żołnierzem w oddziale "Huragan" w Puszczy Kozienickiej.
Po wojnie w pismach "Mucha", "Szpilki" i "Przekrój" tworzył ilustracje satyryczne.
Został także dekoratorem w radomskiego oddziału Ministerstwa Informacji i Propagandy oraz w warszawskim atelier graficznym Ministerstwa Przemysłu i C.Z. Przemysłu Mineralnego. Rozpoczął naukę w nowo otwartej Szkole Dramatycznej Teatru Lalki i Aktora prowadzonej przez Janinę Kilian-Stanisławską i Henryka Ładosza.
Karierę teatralną rozpoczął w 1947 roku marionetkową rolą Mefista w przedstawieniu „Pani Twardowska” w warszawskim Teatrze Lalek "Niebieskie Migdały". Także tam, 10 maja 1950, zrealizował swój pierwszy spektakl reżyserski „Bajki, lalki i piosenki”.
W 1950 roku nazwa teatru „Niebieskie migdały” została zmieniona na Teatr Lalka w Warszawie, gdzie został asystentem dyrektora Władysława Jaremy.
W latach 1952–1969 był m.in. dyrektorem teatru "Lalka", założycielem Wydziału Lalkarskiego w Białymstoku (filia PWST w Warszawie) i profesorem na Wydziale Reżyserii Teatru Lalek (1981–1990). Na niwie lalkarskiej współpracował ściśle z Adamem Kilianem.
Ogromnym sukcesem okazało się zrealizowanie w 1956 z wykorzystaniem brechtowskiej konwencji „Guignol w tarapatach” Leona Moszczyńskiego, w adaptacji Wilkowskiego (1956), ze scenografią Adama Kiliana.
Najwybitniejszym spektaklem Jana Wilkowskiego była inscenizacja tekstu Kazimierza Przerwy-Tetmajera „O Zwyrtale Muzykancie, czyli jak się góral dostał do nieba” w 1958 roku, ze scenografią Adama Kiliana i muzyką Krzysztofa Pendereckiego.
Istotną część twórczości Wilkowskiego stanowią jego sztuki i scenariusze, których stworzył ok. pięćdziesięciu m. in. „Zaczarowany fortepian”, „Teatrzyk w koszu”, „Spowiedź w drewnie” oraz wiele przygód Misia Tymoteusza Rymcimci, które wystawiane były na wszystkich lalkowych scenach polskich i na wielu zagranicznych.
Po odejściu z "Lalki" współpracował z teatrami w Toruniu, Lublinie, Gdańsku, Szczecinie, z łódzkim "Arlekinem", warszawskim "Guliwerem" oraz Białostockim Teatrem Lalek. Reżyserował również na Kubie i w Stanach Zjednoczonych.
W 1974 wraz z Krzysztofem Rauem założył Wydziału Lalkarski w Białymstoku PWST im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, gdzie w latach 1975-81 był dziekanem Wydziału Lalkarskiego, a w latach 1981-90 profesorem nowo powołanego Wydziału Reżyserii Teatru Lalek.
Obok pracy teatralnej, od 1957 związał się z telewizją, gdzie był reżyserem, scenarzystą oraz aktorem w przedstawieniach dla dzieci. W latach 1966-77 był współtwórcą telewizyjnego teatru lalek.
Przez ostatnie lata aktywności bardzo istotna okazała się dla niego praca ze studentami, to jej poświęcał swoją energię, ale również czerpał siły do dalszej twórczości. Całą jego twórczość cechowało zrozumienie potrzeb młodego widza i głębokie wniknięcie w jego psychikę.
Jan Wilkowski był jednym z najwybitniejszych twórców polskiego teatru lalkowego, legendą polskiego lalkarstwa.
Zmarł po długotrwałej chorobie. Pochowany na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.

Nagrody i odznaczenia:
1958 - Bukareszt - Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalkowych - Grand Prix, złoty medal i 20 tys.lei - za przedstawienie "Guignol w tarapatach" Moszczyńskiego i Wilkowskiego.
1959 - Złoty Krzyż Zasługi.
1965 - nagroda Komitetu d/s PRiTV za osiągnięcia w pracy nad programami dla dzieci w TV (razem z Anną Skaros i Bogdanem Radkowskim).
1973 - nagroda prezesa rady ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży - "za całokształt twórczości w dziedzinie reżyserii teatru lalkowego".

Oprac. R. K.
Źródła: Culture.pl, Wikipedia, FilmPolski, Instytut Teatralny

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...